Son yıllarda kısa ömürlü hükümetlere sahip Fransa’da yüksek kamu borcu sorununa eşlik eden siyasi kriz Bayrou hükümetinin de düşeceği tehlikesiyle derinleşti.

• Siyasi kriz Fransa'yı ekonomik çıkmaza sürüklüyor

Emmanuel Macron’un 2022’de yeniden cumhurbaşkanı seçildikten sonra peş peşe atadığı başbakanlar Elisabeth Borne, Gabriel Attal ve Michel Barnier’nin ömrü sırayla 1 yıl 7 ay, 8 ay ve 3 ay sürdü.

AA muhabiri ülkede 2024'te yapılan seçimlerden sonra yaşanan süreci ve hükümet krizlerini derledi.

Macron’un kararıyla gidilen erken seçimler parçalı meclis tablosu çıkardı

Macron, aşırı sağın oylarını yükselttiği 2024 Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinin ardından siyaset arenasına "netlik" kazandırmak için parlamentoyu feshederek erken genel seçime gitti.

Haziran ve Temmuz 2024’te yapılan iki turlu seçimlerde Macron’un partisi oy kaybederken, muhalefetteki aşırı sağcı Ulusal Birlik (RN) ile Sosyalist Parti (PS) oylarını artırdı ancak hiçbir parti ya da ittifak mecliste salt çoğunluğu elde edemedi.

Solcu Yeni Halk Cephesi (NFP) ittifakının en fazla sandalye elde ettiği seçimler, Fransız tarihinin en parçalı meclis tablosunu çıkardı ve mecliste aşırı sağ, sol ve merkez sağ olmak üzere 3 ana blok oluştu.

Ayrıca Macron, parlamentoda sahip olduğu nispi çoğunluğu kaybetti.

Anayasaya göre dilediği kişiyi başbakan atama yetkisi olan Macron, siyasi geleneklere uygun şekilde en çok milletvekili olan parti ya da gruptan başbakan atamak yerine, meclisin en küçük partilerinden Cumhuriyetçilerden ılımlı bir isim olan Michel Barnier’yi 5 Eylül 2024’te başbakan atadı.

Barnier’nin kurduğu azınlık hükümetinde, seçimin kazananı sosyalistlerden ve aşırı sağcılardan hiçbir isim yer almazken, Barnier, "seçimin kaybedenlerinden" oluşan bir koalisyon hükümetine başkanlık etti.

Böylece yarı başkanlık sistemi ile yönetilen ve güçlü bir yürütme erki için inşa edilen 5. Cumhuriyet düzenine sahip Fransa’da bir azınlık hükümeti göreve geldi.

Barnier hükümetine tepki gösteren muhalefet Macron’u "mağlup" çıktığı sandık sonuçlarını yok saymakla ve ülkeyi siyasi istikrarsızlığa sürüklemekle suçladı.

Barnier’nin merkez sağcı azınlık hükümetinin ömrü kısa sürdü

Seçimlerden yaklaşık iki ay sonra kurulabilen Barnier hükümetine seçimin galibi solcu ittifak en başından itibaren karşı çıkarken, aşırı sağcılar gensoru önergesi sunmayarak hükümete örtülü destek verdi.

Kamu borçları ile darda olan ve 2025 bütçesinin onaylanması seçimler nedeniyle geciken ülkede Barnier’nin ilk zorlu sınavının bütçe tasarısına ilişkin görüşmeler olacağı biliniyordu.

Barnier’nin 40 milyar avro tasarruf ve 20 milyar avro vergi artışı öngördüğü bütçe tasarısında solcular ve aşırı sağcılar hükümetle uzlaşamadı.

Bunun üzerine, solcular ve 3 aydır hükümete örtük destek veren aşırı sağcılar Barnier'ye karşı gensoru önergesi sundu.

Mecliste 4 Aralık’ta yapılan güven yoklaması 311 milletvekilinin oyuyla Barnier hükümetinin sonunu getirdi, 1962’den sonra Fransa'da ilk kez bir hükümet muhalefetin gensoru önergesi ile düşürüldü.

Macron’un ikinci merkez sağcı başbakan denemesi: François Bayrou

Barnier hükümetinin düşmesi Fransa’nın bir süre hükümetsiz kalacağı endişesi yaratırken, Macron’a yönelik istifa çağrıları da arttı.

Ancak ülkede yaşanan siyasi krizlerin "sorumlusu" olarak görülen Macron görev süresinin dolacağı 2027 yılına kadar istifa etmeyeceğini yineledi.

Tekrar seçime gidebilmesi için anayasaya göre en az bir yıl beklemesi gereken Fransa Cumhurbaşkanı yeni bir ismi başbakanlık koltuğuna getirmek için yaklaşık iki hafta siyasi parti liderleri ile müzakerede bulundu.

Mecliste en fazla sandalyenin sahibi olan solcu NFP ittifakı "hükümet kurmaya hazırız" mesajı verse de Macron tercihini yine aşırı sağın "hayır" demeyeceği merkez sağcı bir isimden yana kullandı.

