Irak Başbakanı Sudani: Türkiye-Irak ilişkilerinin, bölgesel istikrar denkleminin bir parçası olmasını istiyoruz

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, AAtölye'de Orta Doğu'nun güncel ve kilit meselelerinden biri olan Türkiye-Irak ilişkilerinin ikili, bölgesel ve uluslararası boyutlarını değerlendirmek amacıyla düzenlenen "ODAK: Türkiye-Irak İlişkileri" programına konuk oldu.

Anadolu Ajansı (AA) Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Serdar Karagöz, “Odak: Irak” programı kapsamında Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’yi karşılayarak program alanına birlikte giriş yaptı.

Başbakan Sudani, Türkiye-Irak ilişkilerinin bir komşuluk ilişkisi olarak tanımlamanın yeterli olmayacağını, iki ülke arasındaki ilişkilerin zamanla arttığını ve geliştiğini söyledi.

İki ülke arasındaki ilişkilerin belirli temeller üzerine oturduğunu ifade eden Sudani, Türkiye-Irak ilişkilerinin temelde "teröre karşı mücadele" bağlamında şekillendiğini aktardı. Sudani, şöyle devam etti:

"Türkiye ile olan ilişkilerimize, bahsettiğimiz söz konusu gelişmeler ve dönüşümler bağlamında stratejik bir gözle bakıyoruz. Bunu geçici bir süreçle değerlendirmiyoruz. Dolayısıyla Türk-Irak ilişkilerinin istikrar denkleminin bir parçası olmasını istiyoruz; tasfiye veya çarpışma denkleminin değil. Bu da bizi Türkiye ile kalkınma temelli bir ilişki kurmaya yöneltiyor."

Kalkınma Yolu Projesine değinen Sudani, bunun stratejik bir proje olduğunu, sadece bir yol projesi olmadığını dile getirdi.

Sudani, Kalkınma Yolu'nu aynı zamanda ekonomik entegrasyon projesi olarak gördüklerini belirterek, "Şu anda Orta Doğu'nun en önemli projelerinden birisi ve en kısa sürede tamamlanmasını düşünüyoruz." dedi.

Filistin meselesine bakış açılarının ülkesinin tüm kurumlarıyla çok net olduğunu vurgulayan Sudani, şunları kaydetti:

"(Filistin meselesini) Biz çok net bir ifade ederiz ki medyada da bunu siyaset ve medya bağlamında ve hukuk çerçevesinde ve insani çerçevede değerlendiriyoruz. Aynı şekilde Irak'ın üstün çıkarlarını korumak için de çabalamak zorundayız. Savaşlardan ve çatışmalardan mümkün olduğunca kaçınmaya çalışıyoruz. (İsrail Başbakanı Binyamin) Netanyahu hükümeti bu bölgeyi savaş ateşine, çatışma ateşine sürüklemek istiyor."

Başbakan Sudani, programda ağırlandığı için AA'ya teşekkürlerini sunarak, etkinlikte bulunmaktan duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

Türkiye ile Irak arasındaki ilişkileri sadece bir komşuluk ilişkisi olarak tanımlamanın yeterli olmayacağını vurgulayan Sudani, iki ülke arasında tarih, medeniyet, din, kültür ve toplumsal ilişkilerin de olduğuna işaret etti.

Sudani, iki ülkenin insani ilişkilerinin de çok güçlü olduğunu belirterek, bu ilişkilerin zamanla sürekli geliştiğini söyledi.

Ankara-Bağdat ilişkilerinin "temeller" üzerine oturduğu değerlendirmesini yapan Sudani, ilişkilerin birtakım dinamiklere sahip olduğunu dile getirdi.

Sudani, Türkiye-Irak ilişkilerinde teröre karşı mücadele ve güvenlik konusunun önemine dikkati çekerek, "İki ülke de bu sorunla karşı karşıya. Bizler ortaklık, ortak işbirliği içinde ve birlikte hareket ve ortak mutabakat çerçevesinde hareket ediyoruz. Aynı şekilde karşılıklı saygı ve karşılıklı bağlılık arasında ve içişlerine karışmama ilkesi çerçevesinde hareket ediyoruz." dedi.

Su meselesinin iki ülke ilişkilerindeki önemine değinen Sudani, bu konunun gıda ve çevresel güvenlikle alakalı hassas bir konu olduğu değerlendirmesini yaptı.

