Afrika'nın en büyük çarşılarından biri olan Sudan'ın başkenti Hartum'un batısındaki bölgenin ismini taşıyan Umdurman Çarşısı, şehrin 20 Mayıs'ta tamamen ordunun kontrolüne geçmesiyle yeniden hareketlenmeye başladı.

Doğu Afrika ülkesi Sudan, 15 Nisan 2023'ten bu yana ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında şiddetli çatışmalara sahne oluyor.

Başkent Hartum'da başlayan çatışmalar, ülkenin birçok noktasına sıçradı.

Sudan ordu güçleri, halihazırda ülkenin doğusunu, kuzeyini, ortasını ve güneyinin hemen hemen tamamını kontrol ederken HDK, ülkenin batısında hala varlık gösteriyor.

Birleşmiş Milletlere (BM) göre Sudan'daki çatışmalar sebebiyle 11 milyondan fazla kişi ülke içinde yerinden edilirken, yaklaşık 4 milyon kişi komşu ülkelere geçti.

Sudan ordusu, 26 Eylül 2024'te başlattığı operasyonlarla, HDK'nin kontrol ettiği birkaç eyaleti peyderpey geri almayı başardı.

Sinnar, Cezira ve Beyaz Nil eyaletlerinin tamamını HDK'den kurtaran ordu güçleri, 21 Mart'ta, çatışmaların başladığı Nisan 2023'ten beri HDK'nin kontrol ettiği Cumhurbaşkanlığı Sarayını geri aldı.

Hartum'un batısındaki Umdurman'ın bazı bölgelerine konuşlanan HDK, 20 Mayıs'ta oradan da tamamen çıkarılarak Hartum'un tamamının kontrolü orduya geçti.

Geri dönüşler başladı, 1,3 milyon kişi evlerine döndü

BM Uluslararası Göç Örgütü (IOM), 14 Temmuz'da, yaklaşık 1,3 milyon kişinin Cezira eyaleti başta olmak üzere evlerine döndüğünü ifade etti.

Afrika’nın en büyük çarşılarından biri olan Hartum’un batısında yer alan ve aynı adı taşıyan Umdurman bölgesindeki tarihi çarşı, yeniden hareketlenmeye başladı.

Yaklaşık iki asırdır ayakta kalan ve Sudan’ın en büyük tarihi çarşısı olarak bilinen Umdurman, el işi ürünlerden elektrik ve tesisat malzemelerine, mutfak eşyalarından kıyafete kadar geniş bir ürün yelpazesiyle dikkati çekiyor.

Farklı kültürlerin izlerini taşıyan çarşı, geçmişle bugünü harmanlayan atmosferiyle öne çıkıyor.

Çarşı, şehirde yaklaşık 25 aydır süren çatışmaların ardından, ordu kontrolündeki başkente dönüşlerin başlamasıyla yeniden canlanma sürecine girdi.

Çatışmalar nedeniyle uzun süre kapalı kalan pazar yerleri, dükkanlar, iş yerleri ve eczaneler de yavaş yavaş hizmet vermeye başladı.

Her 4 dükkandan biri açık

Halihazırda çarşıda her 4 dükkandan biri açıkken, her geçen gün yeni bir dükkan daha açılıyor.

Yoğun çatışmaların yaşandığı çarşıda, savaşın izleri hala açıkça görülüyor. Yıkılmış ve yakılmış binaları, kurşunlarla delinmiş duvarları ve yere düşen elektrik direkleri ve kablolarını, çarşının hemen hemen her köşesinde görmek mümkün.

Buna rağmen dükkan sahipleri, hükümet yetkilileri ve halk, burayı yeniden canlandırmak için adeta seferber oldu.

Sudan Başbakanı Kamil İdris, 20 Temmuz'da, ilk defa ziyaret ettiği Hartum'da Umdurman Çarşısı'nı da gezdi.

"Dönüyoruz, dönüyoruz"

Çarşıdaki esnafı selamlayan İdris, "Dönüyoruz, dönüyoruz." sloganını attı.

Çarşıyı gezen AA muhabiri, 27 ay aradan sonra dükkanının kepengini yeniden kaldıran elektrikli eşya satıcısı Sadık Ömer, kıyafet dükkanı sahibi Abdurrahman Şenebe ve eczane sahibi Yunus Muhammed Muhanna ile görüştü.

Çatışmalar nedeniyle duvarı, kapısı ve çatısı hasar gören dükkanını onarmaya başlayan Ömer, gerekli tadilatların ardından yeniden müşterilerini ağırlamaya hazırlanıyor.

"Zorlu ve uzun bir sürecin ardından bugün dükkanımızı açıyoruz"

Ömer, "Zorlu ve uzun bir sürecin ardından bugün dükkanımızı açıyoruz. Çatışmalar süresinde ülke içinde ve dışında farklı yerlere gittik. Çok şükür savaş hayırlısıyla bitti burada. Geri geldik ve dükkanlarımızı açtık. İnsanlar geri dönmeye başladı. Gelmeyenlere de dönmeleri için çağrı yapıyoruz." şeklinde konuştu.

Umdurman Çarşısı'nın çok eski ve köklü olduğunun altını çizen Ömer, çarşıdaki duraktan hem şehrin farklı bölgelerine hem de başka eyaletlere gidilebildiğini aktardı.

Ömer, şehirde güvenliğin tesis edildiği vurgusunu yaparak, "30 yıldır Umdurman Çarşısındayım. Savaş gelince de sıfırdan başlamak zorunda kaldık." açıklamasını yaptı.

"3 ay önce geri döndüm"

Kıyafet dükkanı sahibi Abdurrahman Şenebe ise 28 yılı aşkın süredir Umdurman Çarşısı'nda çalıştığına dikkati çekerek, Nisan 2023'te çatışmaların başlamasıyla güvenli eyaletlere göç ettiğini, ordunun şehri kontrol etmesiyle de 3 ay önce çarşıya geri döndüğünü anlattı.

Şehirde güvenliğin tesis edildiğini vurgulayan Şenebe, çarşının hareketlendiğini, diğer dükkan sahiplerine gelip dükkanlarını açmaları gerektiğini söyledi.

"Kimse gelip senin yerine ülkeni kalkındırmaz"

Şenebe, "Kimse gelip senin yerine ülkeni kalkındırmaz, herkes gelip işine dönsün." ifadelerini kullandı.

Bazı dükkan sahiplerinin de zaten döndüğünü anımsatan Şenebe, "Dün camide 500 kişinin üzerindeydik. Elektrik var, su var, güvenlik var." dedi.

Umdurman Çarşısı'ndaki "Mezunlar Eczanesi" sahibi Eczacı Yunus Muhammed Muhanna da çatışmalar başladığında diğer eczaneler gibi eczanesini kapattığını, eczanedeki ilaçları da Umdurman'ın güvenli bir bölgesine alıp orada yeni bir eczane açtığını anlattı.

Muhanna, "Çatışmalar bitince ve Umdurman milislerden (HDK) arındırılınca geri dönüp işimize devam ettik." diye konuştu.