Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde etkili olan kavurucu sıcaklara rağmen yürütülen arkeolojik kazılarla tarihe ışık tutuluyor.

Diyarbakır'ın Kulp ilçesinin kırsal İnkaya Mahallesi ile Mardin'deki Dara Antik Kenti'nde devam eden kazılarla tarihe ışık tutan arkeologlar, sıcaklığın 45 dereceyi bulduğu bölgede işçiler ve gönüllü öğrencilerin desteğiyle çalışmalarını sürdürüyor.

Sabah gün doğumuyla başlayan mesailerini hava kararıncaya kadar sürdüren kazı ekibi, molalarda alana kurulan tentelerin gölgesinde sıcaktan korunmaya çalışıyor.

"Sıcağa rağmen aldığımız her sonuç bizleri çok mutlu ediyor"

İnkaya Mahallesi'nde farklı alanlarda yapılan yüzey araştırmalarında bronz haç bulunmasının ardından bölgede Diyarbakır Müze Müdürlüğü tarafından 2021 yılında kazı çalışması başlatıldı.

İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Feray Korucu Yağız'ın bilimsel danışmanlığında 6 uzman, 22 işçi ve 3 gönüllünün yer aldığı ekip, bu yılki kazılara 7 Temmuz'da başladı.

Kazı ekibi, bölgede 45 dereceyi bulan hava sıcaklığına rağmen çalışmalarına devam ediyor.

Dr. Öğr. Üyesi Yağız, AA muhabirine, bölgede farklı alanlarda kazı yaptıklarını fakat bu yıl yoğunlukla kilise alanında çalışmalarını sürdüreceklerini söyledi.

Bu çalışmalarla kilise planına ait kesin sonuçlara ulaşmayı hedeflediklerini ifade eden Yağız, "Oldukça büyük bir mabet, dikdörtgen planlı, doğu-batı doğrultulu, bazilika planlı yapılmış bir kilise var karşımızda. Kilisenin özellikle apsis (mimarlık) kısmında, doğu kısmında yer alan duvar örgüsü dikdörtgen şeklinde yapılmış liturji (özellikle Hristiyanlıkta, halka açık dini ibadetlerin, ayinlerin nasıl yapılacağını belirleyen formlar) sırasında din adamları için ayrılan kısmının planlanan şekli aslında kuzey Suriye kiliseleriyle benzer örnekler göstermekte." dedi.

Yağız, kilisenin özellikle güney, batı ve kuzey taraflarında çıkan mezarların buranın 13. yüzyıla kadar sürekli kullanımda olduğunu gösterdiğini anlatarak, yapıdaki mezarların, Hristiyan ölü gömme geleneklerini yansıttığını, bireylerin kendi kişisel eşyalarıyla gömüldüğünü gördüklerini belirtti.

Ülke genelinde kazıların genellikle yaz sezonunda yapıldığını ve bu dönemde sıcaklığın hissedilir derecede olduğunu anlatan Yağız, Güneydoğu'da ise bu durumun zorlayıcı bir hal aldığını dile getirdi.

Yağız, kavurucu sıcağa rağmen tarihin izini sürmekten geri durmadıklarına işaret ederek, şöyle konuştu:

"Her buluntu biz arkeologlar ve sanat tarihçileri için çok kıymetli. Diyarbakır'da zorlayıcı hava koşulları devam ediyor. ​​​​​​​Kavurucu sıcağa rağmen yaptığımız bu görev, bulduğumuz her sonuç bizleri çok mutlu ediyor. Burada tarihin izini sürüyoruz. Çalışanları sıcaklığın etkisinden korumak için kazı yapılan alanda tente kurduk, molaları sıklaştırdık."

Saha sorumlusu arkeolog Kemal Atak da kilisenin ortaya çıkarılan kısmıyla plan açısından kendileri için yeterli bir seviyede olduğunu ancak hala çözemedikleri bazı eksiklikler bulunduğunu belirtti.

Bu sene mimari açıdan o sorunsallığı da çözeceklerine inandıklarını anlatan Atak, çalışmalar sırasında sıcak havanın etkisiyle zorlandıklarını söyledi.

Atak, "Bazen gölgede 40 derecenin üzerinde olan sıcaklıklar güneşte 50 dereceyi bulabiliyor fakat kazıda çıkan buluntular bizi mutlu ediyor, yorgunluğumuzu atıyor." dedi.

Kazı ekibinde görevli işçi Feyyaz Yıldız ise hassasiyetle yaptıkları işlerinde yazın çok sıvı kaybettiklerini, sıcak havanın yorgunluğu artırdığını belirtti.

"50 dereceyi bulan sıcaklıkta kültür varlıklarımızı açığı çıkarttığımız için mutluyuz"

Mardin'in merkez Artuklu ilçesinin kırsal Oğuz Mahallesi'ndeki Dara Antik Kenti'nde 38 yıl önce başlatılan kazılar bu sezon da sürüyor.

Alanda bugüne kadar nekropol (toplu mezarların bulunduğu yer) kilise, saray, agora (çarşı), zindan, tophane ve su bendi kalıntıları ortaya çıkarıldı, 10 binden fazla ok ucu ile kandil, cam, seramik eserler ve ziynet eşyaları bulundu.

Doğu Roma İmparatorluğu'nun sınırını Sasaniler'e karşı korumak amacıyla kurulan antik kentteki agorada devam eden kazı çalışmalarında da 20'ye yakın dükkan ve atölyenin yanı sıra bu yıl da Roma Dönemi'nde yapılan 1500 yıllık içme suyu sistemi ile dükkan ve atölyelerin hemen yanında konut olarak kullanıldığı değerlendirilen yapılarda damla ve dalga figürlü yaklaşık 1500 yıllık mozaik alan keşfedildi.

Geçen yıl Kültür ve Turizm Bakanlığının "Geleceğe Miras Projesi"ne dahil edilen Dara Antik Kenti'nde yürütülen çalışmalar, arkeolog, sanat tarihçisi ve restoratörlerin de bulunduğu 14 kişilik bir ekiple aralıksız devam ediyor.

Kazı sorumlusu arkeolog Dr. Devrim Hasan Menteşe, "Geleceğe Miras Projesi"ne dahil edilen alanda çalışmaların 12 ay boyunca sürdüğünü belirtti.

Menteşe, "Bu nedenle hem çok soğuk hem de çok sıcak havada çalışıyoruz. Mardin sıcak bir iklime sahip. Yaz aylarında çalışmalarımıza saat 06.00 gibi başlıyoruz." diye konuştu.

Şu anda antik kentin agora bölümünde çalışma yaptıklarını anlatan Menteşe, agorada buldukları dükkanların işlevlerinin tespitini sağlayacak eserlere ulaştıklarını aktardı.

Farklı katmanları araştırdıklarını vurgulayan Menteşe, "Çok daha fazla yeni esere sahip olacağımızı düşünüyoruz. 50 dereceyi bulan sıcaklıkta kültür varlıklarımızı açığa çıkarttığımız için mutluyuz." ifadelerini kullandı.

Kazılarda 22 yıldır görev alan Murat Açıl ise sıcaklığa rağmen kazıları titizlikle yürüttüklerini anlatarak, "45 derecenin üzerindeki sıcakta kazı yapıyor, Mardin'in tarihini ortaya çıkarmak için çalışıyoruz." dedi.

Yaşar Aba da 23 yıldır çalışmalarda yer aldığına işaret ederek, bazen 50 derece sıcaklığı gördüklerini, hem kentin hem de ülkenin tarihine katkı sunmanın mutluluğunu yaşadıklarını kaydetti.