Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, përshëndeti përpjekjet e qeverisë turke dhe industrisë turke të mbrojtjes për të investuar në aftësi të reja të avancuara të nivelit të lartë, pasi vendi është një aleat i NATO-s "i rëndësishëm dhe shumë i vlerësuar".

Në një intervistë ekskluzive për Anadolu, Stoltenberg vlerësoi kontributet e Türkiyes, e cila feston 72-vjetorin e anëtarësimit në NATO, pozitën e industrisë turke të mbrojtjes në mundësitë dhe aftësitë aktuale dhe të ardhshme të NATO-s, si dhe hapat e ndërmarrë nga BE-ja gjatë zhvillimit të strategjisë së saj të mbrojtjes nën ombrellën e NATO-s.

Stoltenberg, ish-kryeministër i Norvegjisë, ka shërbyer si shefi i Aleancës, e përbërë nga 32 anëtarë, që nga 1 tetori 2014.

Mandati i Stoltenbergut është zgjatur katër herë më parë. Zgjatja e fundit u bë në korrik 2023. Stoltenberg, i cili ka lënë gati 10 vjet pas karrierës së tij në NATO, tha gjithashtu se nuk do ta kërkojë më këtë post.

- "Përpjekja e Türkiyes për të investuar në aftësi të reja të avancuara të nivelit të lartë, duke përfshirë avionët luftarakë, është e rëndësishme"

Pyetje: Zoti Sekretar i Përgjithshëm, faleminderit shumë që mirëpritët Anadolun në selinë e NATO-s. Ju keni deklaruar shpesh se Türkiye, duke qenë një aleate shumë e rëndësishme, ka kontribuuar për sigurinë kolektive dhe stabilitetin rajonal për dekada të tëra. Këtë vit, Türkiye feston 72-vjetorin e anëtarësimit në NATO. A mund ta kuptoj nga këndvështrimi juaj, si Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s, i cili ka shërbyer rreth 10 vjet për Aleancën, si i vlerësoni kontributet e Türkiyes në NATO?

Përgjigje: Türkiye është një aleate e rëndësishme dhe shumë e vlerësuar e NATO-s. Ju jeni anëtar i kësaj Aleance për 72 vjet. Vetëm muajin e kaluar, ne festuam përvjetorin dhe Türkiye ka kontribuuar në sigurinë tonë të përbashkët, në mbrojtjen tonë kolektive në shumë mënyra të ndryshme. Türkiye ka ushtrinë e dytë më të madhe në Aleancë dhe forca ushtarake të trajnuara dhe të pajisura mirë. Ju (Türkiye) merrni pjesë në misionet dhe operacionet e NATO-s, duke përfshirë në Kosovë dhe Irak, dhe jo më pak, vendndodhja gjeografike strategjike e Türkiyes në kufi me Irakun dhe Sirinë, por edhe me Detin e Zi dhe Rusinë në veri, natyrisht, kjo është e rëndësishme për gjithë Aleancën. Türkiye luan një rol të rëndësishëm në luftën kundër terrorizmit, veçanërisht në luftën kundër DEASH-it. Aleatët e NATO-s dhe ne të gjithë përdorëm bazat dhe infrastrukturën në Türkiye për të ndihmuar në luftën kundër terrorizmit. Pra, vlerësoj të gjitha përpjekjet e bëra nga Türkiye për të mbështetur Aleancën dhe për të vazhduar të jetë një aleat kyç. Dhe pastaj, sigurisht, asnjë aleat tjetër nuk ka pritur më shumë refugjatë sesa Türkiye, dhe kjo tregon gjithashtu rëndësinë që ju luani për përpjekjet e përgjithshme të Aleancës.

Pyetje: Mendoj se nuk do të ishte gabim të thuhet se po kalojmë një periudhë në të cilën nevoja për të rritur prodhimin e industrisë së mbrojtjes në Evropë është ndier më shumë që nga lufta në Ukrainë. Türkiye, me këto aftësi në rritje të parandalimit ushtarak, është bërë një nga aleatët kryesorë në këtë fushë, mendoj. Vendi ka lançuar nëntë avionë të prodhimit vendas në një dekadë, dhe më i fundit është KAAN, avioni luftarak i gjeneratës së pestë. Më intereson perspektiva juaj për avionin luftarak KAAN dhe rolin e industrisë turke të mbrojtjes në NATO-n sot dhe në planet e NATO-s në të ardhmen.

