Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cenay Babaoğlu, NVIDIA'nın piyasa değerindeki rekor artışı ve bu durumun sürdürülebilirliğini AA Analiz için kaleme aldı.

***

Teknoloji şirketlerinin devam eden güç artışının bir boyutunu da finansal değerlerinin hızlı yükselişleri oluşturuyor. Bir zamanlar oyun dünyasının ekran kartı devi olarak bilinen NVIDIA, 2025'te 4,2 trilyon dolarlık piyasa değeriyle teknoloji tarihine damga vurdu. Haziran 2024'te 3 trilyon doları aşan şirket, 9 Temmuz 2025'te 4 trilyon dolar eşiğini geçen ilk şirket oldu ve sadece sekiz günde 200 milyar dolarlık ek büyüme kaydetti. Amazon, Apple, Microsoft ve Google'ı geride bırakan NVIDIA'nın bu yükselişi, yapay zeka (YZ) devriminin motoru olan çiplerine olan küresel talepten güç alıyor. Ancak çip krizleri, Tayvan sorunu, Çin-ABD rekabeti ve DeepSeek gibi düşük maliyetli rakipler, bu zaferin sürdürülebilirliğini sorgulatıyor.

Neden NVIDIA?

NVIDIA'nın piyasa değerindeki bu olağanüstü artış, yapay zeka teknolojilerine olan küresel talebin patlamasından kaynaklanıyor. Şirket, grafik işlemci birimleri (GPU) ve yapay zeka odaklı çipleriyle, özellikle veri merkezi pazarında lider konumda. 2023’te GPU pazarında yüzde 80’lik bir paya sahip olan NVIDIA, OpenAI’ın ChatGPT’si, Microsoft’un Copilot’u, Meta’nın Llama modelleri ve Amazon’un bulut bilişim hizmetleri gibi projeleri destekliyor. 2025 mali yılı birinci çeyrek verilerine göre, şirketin veri merkezi geliri yıllık bazda artarak 39 milyar dolara ulaştı ve toplam geliri ise 44,1 milyar dolarla beklentileri aştı. NVIDIA Üst Yöneticisi Jensen Huang’ın vurguladığı gibi yapay zeka, internet ve mobil devrimleri geride bırakacak bir platform değişimi olarak görülüyor ve NVIDIA bu dönüşümün merkezinde yer alıyor.

NVIDIA’nın GPU’ları, oyun sektöründen yapay zekaya, yüksek performanslı bilgi işlemcilerden (HPC) otonom araçlara ve robotik alanlarına kadar geniş bir yelpazede kullanılıyor. GPU’lar, paralel işlem kapasiteleriyle, yapay zeka modellerinin eğitimi ve çıkarım süreçlerinde merkezi işlem birimlerine (CPU) kıyasla üstün performans sunuyor. Özellikle H100 ve yeni nesil H200 çipleri, büyük dil modellerinin (LLM) eğitiminde kritik bir rol oynuyor. Blackwell çipleriyse, daha yüksek bellek kapasitesi ve enerji verimliliği sayesinde, yapay zeka sistemlerine karmaşık görevleri daha hızlı ve düşük maliyetle tamamlama imkanı tanıyor.

NVIDIA’nın veri merkezi çözümleri, Microsoft, Amazon, Meta ve Alphabet gibi teknoloji devlerinin yapay zeka altyapılarının omurgasını oluşturuyor. Örneğin, Microsoft’un Azure bulut platformu, NVIDIA’nın GPU’larına bağımlı durumda. Ayrıca, NVIDIA’nın Yapay Zeka Eğitim ve Simülasyon Platformu (ALCHEMI) ve Büyük Dil Modelleri Geliştirme Çerçevesi (NeMo) gibi yazılımları, yapay zeka geliştirme süreçlerini kolaylaştırarak işletmelerin verimliliğini artırıyor.

