İsrail'in Batı Şeria'yı ilhak etme planları kapsamında El Halil, konumu ve ekonomik önemi nedeniyle öne çıkarken, yaklaşık 1 milyon nüfus ve yüzölçümüyle Batı Şeria'nın en büyük kenti olma özelliğini taşıyor.

• İsrail, "en tehlikeli" olarak nitelenen "E1 yerleşim projesiyle" Filistin Devleti fikrini ortadan kaldırmayı amaçlıyor
• İsrail'in, bazı ülkelerin Filistin'i tanıması halinde Batı Şeria'yı ilhak etmeyi tartıştığı öne sürüldü

El Halil kentinin ayrıca ticaret ve sanayi merkezi olması sebebiyle İsrail'in planlarının başında yer aldığı düşünülüyor. Dini açıdan da büyük öneme sahip El Halil'in Eski Şehir bölgesinde Müslümanlar için en kutsal 4. cami olan Harem-i İbrahim Camisi yer alıyor.

İsrail'in zaman ve mekan olarak böldüğü ve büyük kısmını Yahudilere ayırdığı caminin altındaki mağarada Hazreti İbrahim ve eşinin kabirlerinin yanı sıra Hazreti İshak, Hazreti Yakup, Hazreti Yusuf ve eşlerinin mezarları bulunuyor.

Yaklaşık 1500 İsrail askerinin konuşlandırıldığı caminin bulunduğu bölgede Filistin topraklarını gasbeden 400 İsrailli yaşıyor.

El Halil kentindeki çatışmanın kökeni, 1997 yılında Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile İsrail arasında imzalanan ve kenti H1 ve H2 bölgelerine ayıran El Halil Anlaşması'na kadar uzanıyor.

Anlaşmaya göre, H1 bölgesi Filistin Yönetimi'nin idaresinde olup kentin büyük bir bölümünü kapsıyor; Eski Şehir ve İbrahim Camii'sini de içeren H2 bölgesi ise İsrail'in kontrolü altında yer alıyor.

Cami, 25 Şubat 1994'te sabah namazını kılan Müslümanların üzerine ateş açan Baruch Goldstein adlı Yahudi fanatiğin eyleminden sonra kapatıldı ve yeniden açıldığında ise caminin yüzde 63'ü Yahudilere yüzde 37'si de Müslümanların kullanımına ayrıldı.

UNESCO, Temmuz 2017'de camiyi Filistin mirası olarak tanıdı.

"El Halil Emirlik" planı

İsrail'de yayın yapan İsrail 24 televizyon kanalının haberine göre Başbakan Binyamin Netanyahu'nun, El Halil'i Filistin Yönetimi'nin etki alanından ayırma, bölge liderlerinin yerine yerel aşiretleri getirme ve bir "emirlik" kurma planını görüşeceği bildirildi.

Bu hamlenin, bazı Batılı ülkelerin Filistin Devleti'ni tanıma niyetine bir yanıt niteliğinde olduğu ileri sürüldü.

İsrail'in gerginliği artıran eylemleri

El Halil kentine ilişkin tartışmalar sürerken, sahada da ilginç bir gelişme yaşandı. İsrail askerleri El Halil'deki okullara baskın düzenleyerek öğretmenlere ve öğrencilere saldırdı; kitaplara ve bayraklara el koydu.

Ayrıca, Filistin Yönetimi'nin kontrolünde olan El Halil'in merkezindeki İbn Rüşd Meydanı'na ilk kez baskın düzenleyen İsrail ordusu, İsrail'in alıkoyduğu Filistinlilerin cenazelerinin iadesi talebiyle düzenlenen bir protestoyu dağıttı.

El Halil'deki yerel yetkilileri de hedef tahtasına koyan İsrail, 2 Eylül'de El Halil Belediye Başkanı Teysir Ebu Sinine'nin evine baskın düzenledi.

İsrail, gözaltına alınan Ebu Sinine'nin "terörizm ve propagandayı" desteklediğini iddia etti.

İsrail ordu radyosunun güvenlik kaynaklarına dayandırdığı haberinde, Ebu Sinine'nin Hamas ve İslami Cihad'a destek verdiği öne sürüldü.

Neden El Halil?

El Halil Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölüm Başkanı Bilal eş-Şubeki, İsrail'in daha önce Filistinliler tarafından engellenen "Köy Birlikleri" uygulamasını yeniden denediğini çünkü kentteki aşiretlerin gücünü plan için bir giriş noktası olarak kullanabileceğini düşündüğünü söyledi.

Şubeki, kentteki aşiretlerin ise bunu en başından beri reddettiğini vurguladı.

İsrail, 1978 yılında kurduğu "Köy Birlikleri" isimli oluşumlarla, Filistin Kurtuluş Örgütü'ne (FKÖ) alternatif bir Filistin liderliği ortaya çıkarmaya çalıştı.