Përgjigje: Industria e mbrojtjes është shumë e rëndësishme. Dhe lufta në Ukrainë ka treguar rëndësinë e të pasurit një industri të fortë të mbrojtjes. Dhe unë mirëpres përpjekjet e Qeverisë së Türkiyes, por edhe të industrisë turke të mbrojtjes, për të investuar në aftësi të reja të larta dhe të avancuara, duke përfshirë avionët luftarakë. Kjo është e rëndësishme.

Unë gjithashtu e mirëpres faktin që Türkiye për shumë vite ka prodhuar dronët Bayraktar, të cilët janë dëshmuar shumë efektivë. Ata kanë qenë të rëndësishëm për ukrainasit në mbrojtjen e vendit të tyre. Gjithashtu mirëpresim faktin që së fundmi, kemi pasur njoftime të reja për bashkëpunim të mëtejshëm midis industrisë së mbrojtjes në Türkiye me industrinë e mbrojtjes në pjesën tjetër të Aleancës.

Po ashtu, është fakti që SHBA-ja tani do të përmirësojë dhe dorëzojë më shumë F-16 dhe që Kanadaja dhe Türkiye po punojnë gjithashtu kur bëhet fjalë për dronët Bayraktar dhe pjesë të dronëve të dorëzuar nga Kanadaja. Për shembull, pati një njoftim nga qeveria suedeze dhe Türkiye se ata do të punonin më ngushtë së bashku për të zhvilluar projekte të industrisë së mbrojtjes. Pra, kjo është pjesë e asaj që bën Türkiye si një aleat individual, por edhe më e rëndësishme është që Türkiye punon së bashku me të gjithë aleatët në zhvillimin dhe prodhimin e aftësive ushtarake.

- "Aleatët e NATO-s nuk duhet të kenë kufizime në tregtinë e mbrojtjes"

Pyetje: Zoti Sekretar i Përgjithshëm, si vazhdim, Türkiye ngre shpesh çështjen e heqjes së kufizimeve tregtare të mbrojtjes midis aleatëve. Si e vlerësoni situatën aktuale rreth kësaj çështjeje?

Përgjigje: Unë besoj fuqishëm se aleatët e NATO-s nuk duhet të kenë kufizime në tregtinë e mbrojtjes ndërmjet tyre. Ne jemi në një Aleancë ku na është premtuar të mbrojmë njëri-tjetrin dhe në fund të vdesim për njëri-tjetrin. Dhe, sigurisht, atëherë ne gjithashtu duhet të jemi në gjendje të tregtojmë pajisjet e mbrojtjes me njëri-tjetrin. Patëm një deklaratë apo vendim shumë të fortë në samitin e NATO-s në Vilnius, ku aleatët ranë dakord t’i ulnin barrierat kundër tregtisë së pajisjeve të mbrojtjes. Është gjithashtu e këndshme të shohësh që aleatët tani po bëjnë më shumë tregti me Türkiyen, siç është shembulli me avionët F16 dhe aftësitë dhe pajisjet e rëndësishme që Türkiye ka blerë nga aleatët e tjerë të NATO-s.

Pyetje: Kam edhe një pyetje në lidhje me strategjitë e reja të BE-së për të zhvilluar aftësitë e industrisë së mbrojtjes. Kjo strategji, "Bli Evropianen", inkurajon që prodhimi dhe furnizimi të jenë brenda anëtarëve të Bashkimit Evropian. Në lidhje me faktin se shumica e këtyre vendeve janë edhe anëtarë të NATO-s, si e vlerësoni këtë hap të ndërmarrë "jashtë çatisë së NATO-s" në atë mënyrë që krijohet përshtypja se përjashtojnë gjigantët e industrisë së mbrojtjes si SHBA-ja, Britania dhe Türkiye?

- "Nuk mund të kemi procese të planifikimit të mbrojtjes me dy drejtime brenda NATO-s"

Përgjigje: Unë mendoj se është e rëndësishme që aleatët e BE-së dhe NATO-s të bëjnë më shumë për mbrojtjen, për shembull, rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes, që është një parakusht për çdo përpjekje të shtuar kuptimplotë në mbrojtje, dhe NATO ka bërë thirrje që aleatët evropianë të shpenzojnë më shumë për mbrojtjen prej vitesh, dhe tani po shpenzojnë më shumë, kjo është një gjë e mirë. Do të ishte gjithashtu mirë nëse BE-ja mund të bëjë më shumë për të kapërcyer fragmentimin e industrisë evropiane të mbrojtjes. Dhe, sigurisht, çfarëdo që BE-ja të bëjë për të nxitur zgjuarsinë, zhvillimin ose aftësitë e reja, kjo është mirë.

