Doğu Timor

Endonezya’nın güneyinde yer alan, asırlarca Portekiz kolonisi olan Doğu Timor, daha sonra komşusu Endonezya’nın egemenliği altına girdi ve 1999 yılına kadar bu ülkenin 27. vilayeti olmayı sürdürdü.

Endonezya’nın bölgedeki egemenlik iddialarından vazgeçmesi üzerine 2002 yılında bağımsızlığına kavuşan ülke, Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti adını aldı. 

Cakarta Büyükelçiliği görev bölgesinde yer alan Doğu Timor, Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu’na (CPLP) gözlemci üyesi Türkiye ile yakın ilişki içerisinde bulunuyor. 

Kişi başına düşen milli gelir, gayri safi yurtiçi hasıla ve satın alma gücü bakamından Asya ve dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer alan Doğu Timor, insani gelişmişlik bakımından dünyada 142. sırada.

Künye

Nüfus: 1 milyon 242 bin (2017)

Etnik yapı: Malay-Polinezyan, Papualı, Çinli 

Yüzölçümü: 15 bin 410  kilometrekare 

Dil:  Tetum ve Portekizce (resmi dil) Ayrıca İngilizce ve Endonezce konuşulan diller arasında yer alıyor. 

Din: Yüzde 99 Hristiyan, yüzde 0,3 Müslüman

Para Birimi: ABD Doları

Genel Durum

Birleşmiş Milletler tarafından East Timor-Laste olarak anılan Doğu Timor, resmi adı ile Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Avustralya ile Endonezya arasında yer alan bir ada devleti.

Yüzyıllarca Portekiz’in sömürgesi olan ve Portekiz Timoru anılan Doğu Timor, 1999 yılına kadar kaldığı Endonezya’nın egemenliğinde kaldı. 

Doğu Timor’da 1999 yılında başlayan bağımsızlık hareketleri sırasında yaşanan çatışmalarda yaklaşık bin 400 kişinin yaşamını yitirdiğine inanılıyor. Doğu Timor ABD, İngiltere, Yeni Zelanda ve Avustralya’nın askeri desteğiyle 20 Mayıs 2002’da bağımsızlığını elde etti.

Bu dönemde ABD, İngiltere, Avustralya ve Avrupa Birliği Endonezya’ya askeri ambargo uyguladı.   

Ülke nüfusunun büyük bölümünün, başkent Dili’de yaşadığı Doğu Timor’da resmen Portekizce ve Austronesian grubundan Tetum dili kullanılıyor. Endonezya ile arasında Savu Denizi, Avustralya ile Timor Denizi bulunan Doğu Timor halkının çoğunluğu Katolik inancına mensup Malay-Polinezyan, Papualı ve Çin kökenlilerden oluşturuyor. 

Ekonomi

Doğu Timor, 2002 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra altyapı yatırımı, kamu yönetiminin güçlendirilmesi ve genç nüfusa istihdam sağlanması gibi bir dizi meseleyle mücadele etti.

Kişi başına düşen milli gelirin 800 dolar olduğu Doğu Timor, gayri safi yurtiçi hasıla ve satın alma gücü bakamından Asya’nın ve dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer alıyor. Nüfusun büyük bölümü tarımla geçimini sağlıyor, ihraç ürünleri arasında pirinç ve kahve önemli yer tutuyor. 

Petrol ve doğal gaz zengini ülkede, bu kaynaklardan elde ettiği gelirlerle yoksulluğun azaltılması ve ekonominin güçlendirilmesi yönünde çalışmalar yürütülüyor. 

Siyasi Durum

Güneydoğu Asya’nın en genç ülkesi olan Doğu Timor’da bağımsızlık sonrasında BM Doğu Timor’u Destekleme Gücü ve BM Doğu Timor Entegre Misyonu 2002-2012 yılları arasında görev yaptı. 

2002 yılında hazırlanan ülke anayasasına göre, devlet başkanı ve 65 sandalyeli tek kamaralı Ulusal Meclis üyeleri halk tarafından 5 yıllığına seçiliyor. 

Devlet başkanı sembolik yetkilere sahip, yürütmenin başı ise başbakan. Ülkede 20 Mart 2017’de yapılan devlet başkanı seçimini eski meclis başkanı Francisco Guterres, oyların yüzde 57’sini alarak kazandı. 

Bir sonraki seçiminin 2022’de yapılacağı ülkede Rui Maria de Araujo başbakan olarak görev yapıyor.