Merkez sağcı Demokrat Hareket (MoDem) partisi üyesi François Bayrou 13 Aralık 2024’te başbakanlık koltuğuna getirildi. Bayrou’nun 23 Aralık’ta kurduğu yeni hükümetin de aşırı sağcıların "onayını" aldığı iddia edildi.

Bayrou hükümetinin zorlu sınavı: 8 Eylül’deki güven oylaması

Son haftalarda sosyal medya kullanıcılarının ve muhalif siyasilerin 2026 bütçe planına karşı seslerini yükseltmesi ve hükümete karşı harekete geçme çağrısı yapması, Başbakan Bayrou'nun da bütçe çıkmazı nedeniyle düşürülen selefi Michel Barnier ile aynı kaderi paylaşabileceğinin sinyali oldu.

Bayrou da bazı resmi tatillerin kaldırılması ile 43 milyar avro civarında tasarruf yapılmasını içeren ve Fransızların tepki gösterdiği 2026 bütçesinin görüşülmesi öncesi hükümeti güven oylamasına götüreceğini duyurdu.

Mecliste 8 Eylül’de yapılacak güven oylamasında aşırı sağcılar ve solcuların oluşturduğu muhalefet kanadı hükümeti düşürmekten yana pozisyon alacağını bildirdi.

Fransa’da temel anlaşmazlık konusu bütçe

AB üyesi ülkeler arasında 2024'te kamu borcunun gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranının en fazla olduğu ülkeler içinde Fransa, bu kategoride yüzde 113 ile üçüncü sırada yer alıyor. Fransa, aynı zamanda yüzde 5,8 ile AB içinde en fazla bütçe açığı veren ülkelerden biri.

Hükümet, kamu borcunu çevirebilmek için tasarruf tedbirleri uygulamak isterken hazırlanan bütçe taslağı muhalefet tarafından "kemer sıkma politikaları" olarak nitelendiriliyor.

2025 bütçesi, yaşanan hükümet krizleri nedeniyle Ulusal Meclis'te onaylanamazken, uzlaşı sağlanamayan görüşmeler hükümete karşı gensoru önergeleriyle sonuçlanıyor.

Bütçe konusu, muhalefet ile hükümet arasındaki temel anlaşmazlık konularından biri olmaya devam ediyor.

Hükümetin düşmesi sonrası olası senaryolar

Başbakan Bayrou’nun muhalefetin desteğini almaya yönelik ikna çalışmaları sürse de 8 Eylül’de yapılacak oylamada hükümetinin düşmesine kesin gözüyle bakılıyor.

Bu durumda topun sahasına düşeceği Macron’un önünde 3 seçenek bulunuyor, yeni bir başbakan ataması, erken genel seçime gitmesi veya istifa etmesi.

Bayrou hükümetinin düşmesi halinde muhalifler her ne kadar Macron için azil süreci başlatacaklarını duyursa da görev süresinin dolacağı 2027'deki cumhurbaşkanlığı seçimine kadar koltuğunu koruyacağını söyleyen Macron’un istifa etmesi beklenmiyor.

Üstelik iktidar kanadı bir yıl sonra Fransızları yeniden sandığa götürmenin çözüm olmayacağına inanıyor ve "uzlaşının" daha kolay olacağı bir Meclis tablosuna kavuşmak ümidiyle yapılacak seçimlerin beklentileri karşılayacağını düşünmüyor.

Bayrou hükümeti sonrası olası senaryolar arasında en güçlü seçenek Macron’un yeni bir başbakan ataması olarak öne çıkıyor.

Macron’un üçüncü kez merkez sağcı bir başbakan denemesi yapabileceği belirtilirken kulislerde Savunma Bakanı Sébastien Lecornu'nun ismi konuşuluyor. Macron destekçisi ve eski Cumhuriyetçiler üyesi Lecornu’nu aşırı sağ ile müzakere masasına oturabileceğine inanılıyor.

Merkez solcu Sosyalistlerin koalisyon hükümetine destek vermeye ikna edilmesi de masada bulunan seçenekler arasında bulunuyor.

Ülkedeki siyasi tansiyon yüksek seyrederken farklı araştırma şirketleri tarafından yapılan kamuoyu yoklamaları Fransızların yarısından fazlasının meclisin feshedilerek erken seçime gidilmesinden yana olduğunu gösteriyor.

Elabe araştırma şirketinin BFMTV ve La Tribune Dimanche için yaptığı 30 Ağustos tarihli anket, olası erken seçimlerde aşırı sağcı RN’nin yüzde 31 gibi bir oranla birinci, solcu NFP ittifakının yüzde 23,5 ile ikinci çıkacağını ve Macron’un iktidar ortaklarının 2024 seçimlerine kıyasla 7 puan kaybederek yüzde 14'e gerileceğini gösteriyor.