Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İngiliz Dili ve Edebiyatı 4. sınıf öğrencisi Dursun Can Güler ve tez danışmanı Dr. Özlem Çakmakoğlu'nun "Meta-Efsane" adını verdiği anlatı modeli, Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğünce tescillendi.

Güler, bitirme tezi konusu olarak Orta Çağ'da yaşadığı varsayılan Kral Arthur efsanesini, çalışmasına kaynak olarak da 1485'te Sir Thomas Malory tarafından İngilizce kaleme alınan "Arthur'un Ölümü" adlı kitabı seçti.

Kitabın orijinalindeki zaman, yer ve kurgusal anlatımı anlamakta zorluk yaşayan Güler, bu duruma çözüm üretmek amacıyla tez danışmanı Dr. Özlem Çakmakoğlu ile yeni edebi anlatı modeli geliştirmek üzere harekete geçti.

Çalışma sırasında efsane ve hikaye gibi anlatı türlerinde kullanılabilecek yeni bir model oluşturan Güler ve Çakmakoğlu, buna "Meta-Efsane" adını verdi.

Güler ve Çakmakoğlu, yeni anlatı modelinin literatüre kazandırılması amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğüne müracaat etti. Genel Müdürlükçe "Meta-Efsane" adlı anlatı modeline, "İlim Edebiyat Eserlerine İlişkin Kayıt-Tescil Belgesi" verildi.

"Yeni bir anlatı modeli oluşturmak istedim"

Dursun Can Güler, AA muhabirine, tez çalışması sırasında yaşadığı zorluktan yola çıkarak yeni bir anlatı tekniği keşfettiğini söyledi.

Bitirme tezinde seçtiği "Arthur'un Ölümü" adlı kitabın anlaşılmasının çok zor olduğunu belirten Güler, "Okurken çok fazla zorluklarla karşılaştım. Zamanları hiçbir şekilde anlayamadım. İngilizce olduğu için yerler, olaylar nerede dönüyor, anlaması çok zordu." dedi.

Buradan yola çıkarak yeni bir anlatı modeli oluşturmak istediğini dile getiren Güler, "Meta-Efsane ile sadece 'Arthur'un Ölümü' kitabına özgü değil, yeni bir karakter ortaya koyuyoruz. Bu karakter bizim modern okuyucumuza yeni bir kapı açıyor. Örneğin dili sadeleştiriyor, sadece çevirisini yapmıyor, kültürler arası değişimi de sağlıyor. O gün kitapta olan olayları ve zamanı düzene sokuyor ve bu karakter, zaten kitabı okuyan karakter olduğu için en iyi de bu yapıyor." ifadelerini kullandı.

Güler, "Meta-Efsane"yi geliştirmek için çalıştıklarını anlatarak, şöyle devam etti:

"Hiçbirimiz sonu olmayan, yarıda kalmış, açık uçlu hikayeleri sevmeyiz. Buna çözüm bulmak istedim. Kitapta ana karakter Arthur ve sonunda ne olacağı belli. Arthur'un ölümünü bekliyoruz aslında ama kitap Arthur'un ölümünden sonra da devam ediyor. Direkt bitmiyor ama sonrasında ne olduğunu, bizi bu olaylara neyin getirdiğini bilmiyoruz. Aklımızda bir sürü soru kalıyor. Bunlara Meta-Efsane aslında cevap veriyor hem yazar hem okur sayesinde. Bu anlatı modelinin en güzel özelliklerinden bir tanesi hem yazarın hem de okurun karakterle konuşabilmesi. Bu ikisini birleştirerek, süreci daha da kolaylaştırıyoruz."

Güler, sadece efsane değil farklı anlatılarda da bu modelin kullanılabildiğine dikkati çekerek, "Biz 'Meta-Efsane tekniğiyle kitap nasıl yazılır?' diye kılavuz yazdık. Kılavuzda yazdığımız gibi, belli bir sıralaması olan adımları gerçekleştirdiğinizde hikayenize yeni bir tat katmış oluyorsunuz. Bu efsane olabilir, masal olabilir, günümüz Türkiye'sinde örneğin Dede Korkut Hikayeleri bile olabilir." dedi.

"Kültürlerarası bir köprü kurmak istiyoruz"

Dr. Özlem Çakmakoğlu da öğrencisinin, "Anlatıyı kolaylaştırabilmek için ne yapılabilir?" sorusuna yanıt bulmaya çalıştığını söyledi.

Çalışmanın sonucunda da "Meta-Efsane" adını verdikleri anlatı modelinin ortaya çıktığını belirten Çakmakoğlu, tescil için e-Devlet üzerinden Kültür ve Turizm Bakanlığının ilim-edebiyat eserlerine ilişkin kayıt bölümüne başvurduklarını ifade etti.

Çakmakoğlu, anlatı modelinin adının tescillendiğine işaret ederek, "Kelimemiz 'Meta-Efsane' hem Türkçe hem de İngilizce olarak 'Meta-Legend' olarak tescillenmiş oldu. Bu KTÜ tarihinde bir ilk, daha önce hiç kelime tescili alınmamış, bu konuda da gururluyuz." diye konuştu.

Bu anlatı modeliyle kültürlerarası bir köprü kurmak istediklerini vurgulayan Çakmakoğlu, "Başka eserlere de uyarlanabilir bir şey. Farklı eserlere uygulandığı zaman da kültürlerarası bir bağ kurmak temennimiz aslında. Öğrencilerimizin tarihle ve kültürle, geçmişle olan bağını koruyabilmek, sağlam tutmak... O yüzden onlara nasıl yol izleyebileceklerini gösteren bir kılavuz yayımladık, 'Meta-Efsane nasıl yazılır?' Bunu başka eserlere uygulamak isteyenler için öncülük etmek istedik." dedi.