Bununla Köy Birlikleri isimli oluşumu Filistin'e ilişkin uluslararası müzakerelere katma ve İsrail sivil yönetim planını uygulamasını sağlamaya çalıştı ancak Tel Aviv'in planı o dönem başarısız oldu.

Filistinli akademisyen Şubeki, "El Halil'in etrafı yerleşim yerleriyle çevrili ve bu yerleşim yerleri kentin çeşitli mahallelerine de girmiş durumda. Bu durum İsrail'e, yerleşimciler ve İsrail sağındaki aşırılık yanlılarıyla ideolojik bağlarının yanı sıra daha fazla güvenlik kontrolü sağlıyor." dedi.

Şubeki, İsrail planına ilişkin, "'El Halil Emirliği bahsi özerk bir yapı izlenimi verse de aslında İsrail'in 1997'de imzalanan El Halil Protokolü'nü ortadan kaldırmaya yönelik bir girişimdir." şeklinde konuştu.

El Halil'in, Filistin topraklarını gasbeden İsraillilerin, Filistin mahallelerinde yerleşim yeri kurduğu tek kent olduğuna dikkati çeken Şubeki, "Çevresinin yerleşim birimleriyle çevrili olması, Batı Şeria'nın kuzeyindeki bazı bölgelerin aksine burada İsrail'in güvenlik kontrolünü mümkün kılmaktadır." değerlendirmesinde bulundu.

Şubeki, El Halil'in son günlerde Batı Şeria'nın kuzeyiyle karşılaştırıldığında sakin bir dönem geçirdiğini söyleyerek, şunları aktardı:

"Şehir dört bir yandan kuşatılmış durumda ve kendine özgü bir ideolojik ve dini kimliğe sahip. İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir de dahil olmak üzere aşırılık yanlısı yerleşimciler de buradan."

Filistinlilerin halk ve yönetim nezdinde İsrail planını reddettiğine dikkati çeken Şubeki, "Filistinli kesimlerin planı reddeden tutumları yeterli değil, Filistinli gruplar ve karar vericiler bunun ötesine geçmeli çünkü İsrail, Filistin Yönetimi'ni zayıflatmak için emirlik fikrinin ötesine geçen bir planla ilerliyor." yorumunu yaptı.

Şubeki, "Bu gidişat, Filistin'in resmi kurumunun, aralarında hiçbir bağlantı bulunmayan, yalnızca temel hizmetleri sağlayan dağınık kurumlara dönüşmesine yol açacak ve Filistinlilere bir emrivaki dayatılması anlamına gelecek." dedi.

Filistinli halkı ve yönetimi plana karşı

İsrail'in planı, Filistin halkı ve yönetimi nazarında kesin bir şekilde reddediliyor.

Filistin Yönetimi Dışişleri Bakan Yardımcısı Ahmed ed-Dik, "El Halil ve Filistin coğrafyasının tek ve bölünmez bir bütün olduğunu" belirterek Doğu Kudüs dahil olmak üzere 1967'de işgal edilen tüm topraklarda Filistin Devleti'nin kurulacağını vurguladı.

El Halil'deki Filistinli aşiretler de valilik binası önünde protesto düzenleyerek İsrail'in planını reddetti.

El Halil'deki aşiretlerden birinin lideri Adnan er-Recebi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "İsrail, Filistin halkına karşı kapsamlı bir savaş yürütüyor. Bugün Batı Şeria'yı bölmek ve El Halil'i Filistin Yönetimi'nden ayırmak için uğraş veriyor; biz bunu tümüyle reddediyoruz." dedi.

Recebi, "El Halil'de İsrail planını kabul eden bir aşiret yok. Bölünmeyi ve emirlik kurulması reddedilmiştir ve aşiretler işgalci İsrail'in teşvik ettiği hiçbir şeyi temsil etmiyor." şeklinde konuştu.

Filistinli aşiret lideri, "Binlerce şehit, yaralı ve esir veren, İsrail yerleşim birimlerinin genişlemesi nedeniyle topraklarının çoğunu kaybeden El Halil teslim olmayacak." ifadelerini kullandı.

İsrail'in Gazze Şeridi'ne saldırı başlattığı 7 Ekim 2023'ten bu yana işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te de Filistinlilere yönelik gözaltı, baskın ve saldırılarda artış yaşanıyor.

Bu sürede en az 1017 Filistinli hayatını kaybetti, yaklaşık 7 bin kişi yaralandı, 18 binden fazla kişi gözaltına alındı.

İsrail'in Gazze Şeridi'ne 7 Ekim 2023'ten bu yana düzenlediği saldırılarda en az 64 bin 231 Filistinli hayatını kaybetti, 161 bin 583 kişi de yaralandı.