Sovyetler Birliği döneminde önemli görevler üstlenen Aliyev, bağımsızlığın ilk yıllarında büyük krizlerle yüzleşen Azerbaycan'ın yönetimine gelerek ülkeyi kaostan çıkaran isim oldu.

Hem Sovyet dönemi hem de bağımsızlık yıllarında bütün yaşamını devletine ve halkına adayan Aliyev, Azerbaycan toplumunun geniş kesimlerinin sevgisini kazandı. Bugün de onun hatırası, kendisine verilen "Umummilli Lider" ünvanıyla yaşatılıyor.

Aliyev'in 80 yıllık hayat yolculuğu, 10 Mayıs 1923'te Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde başladı. 1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Okulu'ndan mezun olan Aliyev, daha sonra girdiği Azerbaycan Sanayi Enstitüsü Mimarlık Bölümü'ndeki eğitimini İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması nedeniyle tamamlayamadı.

1941-1944 yıllarında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti İçişleri Komiserliği Gizli Arşiv Dairesi Müdürü ve Nahçıvan Halk Komiserleri Konseyi Şube Müdürü olarak görev yapan Aliyev, gösterdiği başarılarla dikkati çekti ve 1944'te Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) Devlet Güvenlik Komitesinde (KGB) göreve alındı.

KGB kariyerinde hızla yükselen Aliyev, 1967'de Azerbaycan KGB Başkanlığına getirildi ve kendisine tümgeneral rütbesi verildi. 1969'da Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri seçilen Aliyev, 1982'ye kadar bu görevle ülkeyi yönetti.

1982'de Moskova'ya davet edilerek SSCB Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu üyeliğine seçilen Aliyev, Sovyet yönetiminin en etkili 19 isminden biri haline geldi. Aynı yıl SSCB Bakanlar Konseyi Birinci Başkan Yardımcılığı görevine de atandı.

1987'de Sovyetler Birliği'nin lideri Mihail Gorbaçov'un yürüttüğü politikalara karşı çıkarak görevlerinden istifa eden Aliyev, 1990'da Azerbaycan'a döndü. SSCB'nin çöküş sürecindeki siyasi atmosferde ülkesine kayıtsız kalmayan Aliyev, aynı yıl hem Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hem de Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti milletvekili seçildi.

Karabağ meselesinde Sovyet yönetiminin tutarsız tavrını protesto ederek 1991'de Komünist Partiden ayrılan Aliyev, aynı yıl Nahçıvan Yüksek Konseyi Başkanı oldu ve yasalar gereği Azerbaycan Yüksek Konseyi Başkan Yardımcılığı görevini üstlendi.

Azerbaycan'ı istikrara taşıdı

Azerbaycan bağımsızlığını ilan ettikten sonra da Nahçıvan'daki görevini sürdüren Aliyev, 21 Kasım 1992'de bugün iktidarda bulunan Yeni Azerbaycan Partisini kurdu. Ülkede iç savaş riskinin büyüdüğü günlerde halkın çağrısıyla Bakü'ye dönen Aliyev, 15 Haziran 1993'te Azerbaycan Yüksek Konseyi Başkanı seçildi.

3 Ekim 1993 seçimlerinde cumhurbaşkanı olan Aliyev, göreve gelir gelmez ülkeyi içine sürüklendiği ağır sorunlardan kurtarmak için yoğun çaba sarf etti. Ermenistan'ın saldırılarının sürdüğü ve toprak işgalinin devam ettiği bu kritik dönemde ilk olarak ordunun güçlendirilmesini öncelik haline getirdi.

Askeri teçhizatın yenilendiği Azerbaycan ordusu, Birinci Karabağ Savaşı'nda savunma hatlarını güçlendirerek Ermeni birliklerinin saldırılarını durdurmayı başardı. 4-5 Mayıs 1994'te Bişkek'te imzalanan protokolle taraflar arasında ateşkes sağlandı.