Ajo që nuk është e mirë është të dyfishosh, të konkurrosh dhe të vendosesh mbi përpjekjet e NATO-s. Për shembull, kur bëhet fjalë për vendosjen e objektivave të aftësisë, është e rëndësishme të vendoset se në çfarë do të investojnë aleatët tanë. Kjo është një përgjegjësi thelbësore e NATO-s. Është pjesë e planifikimit të mbrojtjes. Sepse çdo mbrojtje kolektive kuptimplote duhet të bazohet në faktin se ne plotësojmë njëri-tjetrin në fushën e betejës. Prandaj, planifikimi i mbrojtjes i NATO-s dhe vendosja e objektivave specifike të aftësisë për secilin dhe çdo aleat është diçka që NATO e bën. Natyrisht, ne nuk mund të kemi procese të planifikimit të mbrojtjes me dy drejtime brenda NATO-s. Ata aleatë të NATO-s që janë edhe anëtarë të NATO-s dhe BE-së, nuk mund të kenë dy grupe objektivash. Pra, nuk mund të jenë dy objektiva. Standardet: Aftësia thelbësore e NATO-s duhet të jetë diçka që NATO bën. Më pas, krijimi i barrierave të reja midis aleatëve të NATO-s do të minonte përpjekjet tona për të forcuar mbrojtjen kolektive, sepse barrierat e reja do të rrisnin çmimet, do të ulnin cilësinë dhe do të pengonin zgjuarsinë. Prandaj, unë besoj në bazën industriale të mbrojtjes transatlantike, duke përfshirë aleatët jo-BE, si Mbretëria e Bashkuar, Kanadaja, Shtetet e Bashkuara, Türkiye ose Norvegjia. Dhe mendoj se është e rëndësishme që të sigurohemi që NATO të jetë platforma për këto përpjekje, sepse aleatët BE-NATO përfaqësojnë 20 për qind të shpenzimeve të mbrojtjes së NATO-s. 80 për qind e shpenzimeve të mbrojtjes së NATO-s vijnë nga aleatët e NATO-s jo-BE. Dhe, sigurisht, ne kemi nevojë për gjithë familjen dhe 100 për qind për të punuar së bashku, jo për të krijuar barriera mes tyre.

- "Presidenti Erdoğan, aleat i përkushtuar i NATO-s"

Pyetje: Është shumë herët për të dhënë një mesazh lamtumire. Tani, ju po përgatitni NATO-n për samitin e Washingtonit. Por duke vështruar afërsisht 10 vjet pas, cila është pjesa më e spikatur e qëndrimit tuaj në detyrë? Dhe a ka ndonjë shans që ju të drejtoni NATO-n edhe për një vit?

Përgjigje: Ka qenë një privilegj të shërbeja si sekretar i përgjithshëm i NATO-s, aleancës më të suksesshme në histori në një kohë kyçe për sigurinë tonë, në kohën kur DEASH-i mori kontrollin në Irak dhe Siri, një pjesë të madhe të Irakut dhe Sirisë, Rusia pushtoi Ukrainën dhe, natyrisht, NATO-ja e dëshmoi rëndësinë e saj më shumë se kurrë duke mbajtur aleatët së bashku. Për mua, të qenit sekretar i përgjithshëm në këto kohë ka qenë shumë domethënëse. Dhe e vlerësoj shumë bashkëpunimin e ngushtë që kam pasur me liderët aleatë. Dhe e vlerësoj shumë miqësinë dhe bashkëpunimin që kam zhvilluar gjatë shumë viteve me presidentin (Recep Tayyip) Erdoğan. Ai është një aleat i përkushtuar i NATO-s dhe e vlerësoj që ne punojmë së bashku. Unë kam qenë në gjendje të punoj me të në shumë fusha të ndryshme, duke përfshirë luftën kundër terrorizmit, forcimin e mbrojtjes sonë kolektive dhe mbështetjen e Ukrainës.

- "Aleatët do të gjejnë pasardhës të shkëlqyer"

Pyetje: A ka ndonjë shans që të mund ta udhëhiqni NATO-n edhe për një vit?

Përgjigje: Epo, jam absolutisht i sigurt se aleatët do të gjejnë një pasardhës të shkëlqyer. Unë jam përgjegjës për shumë vendime në NATO, por jo për të zgjedhur pasardhësin tim. Jam i bindur se aleatët do të gjejnë një zgjidhje të mirë.

Pyetje: Cili është mesazhi juaj për kandidatët?

Përgjigje: Unë jam shumë i kujdesshëm në dërgimin e ndonjë mesazhi për kandidatët sepse nuk jam pjesë e atij procesi. Por kam besim se aleatët do të gjejnë një zgjidhje të mirë.