Sergide Cumhuriyet'in ilk yıllarında mimarlığı, merakı ve maceraperestliğiyle öne çıkan Arif Hikmet Koyunoğlu'nun 20. yüzyılın başından itibaren çektiği fotoğrafları eşliğinde, dönemin mimari ve toplumsal dönüşümü görülebiliyor.

Koyunoğlu ailesinin Suna ve İnan Kıraç Vakfına bağışladığı kişisel arşivden derlenen cam negatifler, asetatlar ve baskı fotoğraflarla kurgulanan sergide, şehir manzaraları, mimari detaylar, portreler, sokaklar ve gündelik yaşam sahneleri yer alıyor.

Sergiye ilişkin düzenlenen basın toplantısında konuşan Suna ve İnan Kıraç Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi ve Kültür ve Sanat İşletmesi Genel Müdürü Özalp Birol, Koyunoğlu'nun çok yönlü birisi olduğunu ve 31 farklı iş alanında çalıştığını söyledi.

Birol, Koyunoğlu'nun son derece iyi bir aileden gelmesine karşın çok zor koşullarda yaşamayı becerdiğine değinerek, "Her koşulda hayatta kalmayı becermiş bir insan. Bunun yanında birkaç meslek sahibi. Cumhuriyet'in anıtsal binalarını vücuda getiren çok da değerli bir mimar. Başka özellikleri de var. Derler ya, anlatmakla bitmez ya da elinden hiçbir iş kurtulmaz. Ailesinin çok kıymetli bağışı üzerine takım arkadaşlarım oturdu, çalıştı ve içinde bulunduğumuz küçük fakat şahane sergiyi hazırladılar." dedi.

"Hayatının sonuna kadar fotoğrafı hiç bırakmıyor"

İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Gülru Tanman da sergide birçok kişinin emeği olduğunu aktararak, "Önümüzdeki aylarda serginin kitabını da yayınlayacağız. Sergiye eşlik edecek ama bazı noktalarda da biraz ayrışacak bir kitap. Onun dışında enstitünün araştırma projelerini hayata geçirmekle sorumlu ekip olarak bizler ortaklaşa bu sergiyi ürettik. Hepimiz biraz küratörlük, biraz editörlük, biraz prodüksiyon amirliği yaptık. Çok da uyumlu çalıştık." diye konuştu.

Koyunoğlu'nun, Türkiye mimarlık tarihinde yer edinmiş bir isim olduğunu vurgulayan Tanman, şunları kaydetti:

"Özellikle Ankara'nın başkentleşme sürecinde bugünkü Ankara Resim Heykel Müzesi, Etnografya Müzesi, Yenişehir'deki bazı konutlar gibi şehrin çehresini değiştirmiş insanlardan. Dolayısıyla özellikle mimarlık tarihçilerinin hakkında çokça yazdığı bir isim. Kendisi de mimarlıkla ilgili fikirlerini yayınlamış. Fotoğraflarının da bir kısmını yayınlamış. Özellikle tanıyan ziyaretçiler doğal olarak bunun bir Arif Hikmet Koyunoğlu mimarlık sergisi olmasını bekler. Fakat aksine bunun altını çizmek istiyorum. Bu bir fotoğraf sergisi. Çünkü Arif Hikmet Bey 1903 yılında, 10 yaşındayken ilk fotoğraf makinesini alıyor. Hayat boyu nereye giderse fotoğraf makinesini elinden düşürmüyor. Maceraya koşarken Sarıkamış'ta kalan birkaç yüz kişiden biri kendisi. Orada kar sularıyla camlarını yıkıyor. Harp Mecmuası'na fotoğraflarını gönderiyor. Elbette mimarlıkla ilgili bölümümüz de var. Bence bir diğer önemli husus, kendi çağdaşlarında görmediğimiz bir şekilde Arif Hikmet Koyunoğlu hatıralarını anlatmış bir insan. Bunları çok eğlenceli ve detaylı bir biçimde anlatmış."

İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Araştırma Projeleri Yöneticisi Mustafa Ergül ise sergide 86'ya yakın fotoğraf olduğunu söyleyerek, "Bunlar aynı zamanda 3 ekranda, 140 adet görselle destekleniyor. 5 tane de ana bölümden oluşuyor aslında. Arif Hikmet Koyunoğlu çok erken yaşta fotoğrafla tanışıyor ve aslında hayatının sonuna kadar fotoğrafı hiç bırakmıyor. Hatta öldüğü 1982 yılında, kızı Özcan'la bir röportajı var. Orada bile bir karanlık odada hala film tab ettiğini görüyoruz. Aslında bu Arif Hikmet Koyunoğlu'nun fotoğrafla çok erken tanışmasıyla beraber, bir belgeleme, envanterleme bilincinin de oturduğundan bahsedebiliriz." bilgisini verdi.

Sergi 17 Mayıs 2026'ya kadar görülebilecek

Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Koyunoğlu'nun çok yönlü dünyasına ışık tutarak yaşamının bir dönemini, çektiği fotoğraflar aracılığıyla izleyiciyle buluşturuyor.

Sergi, Sanayi-i Nefise Mektebi'ndeki öğrencilik yıllarından Erzurum'daki askerlik dönemine, Yeraltı Fotoğrafhanesi'ndeki çalışmalarından Ankara, İstanbul, Bursa, Nevşehir ve Kırşehir gibi kentlerdeki gözlemlerine kadar Koyunoğlu'nun yaşamına yayılan geniş bir görsel arşivi bir araya getiriyor.

Dijital olarak "katalog.iae.org.tr" adresinden de ulaşılabilen sergi 17 Mayıs 2026'ya kadar ziyaret edilebilecek.

Arif Hikmet Koyunoğlu hakkında

Arif Hikmet Koyunoğlu yalnızca Türk Ocağı Binası ve Etnografya Müzesi gibi erken Cumhuriyet mimarisinin simge yapılarını tasarlayan bir mimar değil, aynı zamanda yaşamı boyunca 30'dan fazla işle uğraşmış bir seyyah, asker, galerici, gazeteci ve fotoğrafçı.

Sanat ve zanaatla erken yaşlarda tanışan Koyunoğlu, 10 yaşında edindiği ilk fotoğraf makinesiyle hayatı boyunca hem yaşadıklarını hem de dönemin kültürel ve mekansal dönüşümünü kayda geçirdi.

Kimi zaman bir mülteci kampında, kimi zaman cephede, kimi zaman da İstanbul'un göbeğinde açtığı Yeraltı Fotoğrafhanesi'nde bu merakını zaman zaman profesyonel olarak da sürdürdü.