Sudani, bu noktada karşılıklı mutabakat çerçevesinde hareket edildiğini, bu hususta iklim koşullarının dikkate alınması ve sürecin iyi komşuluk ilişkileri çerçevesinde yürütülmesi gerektiğini belirtti.

Başbakan Sudani, su konusunun karşılıklı ilişkiler çerçevesinde ve ortak çalışmayla yürütülebileceğine inandığını dile getirdi.

İki ülkenin ticaretteki işbirliği

Ticaret ve yatırımların öneminin altını çizen Sudani, Türkiye ile Irak arasında bu konuda geniş işbirliği olduğunu söyledi.

Sudani, Türkiye'nin, ülkesinin başlıca ticaret ortaklarından birisi olduğuna işaret etti.

Başbakan Sudani, Türkiye'nin ticaret alanında Irak için "çok önemli" bir ülke olduğunu dile getirdi, birçok ülkenin Irak'ta yatırımlara sahip olduğunu belirtti.

Irak petrolünün Türkiye üzerinden ihraç edildiğini söyleyen Sudani, doğal gaz alanında yatırımlar ve elektrik konusunda işbirliğinin olduğu mesajını verdi.

Sudani, Kalkınma Yolu Projesi'ni "çok önemli" olarak nitelendirerek, bununla ürün ve mal sevkiyatının sağlanacağını, projenin aynı zamanda bölge ülkelerinin ekonomik entegrasyonu için önemli olduğunu dile getirdi.

Türkiye ile Irak arasındaki toplumsal, kültürel ve eğitimle alakalı ilişkilere de değinen Sudani, Iraklı gençlerin Türkiye'yi çokça ziyaret ettiğini ve eğitim için geldiğini belirtti.

Sudani, Irak-Türkiye ilişkilerinin "dengeli, dostane ve ortak çıkarlara" dayalı ilişkiler olduğunu vurguladı.

Bölgedeki durum

Bölgedeki gelişmelerin "tehlikeli" olduğunu belirten Başbakan Sudani, bunların bölgenin haritasının yeniden şekillenmesinden kaynaklı olduğu değerlendirmesini yaptı.

Sudani, bölge ülkelerinin kendi konumunu ve rolünü yeniden değerlendirmek ve şekillendirmek durumunda olduğunu dile getirdi, ülkesinin "olumsuz" etkilenmemesi gerektiğini söyledi.

Bağdat'ın şu an "gözlemci pozisyonunda" olduğunun altını çizen Sudani, Irak dış politikasının "dengeyi" esas aldığını vurguladı.

Sudani, Irak'ın çok sayıda savaşla yüzleştiğini, ülkesinin yeniden hesapların görüldüğü bir arena haline gelmesini istemediklerini ifade etti.

Başbakan Sudani, bütün düşmanlıkların sona erdiği, diyaloğun geliştirildiği ve ortak çıkarların gerçekleştiği bir Irak istediklerini belirtti.

"Filistinli masum kadınları, çocukları katlediyorlar"

Filistin'deki duruma değinen Sudani, orada korkunç bir katliam ve soykırım olduğunu, Filistinli masum kadınlar ve çocukların her gün katledildiğini, korkunç bir yıkım yaşandığını söyledi.

Sudani, Suriye ve Yemen'deki duruma ilişkin, ABD'nin "yeni bir politikası" olduğunu ve İran ile ilişkilerinde yeni dönem başlatmasını "olumlu" olarak gördüklerini ifade etti.

"Biz güvenliğin ortak bir çıkar olduğunu düşünüyoruz"

Sudani, ülkesinin terör örgütü PKK konusunda açık ve net bir görüşe sahip olduğunu dile getirerek, "Biliyorsunuz bu örgüt Türkiye'de Irak hukukuna göre yasaklanmış durumda. Ulusal Güvenlik Konseyi tarafından çıkarıldı bu karar." dedi.

Terör örgütü PKK'nın Irak topraklarındaki herhangi bir silahlı eyleminin Irak için egemenlik ihlali sayıldığına işaret eden Sudani, "Bizim topraklarımızda bulunması bir istismar sayılır. Keza komşu ülkelere saldırması bizim anayasamıza aykırı bir durum. Dolayısıyla biz hükümet ve devlet olarak herhangi bir tarafın Irak topraklarını kullanarak bir sıçrama tahtası haline getirmesine müsaade etmemeliyiz." diye konuştu.

