EBRU ŞENGÜL CEVRİOĞLU

Ndërsa shumë vende, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, Francën dhe Australinë, kanë shpallur synimin e tyre për të njohur shtetin palestinez në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së që do të mbahet në shtator, theksohet se kjo dinamikë diplomatike mund të krijojë një bazë ligjore për zhvillimin e burimeve të gazit natyror në ujërat e Gazës.

Në lidhje me projektin “Gaza Marine”, i cili nuk është zhvilluar për vite me radhë për shkak të pengesave të Izraelit, Michael Barron, Konsulent i Pavarur që ka punuar për British Gas (BG Group) në emër të këtij projekti midis viteve 2003–2014, tha për Anadolu se fusha e Gaza Marine ishte zbuluar në vitin 2000 nga BG Group, një kompani e madhe britanike e gazit.

Barron tha se kompania në atë kohë kishte 90 për qind të aksioneve të licencës, ndërsa 10 për qind i përkiste kompanisë palestineze CCC, duke shtuar: “Fusha përmban rreth 1 trilion fit kub standard të gazit natyror. Pronarët aktualë të licencës janë CCC dhe Fondi i Investimeve i Palestinës”.

Ai theksoi se për të shfrytëzuar këto burime duhen përmbushur disa kushte: “Njohja e shtetit palestinez do të forconte bazën ligjore për zhvillimin e Gaza Marine. Megjithatë, për zhvillimin praktik, me shumë gjasë do të jetë e nevojshme krijimi de fakto i një shteti palestinez”.

Barron theksoi se Izraeli kurrë nuk ka pretenduar sovranitet mbi fushën e Gaza Marine apo ujërat ku ndodhet ajo, por gjithmonë ka penguar zhvillimin e saj: “Zhvillimi i kësaj fushe mund t’i sigurojë ekonomisë palestineze një burim të besueshëm energjie. Për më tepër, mund të kontribuojë në financimin e rindërtimit të Gazës”.

- Rezervat e Gaza Marine vlerësohen rreth 30–35 miliardë metra kub

Drejtori i Naftës dhe Gazit në Organizatën e Energjisë dhe Klimës së Mesdheut (OMEC), Dr. Sohbet Karbuz, kujtoi se, pavarësisht shpresave në fazat e hershme, negociatat e ndërmjetësuara herë pas here nga SHBA-ja dhe Britania midis Palestinës dhe Izraelit kanë dështuar vazhdimisht.

Ai theksoi se zbulimet e mëdha të gazit në brigjet e Egjiptit dhe Izraelit i shndërruan këto vende në eksportues neto, duke ndryshuar ekuilibrin energjetik të rajonit. Pas blerjes së BG nga Shell në vitin 2016, përgjegjësia e Gaza Marine kaloi tek kjo kompani, por pavarësisht bisedimeve me palët e interesuara, nuk pati përparim dhe në vitin 2018 Shell u tërhoq nga projekti.

Që prej atëherë, zhvillimi i fushës është rikthyer herë pas here në rend dite, por është penguar nga faktorët politikë, veçanërisht kufizimet e vendosura nga Izraeli, thotë Karbuz.

“Marrëveshjet Abrahamike të vitit 2020 dhe bashkëpunimi i forcuar Izrael–Egjipt i dhanë një shtysë projektit. Më 18 qershor 2023, Izraeli bëri një hap të rëndësishëm duke dhënë miratimin për zhvillimin e fushës. U shpall se një konsorcium i kryesuar nga kompania shtetërore egjiptiane EGAS do ta merrte përsipër projektin. Sipas planeve, prodhimi i parë i gazit do të fillonte në vitin 2026, me rreth 2 miliardë metra kub gaz në vit, të transportuar me tubacione nënujore drejt qytetit egjiptian El-Arish dhe më pas i integruar në rrjetin kombëtar. Por, lufta e filluar më 7 tetor 2023 e çoi procesin në pikë të vdekur. Prandaj, fusha me rezervë të vlerësuar prej 30–35 miliardë metrash kub mbetet e pashfrytëzuar dhe e ardhmja e saj është e paqartë”, shprehet ai.

Karbuz tha se, derisa kushtet të stabilizohen, potenciali i kësaj fushe do të mbetet nën tokë:
“Njohja ndërkombëtare e Palestinës nuk do të thotë vetëm konfirmim i të drejtave të saj ligjore mbi burimet detare, por gjithashtu do të krijojë bazë për përcaktimin e kufijve detarë dhe për kërkimin e tarifave të tranzitit nëpërmjet tubacionit EastMed Gas (EMG)”.

- “Palestina mund të përfitojë shumë nga Gaza Marine”

Ai theksoi se, duke pasur parasysh zbulimet e mëdha të gazit të Izraelit, ai nuk ka ndonjë interes të madh për Gaza Marine, duke shtuar:

“Por çështja kryesore është se, nëse Izraeli arrin të vendosë kontroll të plotë mbi Gazën, ai do të mund të zhvillojë kërkime, projekte prodhimi dhe infrastrukturë në zonat detare të kontestuara. Në një mjedis paqeje të drejtë e të qëndrueshme, Palestina mund të përfitojë shumë nga zhvillimi i Gaza Marine. Kjo është një pasuri me potencial për të gjeneruar të ardhura serioze dhe për të ndryshuar lojën në prodhimin e energjisë elektrike. Ajo mund të nxisë rritjen ekonomike, të sigurojë pavarësi energjetike dhe të përmirësojë kushtet e jetesës. Por, për shkak të strukturës komplekse të partneriteteve, interesave të kompanive, aktorëve politikë dhe rivaliteteve rajonale, ekziston rreziku që ky burim kritik të mos shërbejë për popullin. Pa qeverisje transparente dhe mekanizma të qartë llogaridhënieje, pyetja se kush do të përfitojë përfundimisht nga pasuria më e madhe detare e Gazës do të mbetet gjithmonë e hapur”.