20 yılı aşkın süre önce tasarlanan "E1" projesi, Doğu Kudüs’te 12 kilometrekarelik bir alanda başlatılacak inşaat ile Batı Kudüs’e giden yolun "Ma’ale Adumim" yerleşimine bağlanmasını öngörüyor.

Proje kapsamında Kudüs'ün doğu kanadının Abu Dis, el-Eizariya ve Anata gibi komşu kasabalardan ayrılması ve Batı Şeria’yı ikiye bölmesi planlanıyor.

Filistin yönetimine bağlı Duvar ve Yerleşim Direniş Komisyonu, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hükümetinin planı onaylamasının iki devletli çözüm şansını sona erdirebileceği değerlendirmesi yapıyor.

Komisyon, plan kapsamında Ma'ale Adumim, Givat Ze'ev ve Gush Etzion'un "Büyük Kudüs" projesine dahil edileceğini söylüyor.

Bu durumun Ürdün Vadisi ile doğu yamaçlarında yer alan 46 Bedevi topluluğunun zorla yerinden edeceğini ifade eden Komisyon, kentteki Filistin dokusunun ortadan kaldırılacağı konusunda da uyarıyor.

Komisyona göre, 1999'da ilk kez onaylanan ve İsrail'in Ma'ale Adumim'e kattığı geniş toprakları kapsayan "E1" projesi, 2012'de konutların yanı sıra sanayi bölgeleri, polis karargahı, turistik parklar ve rekreasyon alanı olarak yeniden düzenlenmiş alanları da kapsayan bir planla onay aldı.

Bazı aileler Ekim 2023'ten bu yana yerlerinden edilmiş durumda. Yetkililer Batı Şeria'daki Jericho kenti ile Doğu Kudüs'ün El-Eizariya beldesinde alternatifler sunsa da, halk bu seçenekleri şu ana kadar reddetti.

"İsrail, Filistin devleti olasılığını ortadan kaldıracak"

Kudüsle ilgili araştırmalarıyla bilinen Fakhri Abu Diab, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Bu bölgeyi kontrol etmek, İsrail'e Doğu Kudüs başkentli bir Filistin devleti kurulma olasılığını sonsuza kadar ortadan kaldırma olanağı tanıyor." dedi.

Abu Diab, söz konusu projenin Kudüs sınırlarını beş kat genişleteceğini ve Ma'ale Adumim ve çevresindeki yerleşimleri de kapsayarak, tek başına Batı Şeria'nın yüzde 12'sine eşdeğer bir alan oluşturacağı değerlendirmesi yaptı.

Projenin yaklaşık 7 bin Bedeviyi yerinden edeceğini dile getiren Abu Diab, şu değerlendirmelerde bulundu:

"73 bin dönüm toprak ele geçirilecek. Rakamların ötesinde, bu durum geçim kaynaklarını yok etmek anlamına geliyor. Bu topraklar, Filistin tarımı için hayati önemde akifer içeriyor ve buradaki Bedevi toplulukları Batı Şeria'daki en yüksek hayvancılık üretimini sağlıyor. İsrail, bu toprakları ele geçirerek insanları sudan, otlaklardan, gıdadan ve nihayetinde yaşamdan mahrum bırakıyor."

Abu Diab, "E1"in aynı zamanda "demografik bir silah" olduğunu belirterek, "İsrail uzun süredir Kudüs'teki Filistin nüfusunu çalışıyor. Bizi evlerimizi yıkarak ve kimliklerimizi iptal ederek dışarı atamazsa, Ma'ale Adumim ve çevresindeki blokları ilhak ederek yerleşimci sayısını artırıyor ve böylece Filistinliler kendi şehirlerinde azınlık haline geliyorlar." ifadelerini kullandı.

Uluslararası toplumun sessizliğinin İsrail'i cesaretlendirdiğini söyleyen Abu Diab, "İsrail, hukukun üstünlüğüne değil, gücün üstünlüğüne inanıyor. Uluslararası tepkilerin açıklamalardan öteye gitmeyeceğini biliyorlar ve bu da onları şimdi harekete geçmeye cesaretlendiriyor." dedi.