Yapay zeka alanında liderlik ve tekellik tartışmaları

NVIDIA, yapay zeka sektöründe donanım ve yazılım alanında yenilikçi çözümler sunuyor. NeMo mikroservisleri, çok modlu ve çok dilli yapay zeka modellerinin geliştirilmesini hızlandırırken, CUDA-Q platformu (Kuantum Hızlandırmalı Platform) kuantum araştırmalarını destekliyor. Öte yandan, yüzde 80’lik GPU pazar payı, NVIDIA’nın tekel oluşturduğu yönündeki eleştirileri güçlendiriyor. AMD, Intel, Huawei gibi şirketler yatırımlarına rağmen düşük pazar paylarıyla NVIDIA'ya rakip olmakta zorlanıyor. Huawei, Ascend serisiyle Çin pazarında büyüyor ancak küresel payı hala düşük. Dolayısıyla, NVIDIA tekellik tartışmalarında artan pazar payı ve diğer girişimleri destekleyen ancak bağımlılaştıran yaklaşımıyla dikkat çekiyor.

Diğer taraftan şirketin ABD ticaret politikaları nedeniyle Çin'e yönelik kısıtlamalara dahil olduğu dönemde Çin kökenli DeepSeek’in, Ocak 2025’te R1 modelini piyasaya sürmesi küresel teknoloji dünyasında şok etkisi yaratmıştı. DeepSeek, yalnızca 2 bin NVIDIA H800 çipi ve 5,6 milyon dolarlık bütçeyle OpenAI’ın o1 modeliyle yarışan bir performans sergiledi. Bu gelişme, yapay zeka geliştirme maliyetlerinin yeniden tanımlanmasına yol açtı. DeepSeek’in yenilikçi algoritmaları Uzman Karışımı Modeli (MoE) ve Çok Katmanlı Dikkat Mekanizması (MLA) daha az çiple yüksek performans sunabiliyor. Bu durum, özellikle ABD’nin çip ihracat kısıtlamalarının Çinli şirketleri daha verimli çözümler geliştirmeye zorladığı bir dönemde dikkat çekiciydi. DeepSeek'in açık kaynak yaklaşımı, yapay zeka modellerini ücretsiz sunarak küresel erişimi artırırken NVIDIA’nın yüksek maliyetli çip talebini de tehdit ediyordu. DeepSeek'in bu başarısı, o dönemde NVIDIA'nın hisselerinde yüzde 15’lik bir düşüşe yol açarak 589 milyar dolarlık piyasa değeri kaybına neden olmuştu. Aslında NVIDIA için tek risk DeepSeek gibi gelişmeler de değil.

NVIDIA'nın geleceği: Fırsatlar ve tehditler

NVIDIA'nın rekor büyümesi; çip krizleri, Tayvan sorunu, Çin-ABD rekabeti ve DeepSeek gibi yeni oyuncuların düşük maliyetli yapay zeka modelleriyle şekillenen karmaşık bir küresel bağlamda gerçekleşiyor. Küresel çip kıtlığı, özellikle 2020-2023 döneminde otomotivden elektroniğe birçok sektörü etkilemişti. Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC), NVIDIA’nın çiplerinin ana üreticisi olarak, bu krizde kritik bir rol oynamıştı. Tayvan’ın çip üretimindeki stratejik önemi, Çin-ABD arasındaki gerilimlerle birleştiğinde, NVIDIA’nın tedarik zincirini riske atan bir gerilim alanı oluşturuyor. Çünkü TSMC'nin üretim tesislerinin yüzde 90'ından fazlası Tayvan’da bulunuyor ve olası bir Çin-Tayvan çatışması, küresel çip tedarik zincirini felç etme riskini barındırıyor. Bu gerginliğin bir diğer boyutu ise TSMC'nin küresel çip üretimindeki yüzde 60’lık payı elinde tutması. Tayvan merkezli TSMC'nin üretim ağı, Çin kaynaklı jeopolitik baskılar altında ciddi kırılganlıklar barındırıyor. ABD, TSMC’nin Arizona’daki yeni tesisleriyle çip üretimini çeşitlendirmeye çalışıyor lakin bu tesisler henüz Tayvan'ın üretim kapasitesine yaklaşabilmiş değil.

