Libya

6 milyondan fazla nüfusa sahip Libya'da yaklaşık 2,4 milyon kişinin insani yardıma muhtaç olduğu belirtiliyor. Kaddafi döneminden sonra siyasi kargaşanın yaşandığı ülkede şu an fiili olarak 3 ayrı hükümet yönetim iddiasında bulunuyor. Ülkenin ekonomik kaynakları da bölünmüş durumda.

KÜNYE 

Nüfus: 6,2 milyon

Etnik yapı: Yüzde 97 Arap ve Berberi, yüzde 3 diğer

Yüzölçümü: 1 milyon 759 bin metrekare

Dil: Arapça

Din: Yüzde 96,6 Müslüman, yüzde 2,7 Hristiyan, yüzde 0,3 Budist

Para Birimi: Libya Dinarı

GENEL DURUM

Afrika’nın kuzeyinde, Akdeniz kıyısında yer alan Libya'nın doğusunda Mısır, batısında Cezayir ve Tunus, güneyinde Nijer ve Çad, güneydoğusunda Sudan yer alıyor. Ülkenin kıyı kesiminde Akdeniz, iç bölgelerinde çöl iklimi hakim.

Berberi kabilelerin bulunduğu Libya, 600'lü yılların ortasında İslamiyet ile tanıştı. Libya toprakları 16. yüzyılda Osmanlı hakimiyetine geçti. Bölge daha sonra 1911'de İtalyanlar tarafından işgale uğradı. Bu süreçte İtalyan işgaline ve sömürgeciliğine karşı Ömer Muhtar tarafından direniş hareketi başlatıldı.

Libya, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransa ve İngiltere’ye bırakıldı. Ülke 1951 yılında bağımsızlığını kazandı.

Bu süreçte krallıkla yönetilen ülkede genç subaylardan Muammer Kaddafi, 1969’da bir grup arkadaşıyla Kral İdris'e karşı darbe yaptı. Böylece ülkedeki monarşi sona erdi.

EKONOMİ

Zengin yer altı kaynaklarına sahip Libya, dünyanın önde gelen petrol üreticilerinden. Ancak Libya'nın ekonomisi yönetim karmaşası nedeniyle günden güne kötüleşiyor.

İç savaşla beraber her yıl ortalama yüzde 4 küçülen petrol zengini ülkede işsizlik oranı yüzde 20 civarında. Enflasyonun yüzde 30’lara yaklaştığı Libya’nın gayri safi milli hasılası 90 milyar dolar. Kişi başına düşen milli gelir 14 bin dolar.

Ülkede 2015 tahminlerine göre, günde 400 bin varil petrol üretiliyor. Kanıtlanmış petrol rezervleri 48 milyar varil.

SİYASİ DURUM

Kuzey Afrika’da halkın adalet ve demokrasi talebiyle başlattığı gösteriler 2010’un sonunda Libya'ya da sıçradı. Libya'da ilk olarak 7 Şubat 2011'de Devlet Başkanı Muammer Kaddafi'ye karşı "barışçıl" gösteriler düzenlendi. Barışçıl gösteriler daha sonra Kaddafi yönetiminin göstericilere karşı "orantısız güç" kullanmasıyla farklı boyut kazandı. Gösterileri bastırmak amacıyla ağır silahlar kullanılmasına karşı çıkan bazı güvenlik güçlerinin göstericilere katılması üzerine "barışçıl" gösteriler silahlı mücadeleye dönüştü.

Silahlı mücadele devam ederken Fransa'nın başkenti Paris'te 19 Mart'ta düzenlenen uluslararası toplantı, ülkeye uluslararası müdahalenin yolunu açtı. Sivillerin güvenliğini sağlamak için Libya'ya uluslararası müdahale açıklamaları çıkarken aynı gün içinde Fransız uçakları Kaddafi güçlerini bombalamaya başladı.

Saldırılardan sonra 20 Ekim'de Trablus güçleri tarafından ele geçirilen Kaddafi'nin Sirte'de öldürüldüğüne ilişkin görüntüler yayınlandı.

Kaddafi'nin devrilmesiyle sonuçlanan süreçte 23 Şubat'ta kurulan Geçici Ulusal Konsey, Trablus'ta yönetime geldi. Ülkede ilk kez 7 Temmuz 2012'de meclis seçimleri yapıldı. Seçimlerin sonunda Geçici Ulusal Konsey, yerini Milli Genel Kongre’ye devretti. Hükümeti kurmak için yönetime gelen kongrenin görevleri arasında referandumla onaylanacak yeni anayasayı hazırlamak da bulunuyordu.

Devrimin ardından siyasi istikrarın sağlanamadığı Libya'da, Mayıs 2014'te emekli General Halife Hafter'in Zintan merkezli milis gruplarla başlattığı darbe girişimi, Trablus ve Misrata'daki devrimci gruplarla hareket eden Trablus yönetimince engellendi. Olayların ardından bazı milletvekillerinin "Temsilciler Meclisi" adı altında Tobruk kentinde çalışmalara başlamasıyla ülkede 2 meclisli yapı ortaya çıktı.

Uzun yıllar ABD'de yaşayan ve 2011'de Libya'ya gelen Hafter, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır’dan güçlü destek alıyor.  

Hali hazırda Tobruk'ta Temsilciler Meclisi (TM) diğeri Trablus'ta Milli Genel Kongre (MGK) olmak üzere 2 meclis bulunuyor. 

3. siyasi güç de ülkede kaosun aşılamamasının ardından Birleşmiş Milletler'in (BM) girişimiyle kurulan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UHM). Merkezi Trablus olan UMH, Aralık 2015'te, Fas'ın Suheyrat kentinde varılan Libya Siyasi Anlaşması uyarınca kuruldu.

Libya’da faaliyet gösteren 3 hükümet de çeşitli meşruiyet dayanakları ortaya koyarak diğer yönetimin geçersiz olduğunu savunuyor. Ancak BM, ülkede meşru siyasi gücün UMH olduğunu belirtiyor.

Son olarak, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un girişimiyle 25 Temmuz'da Paris yakınlarında bir araya gelen UMH Başbakanı Faiz es-Serrac ve Hafter, ateşkes sağlanması ve mümkün olan en kısa zamanda seçimlerin düzenlenmesi konusunda anlaştı. 

Genel seçimlerin yapılması ve UMH Başkanlık Konseyi'nin yeniden yapılandırılması konularının görüşmeleri devam ediyor. Bazı bölge ülkelerinin olumsuz müdahalelerine karşı uluslararası toplum ihtilafın çözülmesine yönelik eşgüdümlü çabalarını sürdürüyor.