"Barışı engellemek çok tehlikeli bir adımdır"

İsrailli savunma grubu Peace Now'un Yerleşim İzleme Projesi Direktörü Yonatan Mizrachi de İsrail'in "E1" projesi kapsamında inşaat faaliyeti göstereceği arazilerin Filistin'in kentsel gelişimi için hayati öneme sahip olduğunu vurguladı.

Mizrachi, Filistin'in merkezinin Ramallah ile Beytüllahim kentleri arasında bulunan bölge olduğuna dikkati çekerek "Gelecekteki herhangi bir siyasi çözümde, Filistin devleti kurulduğunda, Filistinlilerin inşaat yapabilecekleri yedek arazi aslında E1 bölgesinde bulunmaktadır. Burası, Filistinliler için yedek arazidir." ifadesini kullandı.

İsrail'in bu bölgede inşaat yapmasının Filistin devleti kurulmasını da engellediğini belirten Mizrachi, "Filistin devletinin kurulmasını engellemek ve daha da önemlisi barışı engellemek çok tehlikeli bir adımdır." değerlendirmesinde bulundu.

Mizrachi, Kudüs'ün doğusundaki Bedevi ailelerin bu durumdan doğrudan etkileneceğini vurgulayarak "Onlar Batı Şeria'nın geri kalanından koparılacaklar. Ne yazık ki, bulundukları yerde yaşamaya devam etmeleri çok zor olacak. Bedevi topluluğu, doğrudan sürülme ya da zorla göçe maruz kalma tehdidi altında." dedi.

"Amerikalılar baskı yaparsa, proje ertelenebilir"

Mizrachi, İsrail hükümetinin yıllardır tartışmalı olan "E1" yerleşim projesini yeniden gündeme getirmesinin ardında Washington hükümetinin sessizliği ve "küresel dikkat dağınıklığının" olduğuna işaret etti.

"İsrail'in şu anda E1 projesini ilerletmesinin nedeni, Amerikalıların İsrail üzerinde eskisi gibi baskı uygulamamasıdır." diyen Mizrachi, "Amerikalılar baskı yaparsa, proje ertelenebilir. Amerikalılar baskı yapmazsa, proje muhtemelen devam edecektir." vurgusu yaptı.

İsrail'in "E1" projesi, diplomatik bir kırmızı çizgi olarak kabul ediliyordu. George W. Bush'tan Barack Obama'ya kadar birçok eski ABD başkanı, bu projenin İsrail ve Filistin arasındaki barış görüşmelerini sona erdireceği konusunda uyarılarda bulunmuştu.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu 2012'de, Filistin'e üye olmayan gözlemci statüsü vermeyi onaylamasından kısa bir süre sonra İsrail "E1" projesini ilerletmeye çalışmıştı, ancak ABD'nin müdahalesi ile durdurulmuştu.

Smotrich "E1" projesini onaylayacağını duyurmuştu

İsrail kabinesinin aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, 13 Ağustos'ta "Filistin devleti fikrini ortadan kaldırmak" için işgal altındaki Doğu Kudüs'te Filistinlilerden gasbedilen yerleşimleri genişletecek "E1" projesini onaylamayı planladığını duyurmuştu.

Tarihsel olarak Doğu Kudüs'ün bir parçası olan, fakat Ayrım Duvarı'nın (Utanç Duvarı) Batı Şeria kısmında kalan Filistin mahallesi Azeriye yakınına inşa edilmiş "Ma'ale Adumim" yerleşimini, Batı Kudüs'e giden yola bağlamak için "E1" projesi başlatılmıştı.

Bu kapsamda, bölgeye 4 binden fazla yasa dışı konut ve oteller inşa etmek için 12 bin dönüm Filistin toprağı gasbedilmişti.

"E1" projesiyle, Doğu Kudüs'ün Batı Şeria'daki Filistin topraklarının bağlantısının kesilmesi ve izole edilmesi amaçlanıyor.

Bu proje kapsamında 5 binden fazla Filistinlinin, topraklarından sürülebileceği belirtiliyor.