ABD Başkanı Donald Trump’ın Suudi Arabistan’a ileride teslim edilmek üzere F-35’lerin yanı sıra 300 tankın satışını içeren anlaşmayı onaylamasının, "Riyad’ı Washington nezdinde İsrail’e denk stratejik ortak" konumuna taşıdığı ifade edildi.

İsrailli uzmanlarca kaleme alınan analizlerde, satış kararının açıklanmasının ardından İsrail’de, ülkenin bölgede sahip olduğu hava üstünlüğünün geleceğine ilişkin soru işaretlerinin arttığına dikkat çekildi.

Anlizlerde ayrıca İsrail’in son iki yılda Gazze, Lübnan, İran ve Yemen’e yönelik saldırılarında F-35 filosunun belirleyici bir rol oynadığı vurgulandı.

"Suudi Arabistan, ABD için İsrail’e denk bir ortak"

Tel Aviv Üniversitesi’ne bağlı Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü araştırmacıları Yoel Gozansky ve Eldad Şavit, konuya dair makale kaleme aldı.

Her iki analist de ziyarette, bölgesel düzeyde önemli sonuçlar doğurabilecek birçok mutabakatın imzalandığını belirtirken Trump’ın Suudi Arabistan’a F-35 satma taahhüdünün yanı sıra iki ülke arasında sivil nükleer enerji, kritik mineraller, ileri teknolojiler ve güvenlik gibi alanlarda da işbirliğinin öngörüldüğünü aktardı.

Gozansky ve Şavit’e göre Riyad’ın nükleer alana adım atması İsrail açısından "temel bir soru işareti" oluşturuyor.

Ayrıca Suudi Arabistan ile ABD arasında yapay zeka, kritik mineraller ve ileri teknolojiler alanlarında derinleşen işbirliğinin "ABD’nin Çin’e karşı konumunu güçlendirdiği ve bunun İsrail’in çıkarlarıyla uyumlu olduğu" savunuldu.

Analistler, buna rağmen Suudi Arabistan’a özellikle F-35 başta olmak üzere gelişmiş silah sistemlerinin verilmesinin, İsrail’in “nitelikli askeri üstünlüğünü koruma mekanizmasının yeniden değerlendirilmesini” gerekli kıldığını belirtti.

İsrail ile normalleşme

Haaretz gazetesi askeri analisti Amos Harel ise makalesinde, Trump’ın Suudi Arabistan’a F-35 satışına "açıkça karşı çıkmadığını" ve bu satışın İsrail-Suudi Arabistan normalleşmesine bağlanmadığını yazdı.

Harel, İsrail’in hava üstünlüğünü kaybetme endişesinin “şimdilik erken” olduğunu savunarak, 5 ay önce İsrail savaş uçaklarının İran topraklarına 12 gün boyunca art arda düzenlediği saldırılarda “hiçbir sıkıntı yaşamadan” hedefleri vurmasını örnek gösterdi.

Analiste göre bu operasyonel başarıda, ABD’den tedarik edilen F-35’ler önemli rol oynadı.

Harel, İsrail’in ihtiyaç duyduğu şeyin "ABD yönetimlerinin Tel Aviv’in nitelikli askeri üstünlüğünü koruma yükümlülüğünü yasal olarak güvence altına alması" olduğunu belirtti.

Hassas ve stratejik karar

Yedioth Ahronoth gazetesi analisti Yossi Yehoshua ise anlaşmayı "Orta Doğu’daki en hassas stratejik kararlardan biri" olarak niteledi.

Yehoshua analizinde, şu ifadeleri kullandı:

"Bu anlaşma, Riyad’a yalnızca bir saldırı platformu değil, aynı zamanda hava, kara ve denizden sağlanan istihbaratı, komuta verilerini ve anlık muharebe sahası bilgilerini bütünleştiren bir sistem olarak işlev gören bir uçağa sahip olma imkânı sağlayacak."

Yehoshua’ya göre İsrail’in kaygılarının temelinde, Tel Aviv’in şu ana kadar "bölgede bu uçağı kullanan tek ülke" olması ve uçakların "İsrail tarafından geliştirilen sensörler, elektronik harp sistemleri ve işlem kapasitesiyle donatılmış" bir versiyona sahip bulunması yer alıyor.

İsrailli analist değerlendirmesine şöyle devam etti:

"Bu tekeli elinde bulundurmak, İsrail’in temel stratejik üstünlük unsurlarından biri. Bu imkânların başka bir ülkeye, özellikle de İsrail ile resmi ilişkisi bulunmayan bir ülkeye verilmesi, bu stratejik üstünlüğü derhal zayıflatacaktır."

Yehoshua, İsrail’in bu süreçte "Suudi Arabistan ile tam kapsamlı diplomatik normalleşmeyi ve ortak bir savunma düzenlemesini içerebilecek açık ve bağlayıcı bir paket" elde etmesi gerektiğine dikkati çekti.