NVIDIA bu sınırlandırmaları aşabilmek için Çin pazarına özel çipler geliştirmişti. Ancak bu çipler de daha sonra kısıtlamalara takıldı. Yeni kısıtlamalar şirketin Çin pazarındaki gelirlerini azaltmıştı. Diğer taraftan Çin’in kısıtlamalar nedeniyle Huawei gibi yerli çip üreticileriyle kendi yapay zeka çiplerini geliştirmesi, NVIDIA’nın pazar payını uzun vadede tehdit edebilecek bir gelişme oldu. Trump sonrası dönemde yeniden artan Çin-ABD gerilimi ve ticaret savaşları nedeniyle Çin tarafından yeni gelişmeler beklemek mümkün. Olası daha düşük maliyetli girişimlerden en çok etkilenecek aktör ise çip pazarının lideri NVIDIA olabilir. Dolayısıyla, Çin’deki yapay zeka girişimlerinin artan faaliyetleri NVIDIA için hem fırsat hem de tehdit barındırıyor.

NVIDIA nereye?

NVIDIA’nın Amazon, Apple, Microsoft, Google ve Meta gibi “Büyük Beşli" (Big Five) devlerini geçmesi, yapay zeka odaklı stratejisinin bir zaferi olarak yorumlanabilir. 2024'te Amazon ve Alphabet’i, 2025’te ise Microsoft ve Apple’ı geride bırakan NVIDIA, 4,2 trilyon dolarlık piyasa değeriyle en değerli şirketler listesinde zirveye yerleşti. Ayrıca, NVIDIA'nın hisse fiyatlarındaki yüzde 223’lük artış, "Muhteşem Yedili" arasında en yüksek performansı gösterdi. Bu başarı, diğer devlerin yapay zeka yatırımlarının NVIDIA’nın çiplerine bağımlı olmasından kaynaklanıyor. ​​​​​​​

NVIDIA, teknolojik üstünlüğünü korusa da jeopolitik riskler ve Çin’in inovasyon hamleleri, şirketin gelecekteki büyümesini şekillendirecek. Bu dinamik ortamda, NVIDIA'nın liderliğini sürdürebilmesi, inovasyon hızına ve tedarik zinciri esnekliğine bağlı olacak. NVIDIA, jeopolitik risklere karşı TSMC ile ortak yeni üretim tesisleri kurarak ve açık kaynak topluluklarıyla işbirliği yaparak liderliğini koruyabilir. Ancak DeepSeek gibi yenilikçi rakipler ve Çin’in yerli çip hamlesi, NVIDIA’yı daha esnek ve yenilikçi olmaya zorlayacak.

Aslında NVIDIA’nın hikayesi Türkiye için de dersler sunuyor. Türkiye hem yapay zeka ekosisteminde güçlü bir aktör olmayı hedefliyor hem de yerli ve milli teknoloji hamlesiyle küresel krizlere karşı direnç kazanmak istiyor. Bu nedenle, NVIDIA iki açıdan önem arz ediyor. İlk olarak, NVIDIA teknoloji sektörünün büyümesinde şirketlerin rolünü gösteren bir örnek. Diğer yandan, yerli ve milli yatırımlara olan ihtiyacın yeni nesil teknolojiler için neden önemli olduğunun da kanıtı. Türkiye'nin özellikle yapay zeka alanında büyümek için küresel şirketlerle işbirliğinden kazanımları olabilir. Bununla birlikte jeopolitik riskler yerli üretim yatırımlarını da zorunlu kılıyor.

​​​​​​​[Prof. Dr. Cenay Babaoğlu, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi/SETA]

* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.