Sudani, terör örgütü PKK'nın silah bırakma sürecini "çok doğru ve önemli bir adım" olarak gördüklerini belirterek, "Güvenlikle alakalı herhangi bir husus Irak hükümetiyle koordinasyon olmaksızın mümkün değil ve Irak'ın egemenliğiyle bağlantılı bir konu bu aynı zamanda. Dolayısıyla karşılıklı işbirliği ve koordinasyon çerçevesinde bunun sürdürülebileceğini düşünüyoruz." ifadesini kullandı.

Özellikle Irak-Türkiye sınırı bağlamında Irak'ın sınırlarını kontrol altında tutmaya çalıştıklarını vurgulayan Sudani, şöyle devam etti:

"Herhangi bir grubun, herhangi bir örgütün orada komşu ülkelerin güvenliğini tehdit eden herhangi bir davranışta bulunmasını engellemeye çalışıyoruz. Özellikle Türkiye bağlamında bunu yapmaya çalışıyoruz. Biz güvenliğin ortak bir çıkar olduğunu düşünüyoruz. Türkiye olsun, İran olsun diğer komşu Arap ülkeleri olsun, hepsinin güvenliğini ortak bir entegre güvenlik olarak değerlendiriyoruz ve biz bu bağlamda bölgenin istikrar bulması açısından bunu önemli görüyoruz."

Sudani, Antalya'da yapılan "Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Güvenlik Mekanizması 5. Toplantısı"na işaret ederek, "Sonuçları son derece olumluydu. Özellikle ortak işbirliği ile koordinasyon bağlamında son derece önemliydi." dedi.

"(Kalkınma Yolu Projesi) Daha az maliyetle daha hızlı bir ticari ulaşım imkanı sağlayacak"

Kalkınma Yolu Projesi'nin "karşılıklı bir ekonomik sinerji" oluşturacağını ifade eden Sudani, "Keza minimum maliyetle kazanımlar elde edilecek. Bizim yaptığımız fizibilite çalışmaları bunu gösteriyor. Daha az maliyetle daha hızlı bir ticari ulaşım imkanı sağlayacak." diye konuştu.

Kalkınma Yolu Projesi'nin bünyesine dahil olan ülkelerin ekonomik ihtiyaçlarını destekleyecek bir proje olacağını belirten Sudani, proje süreciyle ilgili şunları kaydetti:

"Biz, haziran ayı başı itibarıyla bazı şeylerin somutlaşacağını düşünüyoruz. Türkiye, Irak, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri arasında bakanlık düzeyinde koordinasyon da devam ediyor ve bu koordinasyon çalışmaları da keza ilk sonuçları ortaya çıktıktan sonra bakanlık düzeyinde tartışılacak. Bu 4 ülke birlikte hareket edecek. Dolayısıyla sürekli devam eden bir çalışma var ve tüm tarafları ilgilendiren yönleri var. Bir an önce tamamlanacağını düşünüyoruz."

Sudani, Çin'in Kuşak-Yol Projesi gibi farklı projelerle Kalkınma Yolu Projesi'nin belli noktalarda kesişme ihtimali olduğuna işaret ederek, "Diğer komşu ülkelerle tabii ki ilişkilerimiz devam ediyor, diyaloglarımız devam ediyor. Biz sadece 4 ülkeyle sınırlı kalmak istemiyoruz." dedi.

Diğer ülkelerin de Kalkınma Yolu Projesi'nin uygulanması, ortak entegrasyonun ve bölgesel bağlantının sağlanabilmesi açısından dahil olmasını istediklerini belirten Sudani, şunları söyledi:

"ABD'nin de bu projeye ilgisi var. Amerikalı iş adamları Irak'ı ziyaret ediyorlar. Yaklaşık 1 ay önce Amerika'dan bir iş adamları heyeti Irak'ı ziyaret etti ve kendilerine projenin detaylarını ifade ettik. Son derece ilgi gösterdiler projenin uygulamasına dahil olma noktasında. Dolayısıyla biz sadece yol üzerindeki ülkelerden bahsetmiyoruz."

Sudani, Türkiye-Suriye sınırında lojistik ihtiyaçların karşılanması noktasında Türkiye ile koordinasyonun sürdüğünü de belirterek, "Dolayısıyla sadece Irak ile Türkiye'yi birbirine bağlayan bir yoldan bahsetmiyoruz. Bunun birçok alt dalları olacak, Suriye'ye doğru, Ürdün'e doğru belki alt kolları olacak. Böylece çıkarlar bütün bölge çapında yayılacak diye düşünüyoruz, ülkeler arasında." diye konuştu.