Ülkede darbe girişiminde bulunan grupların isyanlarını diplomatik hamlelerle bertaraf eden Aliyev, halk desteğiyle iç huzuru yeniden sağlayarak Azerbaycan'ın istikrar dönemine geçişini temin etti.

Ekonomik gelişimin temel taşlarını döşedi

Aliyev'in cumhurbaşkanlığı döneminin en önemli adımlarından biri, 7 ülkeden 11 şirketle birlikte Azeri-Çırak-Güneşli petrol sahasının işletilmesini ve petrolün dünya piyasalarına ulaştırılmasını öngören "Asrın Anlaşması"nı imzalaması oldu. Bu adım, ülkenin ekonomik kalkınmasının başlangıç noktası kabul ediliyor.

Ayrıca yapılan referandumla demokratik ilkelere uygun yeni anayasanın kabul edilmesi sağlandı ve Aliyev, Azerbaycan'da idam cezasını kaldırdı.

"Bir millet, iki devlet" mirası

Aliyev, özellikle Türkiye ile ilişkilerde stratejik ve kardeşlik temelli politikalar izledi. Onun meşhur "bir millet, iki devlet" sözü, Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin ana ilkesi haline geldi. Türkiye'nin 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ile yakın dostluğu da iki ülke arasındaki bağların güçlenmesine önemli katkı sundu.

11 Ekim 1998 seçimlerinde yüzde 76,1 oy alarak yeniden cumhurbaşkanı seçilen Aliyev, 2003 seçimlerinde aday olmasına rağmen sağlık durumu nedeniyle yarıştan çekilerek adaylığını İlham Aliyev lehine bıraktı.

Haydar Aliyev, 12 Aralık 2003'te tedavi gördüğü ABD'de hayatını kaybetti ve 15 Aralık'ta Bakü'deki Fahri Hiyaban'da toprağa verildi.

Haydar Aliyev vefatının 22. yılında anılıyor

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve eşi Mihriban Aliyeva, Haydar Aliyev'in Fahri Hıyaban'daki kabri başında yapılan törene katıldı.

Azerbaycan Milli Marşı'nın çalındığı törende, Cumhurbaşkanı Aliyev, babası Aliyev'in mezarına çelenk bıraktı.

Resmi tören sonrası halkın ziyaretine açılan Aliyev'in kabrine gelen sevenleri, mezara çiçek bırakarak dua etti.

Türkiye'nin Bakü Büyükelçisi Birol Akgün, Büyükelçilik müşavir ve çalışanları, Türk kurum ve kuruluşların temsilcileri de Haydar Aliyev'in mezarını ziyaret etti.

KKTC Azerbaycan Temsilcisi Büyükelçi Ufuk Turganer de ziyarette yer aldı.

Akgün, ziyaret sonrasında basın mensuplarına yaptığı açıklamada, Haydar Aliyev'i rahmet ve minnetle andıklarını söyledi.

Haydar Aliyev'in, Azerbaycan'ın bağımsızlığının ilk dönemlerinde karşılaştığı pek çok sorunun çözümünde büyük rol oynadığını vurgulayan Akgün, "Bugünkü Azerbaycan, büyük ölçüde Haydar Aliyev'in eseridir. Türkiye ve Azerbaycan'ın tarihsel kardeşliğinin yeniden oluşturulmasında Haydar Aliyev'in büyük katkısı vardır. 'Bir millet, iki devlet' şiarını bize miras bırakan Haydar Aliyev'dir." ifadesini kullandı.

Sovyetler Birliği döneminde 1969-1982'de Azerbaycan Komünist Parti Genel Sekreterliği, bağımsızlık kazanıldıktan sonra 1993-2003'te Cumhurbaşkanlığı görevini yürüten Haydar Aliyev, 12 Aralık 2003'te tedavi gördüğü ABD'de hayatını kaybetmişti.

Aliyev'in hatırası, halkın kendisine verdiği ulusal lider anlamındaki "Umummilli lider" unvanıyla yaşatılıyor.