Katar Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Atlantik Konseyi araştırmacısı Dr. Ali Bakır, ABD Başkanı Donald Trump'ın Orta Doğu turunun arka planını ve yaşanabilecek olası gelişmeleri AA Analiz için kaleme aldı.

***

ABD Başkanı Donald Trump, bugün Orta Doğu turuna Suudi Arabistan’da düzenlenecek Körfez İşbirliği Konseyi (GCC) zirvesiyle başlayacak; tur Katar’da devam edecek ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde sona erecek.Trump’a üst düzey Beyaz Saray personeli, bakanlar, yüksek rütbeli yetkililer ve çok sayıda iş insanından oluşan geniş bir heyet eşlik edecek.

Trump’ın Suudi Arabistan, Katar ve BAE gibi etkili ve zengin Körfez ülkelerine yönelik turunun merkezinde yatırımlar, ekonomik işbirlikleri, ticari faaliyetler ve ikili ilişkiler olacak. Trump yönetimi, Körfez sermaye fonlarından yüz milyarlarca dolarlık yatırımı ABD’ye çekmeyi hedefliyor.

Tartışılacağı öngörülen konular arasında İsrail’in Gazze’deki saldırıları, Filistin’in devlet statüsü, İran’ın nükleer programı müzakereleri ve Yemen’deki Husilerle sağlanan ateşkes anlaşması bulunuyor. Bunun yanı sıra Suriye ve Lübnan da ajandada yer alabilir. Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın, Suudi Arabistan’da Trump ile görüşme talep ederek yaptırımların kaldırılmasını ve ABD’nin Suriye’nin yeniden inşası, ekonomisi ile petrol sektörüne katılımının artırılmasını sağlamaya çalışacağı da bildiriliyor.

Donald Trump'ın Orta Doğu turu bugün başlıyor.

ABD Başkanı bu geziyle neyi amaçlıyor?

✍🏻 Dr. Ali Bakır yazdı. https://t.co/vqjr9WIuBI pic.twitter.com/MMeRHo898A

— AA Analiz (@AAGorus) May 13, 2025

Trump’ın bu turu, taahhüt edilen yüz milyarlarca dolarlık yatırımı ve anlaşmayı garantilemiş, ayrıca GCC ülkeleriyle siyasi ve güvenlik ilişkilerini güçlendirmiş başarılı bir lider izlenimi yaratması açısından kritik önem taşıyor. Ziyaret kapsamında yapay zekadan ulaştırmaya, madencilikten enerji ve altyapıya; havacılıktan savunmaya, potansiyel olarak yarı iletkenler ve nükleer enerjiye kadar birçok alanda yüzlerce anlaşmanın imzalanması öngörülüyor.

Prestij meselesi

Bu turun önemi, Trump’ın iç ve dış arenada hala kayda değer bir başarı kazanamamış olması nedeniyle daha da artıyor. Ticaret savaşı, İsrail’in Gazze müdahalesi, İran nükleer anlaşmasının akıbeti, Rusya-Ukrayna savaşı, Kanada ile Grönland arasındaki gerilimler ve Çin’le süregelen çekişme bu başlıklar arasında. Körfez turunda yakalanacak zafer imajı, bu aksaklıkları dengelemeye yardımcı olabilir. Körfez liderleri de bu ihtiyacın farkında olduklarından Trump için görkemli karşılama törenleri ve cömert konukseverlik organize edecek. Yani, onun için görkemli bir gösteri sunacaklar. Bu yaklaşım, hem kişisel egosunu okşamakla kalmayıp hem de ABD içinde ve uluslararası arenada imajını güçlendirecek; zira Trump'ın büyük bir zafer ihtiyacı halen sürüyor. Sonuç, her iki taraf için de kazan-kazan bir tablo ortaya koyabilir. Ancak burada verilecek tüm vaatlerin gerçekleşmeyebileceğini unutmamak gerek, bazı girişimler somutlaşırken, bazıları yalnızca bir gösteri olarak kalabilir.

İlk dönemindeki Beyaz Saray ziyareti İsrail’i de kapsarken, bu kez rotada Tel Aviv yok. Bu dışlama son derece anlamlı. Netanyahu yönetiminde İsrail’in Trump’a sunabileceği neredeyse hiçbir şey yok; aksine bölgeye yeni sorunlar, olumsuz bir imaj ve ABD Başkanının itibarına gölge düşüren bir tablo getiriyor. Bu durum, Gazze’de bir ateşkes sağlayamamanın -büyük ölçüde Netanyahu’nun buna yanaşmamasının - acı bir hatırlatıcısı işlevi görüyor.

2020 sonunda Biden’ın seçilmesinin ardından verdiği bir söyleşide Trump, Filistinlilerle barış girişiminin başarısızlığını açıkça Netanyahu’ya yükleyerek “Netanyahu asla barış istemedi” demişti. Süregelen çatışma koşullarında, Trump’ın ilk döneminde Suudi Arabistan’ı İsrail’i tanımaya teşvik etmeye yönelik girişimler muhtemelen askıda kalacak. Riyad, önce Filistin devletinin kurulmasına yönelik somut ilerleme görmek istediğini belirtse de bu şart İsrail tarafından karşılanmadı. Buna karşın, Reuters bu hafta yaptığı haberde, ABD’nin stratejisinin değiştiğini ve sivil nükleer işbirliği konusunu ilerletmek için Suudi Arabistan’ın İsrail’le ilişkilerini normalleştirmesini önkoşul olarak dayatmaktan vazgeçtiğini duyurdu.

Trump'ın arabulucu imajı

Her şeye rağmen Trump’ın Orta Doğu ziyareti, sadece önemli ABD müttefikleriyle diplomatik bir temas değil, artan iç ve dış meydan okumalar karşısında jeopolitik inisiyatifi yeniden ele geçirmek ve güç göstermek için planlanmış stratejik bir hamle. Ekonomik işbirlikleri, savunma anlaşmaları ve stratejik yatırımlara odaklanılması, Washington’ın Körfez ülkelerinin finansal ve siyasi gücünden yararlanarak Trump’ın arabulucu imajını güçlendirme taktiğini gözler önüne seriyor. Ancak bu gösterişin ötesinde, henüz karşılanmamış beklentiler ve çözüme kavuşmamış çatışmalar ağı yatıyor.

Suudi Arabistan, Katar ve BAE, Trump’ın sembolik zafer arzusunun farkında olmakla birlikte, Filistin devleti meselesinde somut tavizler olmadan siyasi bedeli yüksek adımlar atma konusunda temkinli hareket etmeyi sürdürüyor. Sonuç olarak bu ziyaret, kısa vadede Trump’ın liderlik imajını pekiştirecek geçici bir avantaj sağlayabilir, ancak uzun vadede esas belirleyici unsur, bu görüşmelerin kalıcı taahhütlere dönüşüp dönüşmemesi veya küresel gündemin gölgesinde kaybolması olacak.

[Dr. Ali Bakır, Katar Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Atlantik Konseyi araştırmacısıdır.]

* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.