"Türkiye ile ilişkilere Irak'ın bakışı, artık karar verilmiş, Irak'taki tüm siyasi taraflarca kabul edilmiş bir bakış açısı"

Irak'ta 11 Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimlerin ardından olası yönetim değişikliğinin Türkiye-Irak ilişkilerine etkisine dair soruya Sudani, "Türkiye ile olan ilişkilere Irak'ın bakışı, artık karar verilmiş, Irak'taki tüm siyasi taraflarca kabul edilmiş bir bakış açısı. Dolayısıyla seçim sonuçları ne olursa olsun mutlaka, kesinlikle Türkiye ile olan ilişkilerin sürdürülmesi yönünde olacak. Bizim bıraktığımız yerden devam edilmesi yönünde olacak." yanıtını verdi.

Sudani, Türkiye-Irak ilişkilerinin karşılıklı ticaret, karşılıklı yatırım fırsatları, güvenlik ve işbirliği koordinasyonu bağlamında var olduğunu belirterek, "Bunların hepsi önemli konular. Bunlar kurumsal yapı, diplomatik bir ilişki düzeyindeyiz. Dolayısıyla ortak komiteler ve belli bakanlıklar düzeyinde görüşmelerimiz devam ediyor. Dolayısıyla bu ilişkiler, Türkiye ile Irak arasında geleceğe dönük olarak iki ülkenin ilişkilerinin güçlendirilmesi, artırılması ve zenginleşmesi bağlamında garantidir diye düşüyoruz." ifadesini kullandı.

Başbakan Sudani, programın ana oturumunun ardından izleyicilerin sorularını da yanıtladı.

Bölgede yaşanan meydan okumaların ortaya çıkan birtakım fırsatların değerlendirilebileceğini dile getiren Sudani, sınır ötesi sıkıntılar, güvenlik sorunları ve teröre karşı mücadelenin yanı sıra enerji, su ve gıda güvenliği konularında dostane ve işbirlikçi yaklaşımla Türkiye ile ilişkileri geliştirebileceklerini söyledi.

Sudani, Türkiye ile ilişkilerin giderek ilerlediğini belirterek "Ama bununla beraber burada vaktimiz olmayan birçok anlaşmazlık konularımız da var. Birtakım zorluklar da söz konusu ama biz bu zorlukları bir fırsata dönüştürme çabasındayız, bir işbirliği fırsatına dönüştürmeye çalışıyoruz." diye konuştu.

Su meselesiyle alakalı onlarca yıl sürecek birçok proje ortaya koyduklarına işaret eden Sudani, bu projeleri Türk şirketleri üzerinden uygulamak istediklerini; Türkiye ve Irak heyetleri arasında teknik danışmanlık hizmetleri aldıklarını belirtti.

Sudani, zorlukları uzun vadeli ve sürdürülebilir çözümlere dönüştürme çabasında olduklarını vurguladı.

"Irak'ta yasaklı örgüt PKK'ya geçit yok"

Terör örgütü PKK'nın silah bırakma sürecinde Irak ile Türkiye arasındaki iletişime dair soruyu yanıtlayan Sudani, "Türkiye'nin sürdürdüğü bu süreç ve terör örgütünün silahlarını bırakması bağlamındaki adımları çok önemli görüyoruz." ifadesini kullandı.

Sudani, PKK'yı yasaklı örgüt olarak gördüklerini ve Irak topraklarında siyasi veya silahlı faaliyet göstermesine izin vermediklerinin altını çizerek "Bu, Türkiye'nin güvenliğine aykırı bir durum. Dolayısıyla Türkiye ile bizim aramızda ortak komiteler var, ortak bir koordinasyon var. Bu bağlamda ilişkilerimiz sürüyor. Bizim ulusal egemenliğimize zarar vermeyecek, Türkiye'nin güvenliğine zarar vermeyecek şekilde bir çözüme nasıl ulaşılması, nasıl bir mutabakata ulaşılacağı noktasında çaba harcıyoruz. Dolayısıyla sorunun yakında çözülmesini temenni ediyoruz." diye konuştu.

İsrail'in Gazze ve bölgedeki saldırıları

İsrail'in Gazze ve bölgedeki saldırılarına işaret eden Sudani, savaşın sona erdirilmesi ve çatışma alanının genişletilmemesi yönünde ABD ile temas halinde olduklarını paylaştı.

Sudani, bölgesel tırmanmayı engellemek için İran'la da diyaloğu sürdürdüklerini aktararak "Hamdolsun ki şu anda da önemli bir aşamaya gelmiş durumdayız artık. Yeni bir anlaşma sürecinin geleceğini ve bölgenin istikrarının sağlanacağını düşünüyoruz." dedi.

