Kazakistan için CPC, sadece sıradan bir boru hattı değil, aynı zamanda ülke ekonomisi için kritik öneme sahip petrol hattı olarak öne çıkıyor.

Toplam uzunluğu 1511 kilometre olan CPC hattı, Kazakistan’ın batısındaki Tengiz, Karaçığanak ve Kaşagan gibi büyük petrol sahalarından çıkarılan petrolü, Rusya'nın Karadeniz kıyısındaki Novorossiysk Limanı üzerinden Avrupa pazarına ulaştırıyor.

Kazakistan, bağımsızlığını ilan ettikten bir yıl sonra, 17 Temmuz 1992’de Umman Sultanlığı ile "Hazar Boru Hattı Konsorsiyumunun Kurulmasına İlişkin Anlaşma'" imzaladı. Bir ay sonra projeye Rusya da dahil oldu. 1996’da da CPC projesine 7 ülkeden dünyanın en büyük üretici şirketlerini temsil eden 8 özel ortak katıldı. Böylece 12 Mayıs 1999’da CPC petrol boru hattının resmen inşasına başlandı.

13 Ekim 2001’de, boru hattı üzerinden ilk deneme petrol sevkiyatı gerçekleştirildi. 2005’ten itibaren de CPC hattı üzerinden taşınan petrol hacmi aşamalı artmaya devam etti.

Hazar ve Karadeniz bölgesinin önemli petrol boru hattı olarak değerlendirilen CPC üzerinden 2001-2024 döneminde toplam 900 milyondan fazla Blend markalı ham petrol taşındı. Söz konusu petrolün 791 milyon 689 bin 626 tonu Kazakistan’da üretildi.

Halihazırda Rusya’nın Transneft şirketinin yüzde 24 ve Kazakistan’ın Ulusal Petrol Şirketi KazMunayGaz’ın yüzde 19 payının bulunduğu CPC'de, aynı zamanda Amerikan enerji şirketi Chevron yüzde 15, Rusya’nın en büyük ikinci petrol şirketi LUKOIL yüzde 12,5, Mobil Caspian Pipeline Şirketi yüzde 7,5, Rosneft-Shell Caspian Venture Limited Şirketi yüzde 7,5, ICE CPC yüzde 7, BG Overseas Holding yüzde 2, Eni International Şirketi yüzde 2, Kazakhstan Pipeline Şirketi yüzde 1,75 ve Oryx Caspian Şirketi yüzde 1,75 paya sahip.

Ancak CPC hattı, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasıyla saldırıların odağı haline geldi. CPC, bu süreçte en son 29 Kasım'da üçüncü defa İHA saldırısına uğrayarak devre dışı bırakıldı. Bu durum Kazakistan’ın ilk kez Ukrayna’ya siyasi tepkisini açık şekilde göstermesine neden oldu.

Acil plan devreye alındı

Kazakistan Enerji Bakanlığınca saldırı sonrası yapılan açıklamada, CPC'nin uluslararası bir enerji projesi olduğu ve onun çalışmasını engelleyen her türlü müdahalenin küresel enerji güvenliğini de doğrudan tehlikeye attığı belirtildi.

Açıklamada, saldırı sonucu petrolü alternatif güzergahlara yönlendirmeye ilişkin acil planın devreye alındığı kaydedildi.

Kazakistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Aybek Smadiyarov da CPC boru hattına yönelik gerçekleştirilen bu hedefli saldırıyı kınadıklarını bildirdi. Smadiyarov, bu olayı Kazakistan ile Ukrayna arasındaki ikili ilişkilere zarar veren bir eylem olarak değerlendirdiklerini ve Ukrayna tarafından gelecekte benzer olayların yaşanmaması için tedbirler almasını beklediklerini vurguladı.

Bakü-Tiflis Ceyhan boru hattının sürdürülebilir bir koridor haline getirilmesi önemli

Kazak uzmanlar da bu durumun Kazakistan ekonomisini etkileyeceğini belirtiyor.

Enerji Uzmanı Nurlan Jumagulov, sosyal medya hesabından, halihazırda Kazakistan’ın yurt dışına ihraç ettiği toplam petrolün yüzde 80’inden fazlasının CPC boru hattı üzerinden taşındığını ve Tengiz petrol sahasında öngörülen üretim artışıyla gelecekte bu hacmin daha da artacağını aktararak, "Bu, yılda en az 55 milyon ton veya en az 30 milyar dolar ihracat geliri anlamına geliyor. Bunun üçte biri devlet bütçesine geliyor." ifadelerini kullandı.

Enerji Uzmanı Abzal Narımbetov da bu olayın Kazakistan’ın CPC boru hattına sistematik bağımlılığının sonucu olduğuna işaret etti.

Narımbetov, CPC’ye alternatif rotaların geliştirilmesinin Kazak hükümeti için artık stratejik bir görev olması gerektiğinin ve bu bağlamda Hazar Denizi lojistiğinin genişletilmesinin özellikle Bakü-Tiflis Ceyhan (BTC) boru hattının sürdürülebilir bir koridor haline getirilmesinin öneminin altını çizdi.