Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) ve Gazze'deki Filistin hükümetinin yanı sıra ABD ve İsrail basınından kaynaklar, söz konusu vakfın, Tel Aviv yönetiminin amaçları doğrultusunda çalıştığını ifade ediyor.

İsrail, 2 Mart’tan bu yana Gazze’ye yönelik yardım geçişlerini kısıtlayarak, yaklaşık 2,4 milyonluk nüfusu açlığa sürüklüyor.

Tel Aviv hükümetinin verilerine göre, bu tarihten itibaren yalnızca 87 yardım tırının Gazze’ye girişine izin verildi. Oysa Gazze’nin, günlük en az 500 yardım ve tıbbi malzeme tırına, ayrıca 50 tır hayat kurtarıcı yakıta ihtiyaç duyduğu belirtiliyor.

Vakfın üst düzey yöneticisi, açılış öncesinde istifa etti

İsviçre'nin Cenevre şehrinde kurulan vakıf, ABD tarafından "bağımsız" olarak değerlendirilmesine rağmen, kuruluşun İcra Direktörü Jake Wood, açılış töreninden bir gün önce istifa ettiğini duyurdu.

Wood, yardım planını hayata geçirmenin "insani ilkelerle bağdaşmadığını" ve “tarafsızlık, insanlık ve bağımsızlık gibi temel prensiplerden taviz verilemeyeceğini" ifade etti.

Açıklamasında, başta güvenlik olmak üzere birçok pratik engelin planı uygulanamaz hale getirdiğini vurgulayan Wood, vakıfta yöneticilik yapma amacının, bu girişimi "gerçekten bağımsız" bir insani yardım kuruluşuna dönüştürmek olduğunu kaydetti.

Tel Aviv yönetiminin UNRWA'yı İsrail ve işgal altında bulunan Doğu Kudüs'teki faaliyetlerini 30 Ocak'ta yasaklama kararı alırken, karardan yaklaşık bir ay sonra, Gazze'ye İnsani Yardım Vakfı'nın kurulması UNRWA'nın yerini alacağı yönündeki iddiaları derinleştiriyor.

"Netanyahu'ya yakın bir ekibin çabalarının ürünü"

Gazze'ye İnsani Yardım Vakfı, İngilizce "Gaza Humanitarian Foundation" adıyla biliniyor. Bu yılın şubat ayında İsviçre'nin Cenevre kentinde "kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum örgütü" olarak kurulduğu açıklanan vakfın arkasında ABD ve İsrail basınında yer alan haberlere göre Tel Aviv ve Washington yönetimleri bulunuyor.

ABD'nin New York Times ve İsrail'in Times of Israel gazetelerinin haberlerinde, vakıf projesinin İsrail'in fikri olduğu belirtiliyor.

Haberlerde, İsrail'e yakın sivil ve askeri yetkililerin yanı sıra iş insanlarının katıldığı toplantıda, "BM'nin yardım kanallarını kullanmadan Gazze'ye yardım dağıtılması yoluyla Hamas'ın etkisini zayıflatmak amacıyla" söz konusu vakfın kurulması fikri ortaya atıldı.

Eski CIA görevlisi Philip Reilly'e ait S.R.S. adlı şirketin öncelikle bu konuda görevlendirilerek, Gazze'deki yardım noktalarında güvenlik sağlamaktan sorumlu olması kararlaştırıldı.

Reilly, şirketinin "İsrail bağlantısı olmadığını" iddia ederken, Haaretz gazetesi ise S.R.S. şirketinin Gazze'ye "güvenlik izni almadan girebildiğine" dikkati çekerek, şirketin ve Gazze'ye İnsani Yardım Vakfı'nın İsrail Başbakanı Binyamin "Netanyahu'ya yakın bir ekibin çabalarının ürünü" olduğunu ifade etti.

İsrail basınında yer alan haberlere göre ise kuruluşun arkasında ABD'nin Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff bulunuyor.

