Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ve İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, yaptıkları ortak açıklamada, 20 Temmuz 2015 tarihinde BMGK'nin 2231 sayılı kararı ile Kapsamlı Ortak Eylem Planı'nın (KOEP) imzalandığını hatırlattı.

• Snapback mekanizması nedir ve İran’a karşı hangi yaptırımları yeniden getirebilir?

ABD'nin anlaşmadan çekilmesinin ardından "İran'ın da anlaşmadan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyi bıraktığı" belirtilen açıklamada, "ABD’nin Mayıs 2018’de anlaşmadan çekilmesinin ardından İran da Mayıs 2019'da anlaşmadan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyi bırakmış olsa da Almanya, Fransa ve İngiltere (E3) anlaşmaya bağlı kalmaya devam etti." ifadelerine yer verildi.

Açıklamada, İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) anlaşmanın uygulandığını "doğrulama ve izleme faaliyetleri yürütme yetkisini" kullanmasına izin vermediği, anlaşmanın ek protokolünü uygulamayı bıraktığı kaydedildi.

Bu eylemleri ile İran’ın anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal ettiği vurgulanan açıklamada, 5 yıldır İran ile müzakerede ilerleme katetmek için "her türlü çabanın" gösterildiği bildirildi.

Açıklamada, “Gerilimi azaltmak ve kapsamlı ortak bir çözüme ulaşmak amacıyla İran ve ABD’yi müzakere masasına döndürmek için yoğun diplomatik çabaları yorulmadan sürdürdük.” denildi.

E3 ülkelerinin anlaşmanın korunması için “iyi niyetle” hareket ettiğine işaret edilen açıklamada, İran'ın KOEP'e uymadığının "açık ve kasıtlı olduğu" yorumunda bulunuldu ve İran'da nükleer silahların yayılmasıyla ilgili başlıca tesislerin UAEA denetimi dışında olduğu ifade edildi.

İran'ın, UAEA tarafından da hesaba katılmayan yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokuna ilişkin hiçbir sivil gerekçesinin olmadığına dikkat çekilerek, bu nedenle, İran’ın nükleer programının uluslararası barış ve güvenlik için açık tehdit olmaya devam ettiği savunuldu.

Açıklamada, İran'ın eylemlerinin sonucu olarak ve BMGK kararı uyarınca, Fransa, Almanya ve İngiltere’nin BMGK'ye, İran'ın KOEP kapsamındaki taahhütlerini önemli ölçüde yerine getirmediğine inandıklarını bildirmeye ve böylece "snapback" mekanizmasını devreye sokmaya karar verdiği kaydedildi.

Açıklamada, şu ifadelere yer verildi:

“Bu bildirim, 2231 sayılı kararda tanımlanan geri dönüş sürecini başlatır. Daha önce feshedilen BMGK kararlarının olası yeniden tesisinden önce 30 günlük bir süre açmaktadır. Bu kararların ve içerdikleri tedbirlerin (yaptırımlar ve diğer kısıtlayıcı tedbirlerin) yeni olmadığının altını çiziyoruz. Aksine bu kararlar daha önce BMGK tarafından kabul edilmiş ve İran'ın KOEP kapsamındaki taahhütleri ışığında kaldırılmıştır. Ancak İran bu taahhütlere uymamayı tercih etmiştir. Karar 2231'e uygun olarak, İran'ın kayda değer performans göstermemesi meselesini diplomatik yollardan çözüme kavuşturmak için çaba göstermeye devam edeceğiz. Bu 30 günlük süreyi, uzatma teklifimiz ya da İran'ın taahhütlerine uymasını sağlamaya yönelik ciddi diplomatik çabalar konusunda İran'la temas kurmaya devam etmek için kullanacağız.”

Açıklamada, BMGK'nin 30 gün içerisinde İran'a yönelik BMGK kararlarının kaldırılmasına devam edilmesini öngören karar almaması halinde, yaptırımlar dahil altı BMGK kararının yeniden yürürlüğe gireceği hatırlatıldı.

İran, Avrupa’nın snapback kararını "haksız ve hukuki dayanağı olmayan eylem" olarak nitelendirdi

İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, 2015'teki nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan E3 ülkelerinin İran'a Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını geri getirebilecek snapback mekanizmasını tetikleme kararını hukuki açıdan "temelsiz" olarak niteleyerek, İran'ın bu "haksız eyleme" uygun şekilde yanıt vereceğini söyledi.

İran resmi haber ajansı IRNA'ya göre, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul'un yanı sıra AB Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas'ın da yer aldığı Avrupalı yetkililer, İran Dışişleri Bakanı Erakçi ile telekonferans görüşmesi yaptı.

Görüşmede, Avrupalılar, İranlı Bakan'a, snapback mekanizmasının işletilmesi için BM Güvenlik Konseyi'ne (BMGK) resmi olarak başvurma niyetlerini bildirirken aynı zamanda, sorunları çözmek ve BM yaptırımlarının geri dönmesini önlemek için 30 günlük süreç içinde diplomatik bir çözüm bulmaya hazır olduklarını vurguladı.

Erakçi ise Avrupa'nın Tahran'a BM yaptırımlarını geri getirebilecek "snapback" mekanizmasını işletme kararını "haksız, hukuka aykırı ve hukuki dayanaktan yoksun" olarak nitelendirdi.

İran'ın süreç boyunca meselenin çözümü için diplomasiye bağlı kalarak sorumlu ve iyi niyetli yaklaşım sergilediğini söyleyen Erakçi, İran'ın "ulusal hak ve çıkarlarını korumak ve güvence altına almak amacıyla bu hukuka aykırı ve haksız eylemine uygun şekilde yanıt vereceğini" Avrupalı yetkililere iletti.