Orta Doğu bölgesindeki sorunun kökeninin Filistin meselesi olduğuna dikkati çeken Sudani, "Filistin meselesi çözülmeden, bölgedeki Filistin halkının çıkarlarının gerçekleşmesi mümkün olmayacak. Meşruiyet sahibi olan bir toplumdan bahsediyoruz. Kendi geleceğini takdir hakkına sahip olan bir halktan bahsediyoruz ve bu sorun çözülmediği sürece çatışmalar devam edecek." ifadelerini kullandı.

Sudani, uluslararası toplumu, sorunu sona erdirmek için çaba göstermeye çağırdı.

Irak'ın Suriye'ye yönelik tutumu

Sudani, ülkesinin, terör örgütü DEAŞ'la mücadele mekanizması kapsamında hangi adımları atacağı ve Suriye'nin istikrarına nasıl katkı sağlayacağına ilişkin soruyu, "Irak, Suriye'nin güvenliğine ve istikrarına çok önem veriyor ve kardeş Suriye halkının sorunlarının bir an önce çözülmesini istiyor." şeklinde cevapladı.

Suriye halkının uzun yıllardır sıkıntılı bir yaşantıyı sürdürdüğüne işaret eden Sudani, Suriye halkının tercihlerine saygı duyduklarının ve buna müdahale etmediklerinin altını çizdi.

Sudani, yeni yönetimle ilişkileri sürdürdüklerine dikkati çekerek "Bizim çok net bir tavrımız var. Endişelerimizi ve çekincelerimizi ifade ediyoruz bazı konularda. Bunların başında Suriye'de yaşananlar ile Irak'ta 2003 sonrasında yaşananlar arasında bir benzerlik var. Suriye'de de bir çeşitlilik var, Irak'ta olduğu gibi. Bizler, yeni yönetimin, geçmişteki hataları, biz nasıl göz ardı ettiysek, onların da göz ardı edip bunlara hoşgörü göstermesini bekliyoruz." diye konuştu.

Suriye yönetiminin ülkedeki herkesin hak, özgürlük ve dini değerlerine saygı göstermesini; vatandaşlık ve insan hakları ilkelerini esas almasını beklediklerini paylaşan Sudani, bunun "istikrarın anahtarı" olduğunu düşündüklerini dile getirdi.

Sudani, terör örgütü DEAŞ'ın bölge ve Suriye için tehlikeli olduğunu vurguladı.

İsrail'in Suriye'ye müdahaleleri konusunda da bir tavır alınması gerektiğinin altını çizen Sudani, İsrail'in müdahalesinin, Suriye'nin geleceği ve toprak bütünlüğü bağlamında tehlikeli olduğunu belirtti.

Sudani, "Bizler, bölgesel çabalara destek veriyoruz. Suriye topraklarının bütünlüğünü destekliyoruz ve yabancı müdahaleyi her kim olursa olsun, reddediyoruz. Suriye halkının kendi tercihiyle baş başa bırakılmasını istiyoruz. Yeni, kapsamlı, kuşatıcı bir siyasi sürecin başlatılmasını istiyoruz. Ülkenin güvenli ve istikrarlı olmasını istiyoruz." diyerek Irak'ın yeniden imar projeleri de dahil olmak üzere, bu süreci desteklemeye hazır olduğuna dikkati çekti.

Irak Başbakanı, son olarak, "Türkiye'ye sevgi, takdir ve selamlarımı iletiyorum. Türkiye halkı bizim kardeşimiz. Çok güzel ilişkilerimiz oldu tarih boyunca." ifadelerini kullandı.

Iraklıların turizm, tedavi ve eğitim için Türkiye'de çokça bulunduğunu vurgulayan Sudani, Türklerin de Irak'ta güzel faaliyetler gösterdiğini söyledi.

Sudani, iki kardeş ülke arasındaki ilişkileri korumak zorunda olduklarını belirterek hükümetlerin resmi ilişkilerle bunları desteklemesi gerektiğini kaydetti.

Anadolu Ajansı (AA) Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Serdar Karagöz, etkinliğin sonunda, Irak Başbakanı Sudani'ye geri dönüşüm malzemelerinden yapılan metal bir fotoğraf makinesi ile AA'nın, İsrail'in Gazze'deki katliamını delillerle ortaya koyduğu "Kanıt" kitabını hediye etti.