Gazze Şeridi’ndeki Filistin İçişleri Bakanlığı ise bu girişimin İsrail'in "yerinden etme ve Filistinlileri şantajla tehdit etme" yönündeki hedeflerine hizmet ettiğini vurguluyor.

ABD ve İsrail, vakfa ilişkin haberler ve iddialar hakkında resmi bir açıklamada henüz bulunmazken, ABD'nin İsrail Büyükelçisi Mike Huckabee, vakfın İsrail bağlantısını yalanladı.

Verilen sözler ve finansman

Faaliyetlerine başladığı açıklanan kuruluşun yardımları ulaştırmaya ne zaman başlayacağı hakkında ise bilgi verilmedi.

Gazze'ye İnsani Yardım Vakfı'nın yaptığı açıklamada, "Tırlarımız yüklendi ve yola çıkmaya hazır. Faaliyetlerimize hızla başlayacağız ve hafta sonuna kadar bir milyondan fazla Filistinliye ulaşacağız. Gelecek haftalarda tüm bölge sakinlerine hizmet vermek için faaliyetlerimizi hızla genişletmeyi planlıyoruz." ifadelerine yer verildi.

Vakıf, faaliyetleri için "ilk 90 günde 300 milyon öğün" dağıtacağını duyururken, evleri yıkılan ve zarar gören Filistinlilere konut ya da geçici barınak temin edilmesinin "şu anki planlarının bir parçası olmadığını" belirtti.

Vakfın istifa eden yöneticisi Jake Wood, öncesinde verdiği röportajda, İsrail'den fon alınmadığını, ancak iş insanlarından kuruluş sermayesi alındığını açıklarken, bu kişilerin kim olduğunu paylaşmadı.

Kuruluş hakkındaki haberlere göre, yapılacak yardım faaliyetleri için bir Batı Avrupa ülkesinden 100 milyon dolardan fazla bağış talep edildi. Ancak ülkenin adı açıklanmadı.

Washington Post gazetesi, vakıf için sponsor olması beklenen Arap ve Avrupa ülkelerinin bu konuda geri adım attığını yazarken, bu hususun Gazze'ye İnsani Yardım Vakfı'nın gelecekteki faaliyetleri hakkında soru işaretlerine yol açtığının altını çizdi.

Şu ana kadar bu kuruluşa verilen destek, yalnızca İsrail ve onun müttefiki ABD ile sınırlı kaldı. ABD, Gazze’de Filistinlilere karşı 7 Ekim 2023’ten bu yana sürdürdüğü saldırılarında bu kuruluşa mutlak destek sağladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Tommy Pigott, mayıs ayının ortasında Washington’da düzenlenen bir basın toplantısında ülkesinin Gazze İnsani Yardım Vakfı’nı desteklediğini söyledi.

Pigott, vakfın bağımsız olduğunu ve Hamas’a ulaşmayacak şekilde yardımları organize etmeyi amaçladığını savunsa da bu desteğin mali mi yoksa siyasi mi olduğu netleştirilmedi.

"Daha fazla şiddet ve zorla yerinden etmenin örtüsü”

Bu kuruluşa karşı çıkanların başında, onu “dürüstlük ve insanlık ilkelerine zarar verecek” bir girişim olarak gören Birleşmiş Milletler (BM) ve çeşitli sivil toplum kuruluşları yer alıyor.

BM, kuruluşun faaliyetlerinin "insani yardım ilkeleriyle bağdaşmadığını ve siyasi amaçlar taşıdığını" vurguladı.

BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Tom Fletcher, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi oturumunda, bu kuruluşun yürüttüğü yardım dağıtım planını, “daha fazla şiddet ve zorla yerinden etmenin örtüsü” olarak tanımladı ve “yardımları siyasi ve askeri hedeflere bağlı hale getiriyor, açlığı bir pazarlık kartına dönüştürüyor” dedi.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de 23 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, “uluslararası hukuka ve insanlık ile dürüstlük ilkelerine saygı göstermeyen herhangi bir yardım planına katılmayacaklarını” vurgulayarak, çekincesini dile getirdi. Buna karşılık "5 aşamadan oluşan ayrıntılı bir operasyon planı" açıkladı. Bu plana İsrail’den ve ABD’den bir yorum gelmedi.

İsviçre merkezli sivil toplum kuruluşu "Trial International" da Cenevre'deki yetkililerden, Gazze'ye İnsani Yardım Vakfı'nın İsviçre yasalarına ve uluslararası insancıl hukuka uygun olup olmadığını belirlemek üzere soruşturma başlatmalarını talep etti. Kuruluşun ayrıca yardım dağıtımında özel güvenlik şirketleri kullanıp kullanmadığını açıklığa kavuşturmasını istedi.

Kurulurken başlayan krizler

İlk kriz, İsrail’in planını uygulamakla görevli ABD destekli kuruluşun içinden geldi. Kuruluşun, "yardım alıcılarının kişisel bilgilerini İsrail’e vermeyeceğini" belirten Wood, 14 Mayıs’ta yayımladığı bir açıklamayla istifa etti.

Gazze Şeridi'nde insani yardımları İsrail’in tekeline almak için ABD aracılığıyla kurulan Vakfın Direktörü Jake Wood, Gazze Şeridi'nde açlıkla mücadele eden Filistinlilere yardım dağıtımlarının "insani yardım ilkelerine" bağlı kalınarak gerçekleştirilemeyeceğini duyurarak istifasın açıkladı.

İsrail'in desteklediği planla Gazze Şeridi'nde yardımların "tarafsız ve insani ilkelere bağlı kalınarak dağıtılamayacağını" vurgulayan Wood, "İnsaniyet, tarafsızlık ve bağımsızlık gibi insani ilkelere sıkı sıkıya bağlı kalarak bu planı uygulamanın mümkün olmadığı açık hale geldi ve ben bu ilkeleri terk etmeyeceğim.” ifadelerini kullandı.

İsrail'i "tüm mekanizmalar aracılığıyla Gazze'ye yardımları önemli ölçüde genişletmeye" çağıran Wood, yardımın gecikmeden, yönlendirme olmaksızın ve ayrımcılık yapılmaksızın ulaştırılması için yenilikçi yeni yöntemlere odaklanılması gerektiğini kaydetti.

Vakfın iki ay önce başına geçtiğini aktaran Wood, Gazze Şeridi'ndeki açlık krizi nedeniyle herkes gibi kendisinin de dehşete kapıldığını vurguladı.

Öte yandan Vakfın Yönetim Kurulundan yapılan açıklamada, Wood’un aldığı kararın hayal kırıklığı yarattığı ancak planın hayata geçirileceği savunuldu.

Yardım dağıtım noktalarının toprak duvarlarla çevrileceği, güvenliğin ve dağıtımının Amerikan özel şirketleri tarafından yapılacağı, İsrail askerlerininse geride bir noktada bekleyeceği kaydedildi.

İsrail ordusunun da yardım dağıtım noktalarını havadan izleyeceği belirtildi.

Birleşmiş Milletler ve uluslararası yardım kuruluşları, ABD ve İsrail'in baskısına rağmen "tarafsızlık" ilkesini ihlal ettiği gerekçesiyle söz konusu yardım mekanizmasına katılmayacağını vurgulamıştı.

İsrail'in Gazze İnsani Yardım Vakfı yoluyla yardım dağıtımını tamamen tekeline almak için ortaya attığı planla, Gazze Şeridi'ndeki Filistinlileri başka ülkelere göndermek için kendi istediği bölgelerdeki "toplama kampları"na sürgün etmeyi hedeflediği ifade ediliyor.