Erakçi, nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya'yı sorumlu bir yaklaşım benimseyerek ve mevcut gerçekleri anlayarak ilerleyen günlerde bu "yanlış eylemi" uygun şekilde düzelteceklerini umduğunu belirtti. ​​​​​​​​​​​​​​

İran, kararın UAEA ile işbirliğini zayıflatacağını duyurdu

İran Dışişleri Bakanlığı, E3 ülkelerinin İran'a BM yaptırımlarını geri getirebilecek snapback mekanizmasını tetikleme kararına ilişkin yazılı bir açıklama yayımladı.

Açıklamada, Avrupa ülkelerinin, 2015'te varılan nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini uzun süredir ihlal ettiği gerekçesiyle mekanizmayı harekete geçirebilmek için hukuki dayanaktan yoksun oldukları kaydedilerek, "Üç Avrupa ülkesinin kararı, İran ile Ajans arasındaki mevcut etkileşim ve işbirliği sürecini ciddi şekilde zayıflatacaktır." ifadesi kullanıldı.

"Provokatif" olarak nitelendirilen bu karara uygun şekilde karşılık verileceği belirtildi.

İran'ın diplomasiyi sürdürmeye ve "kimseye faydası olmayan uydurma bir krizi" önlemeye bağlı olan diğer BM Güvenlik Konseyi (BMGK) üyeleriyle yapıcı bir şekilde etkileşim kurmaya hazır olduğu belirtilen açıklamada, "Üç Avrupa ülkesinin seçtiği yol, eğer kontrol altına alınmazsa BMGK'nın güvenilirliği ve yapısı üzerinde ciddi sonuçlar doğuracaktır." ifadelerine yer verildi.

ABD'den E3 ülkelerinin İran ile ilgili BMGK başvurusuna destek

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, E3 ülkeleri olarak bilinen İngiltere, Fransa ve Almanya'nın BMGK'ye yaptığı İran başvurusuna destek verdiklerini belirtti.

Rubio, yaptığı yazılı açıklamada, E3 ülkelerinin, İran'ın ilgili anlaşma maddelerine uymadığını açıkça tespit ederek BMGK nezdinde konuyu gündeme taşıdıklarını ve ABD olarak kendilerinin de bu sürece destek verdiklerini ifade etti.

Gutrerres, İran nükleer programının İranlıların faydasına olması için diplomatik çözüm çağrısı yaptı

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, İran nükleer anlaşmasının taraflarını ve BM Güvenlik Konseyi'ni (BMGK), nükleer programın "İran halkı için barışçıl ve faydalı olmasını sağlamak adına", diplomatik görüşmelere devam etmeye çağırdı.

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, günlük basın toplantısında, Guterres'in İran nükleer anlaşmasıyla ilgili görüşlerine yer verdi.

Fransa, Almanya ve İngiltere'nin 2231 sayılı karar uyarınca BMGK başkanlığına gönderdiği mektuba değinen Dujarric, Genel Sekreter'in, Konseyin bugün "bu üç ülkeden ortak bir mektup aldığından haberdar olduğunu" bildirdi.

Dujarric, "Genel Sekreter, Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) katılımcılarını ve Güvenlik Konseyi'ni, İran nükleer programının barışçıl niteliğini güvence altına alan ve İran halkına ekonomik faydalar sağlayan diplomatik bir çözüm bulmak için müzakerelere devam etmeye çağırıyor." ifadelerine yer verdi.

Gelecek 30 günün, "daha fazla gerginlikten kaçınmak ve barışa hizmet eden bir yol bulmak için" bir fırsat olduğunu dile getiren Dujarric, Guterres'in "bu yöndeki her türlü çabayı memnuniyetle karşıladığı" değerlendirmesinde bulundu.

Genel Sekreter Sözcüsü, Guterres'in ayrıca, yeni bir askeri çatışmayı önlemek için her türlü çabayı göstermenin gerekliliğini vurguladığını ve daha geniş bölgesel güvenlikle ilgili endişeleri gidermek için "diyaloğa öncelik verilmesi" çağrısında bulunduğunu kaydetti.

BM yaptırımları nasıl geri getirilir?

Nükleer anlaşmayı destekleyen 2231 sayılı BMGK kararına göre, anlaşmaya "katılan" herhangi bir devlet, İran'ın anlaşmaya önemli ölçüde uymadığını düşünmesi halinde Güvenlik Konseyi'ne şikayette bulunabiliyor. Konu BMGK'ye ulaştığında, 30 günlük bir süreç başlayacak.

Bu sürede BMGK'nin İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasının devamı için yeni bir karar alması gerekecek. Bu kararın da BMGK daimi üyeleri Rusya, Çin, ABD, Fransa ve İngiltere tarafından veto edilmemesi gerekiyor.

Bu karar zamanında kabul edilmezse, 2015'teki anlaşma kapsamında kaldırılan BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girecek. Konseyde başka bir oylamaya gerek duyulmuyor.

Hangi BM yaptırımları geri dönebilir?

Mekanizmanın devreye girmesiyle 2006-2010 arasında İran'a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlar yeniden geçerlilik kazanacak.

Bu durumda geri getirilecek yaptırımlar arasında silah ambargosunun yeniden yürürlüğe girmesi, İran’ın nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması ve yüzlerce kişi ile kuruluşa yönelik mali ve seyahat kısıtlamaları yer alıyor.