Ekonomik krizler, siyasi istikrarsızlıklar ve terör örgütlerinin faaliyetleri, Afrika ülkelerini olumsuz etkilerken; ABD, Çin ve Rusya gibi güçlerin kıtadaki hakimiyetini derinleştirme çabaları, Afrika'daki insani krizin de artmasına neden oluyor.

AA muhabiri, "Dünyada süregelen gerginlikler" başlıklı dosya haberinin 4. bölümünde, Afrika'da söz konusu insani krizlere neden olan çatışmalar ve iç savaşlara ilişkin bilgileri derledi.

Sudan iç savaşı

Sudan, Nisan 2023'ten bu yana Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan komutasındaki ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında şiddetli çatışmalara sahne oluyor.

HDK ve ordu, Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir'in Nisan 2019'da darbeyle devrilmesinin ardından yeni hükümette yer aldı, 2021'de ise sivil hükümete karşı birlikte darbe düzenledi.

Nisan 2023'te ordu ve HDK arasında kanlı bir iç savaş patlak verdi.

BM'ye göre, 12 binden fazla kişinin öldüğü, 33 binden fazla kişinin yaralandığı Sudan'da, 25 milyon kişi insani yardıma muhtaç hale geldi, 7,7 milyon kişi ülke içinde yerinden edildi veya komşu ülkelere gitti.

Savaş, ülkenin orta kesimleri, batı ve güneybatıdaki 9 eyalette sürüyor. Aralık 2023'te, HDK ülkenin merkezindeki El Cezire eyaletinde bazı şehirlerin kontrolünü ele geçirirken, Sudan ordusu Sennar eyaletine doğru geri çekilmeye başladı.

2024'te de HDK saldırılarının kuzey ve doğu istikametinde genişleme ihtimali var ancak bu bölgelerde şiddetli bir direnişle karşılaşabileceği değerlendirmeleri yapılıyor.

Ülkede kapsamlı bir ulusal uzlaşı sağlanamaması ve merkezi otoritenin tamamen çökmesi durumunda Sudan'ın Yemen veya Libya'daki gibi bölünmesi, terörizm ve suçun merkezi haline gelmesi konusunda endişeler hakim.

Öte yandan HDK'nin destek bulmak için Afrika ülkelerini ziyareti ve Sudan'da bir grupla imzaladığı anlaşma, ülkedeki insani krizin 2024'te de süreceğini ve bölünme riskinin halen ülkeyi tehdit ettiğini gösteriyor.

Sahel bölgesindeki durum

Son 4 yılda Sahel bölgesinde yaşanan çok sayıda darbe ve darbe girişimi, Rusya ve Fransa gibi dış aktörlerin mücadelesi, DEAŞ ile El Kaide bağlantılı terör gruplarının alan hakimiyetinin güçlenmesi, bölgedeki istikrarsızlığı derinleştiriyor.

Askeri darbelerin ardından bölgenin kolonyal gücü Fransa ile arasına mesafe koyan Nijer, Mali ve Burkina Faso’daki askeri yönetimler, Sahel'de terörle etkin mücadele amacıyla Eylül 2023'te, "Sahel Devletleri İttifakı (AES)" isimli bir ortak savunma gücü kurdu.

Barkhane operasyonuyla büyük bir askeri gücü Sahel bölgesine yerleştiren Fransa’nın, bölge ülkelerinin talebiyle askerlerini geri çekmesi; Nijer, Mali, Burkina Faso'da geniş alanlarda terör örgütlerinin alan hakimiyeti sağlayabileceği bir boşluk bıraktı.

Mali ve Burkina Faso’da dışlanan Fransa, uranyum zengini Nijer’de de anti-Fransız bir söylem ve dışlanmayla karşı karşıya kaldı. Sömürge döneminden beri arka bahçesi olan bu bölgede, Fransa karşıtı bir ittifak zemini oluştu.

Nijer’deki gelişmeler, Rusya’nın güç kazanımı olarak okunurken, ABD'nin bölgedeki konumunu da tehdit etmeye başladı.

Mali'de ise ordu, Wagner işbirliğinde kuzeydeki şehirlerde askeri yönden kontrolü sağladı.

Tuareglerin temsil edildiği Azawad Halkı Koalisyonu (CPA) ile Mali ordusu ve Wagner’i karşı karşıya getiren bu durum giderek Cezayir’i de içine çekmeye başladı.

Bölgedeki güç dengelerinin değişmesiyle oluşan güç boşluğunu, ABD, Rusya veya uluslararası güçlerin mi yoksa isyancılar ile terör gruplarının mı dolduracağı henüz belirsizliğini koruyor, istikrarsızlığın 2024'te de artarak devam etmesi ihtimali sürüyor.

Boko Haram terör eylemleri

Nijerya'da 2000'li yıllardan itibaren varlığını sürdüren terör örgütü Boko Haram'ın 2009'dan bu yana düzenlediği kitlesel şiddet eylemlerinde, 20 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

Örgüt, 2015'ten bu yana ülkenin sınır komşuları Kamerun, Çad ve Nijer'de de saldırılar düzenliyor.

2016'da başlayan liderlik krizi, örgütün Barnawi ile Ebubekir Şekau arasında ikiye bölünmesine neden oldu.

Şekau, Boko Haram'ı yönetirken Barnawi DEAŞ'ın Batı Afrika kolu olarak adlandırılan İslam Devleti Batı Afrika Eyaleti'ni (ISWAP) kurarak eylemlerine devam etti.

Nijerya ordusu, geçen hafta ülkenin kuzeyinde yapılan operasyonlarda, 86 terörist ve silahlı çete üyesini etkisiz hale getirdi, 101 teröristi yakaladı.

Yapılan operasyonlara rağmen örgütlerin yanında silahlı çeteler de Afrika'nın en fazla nüfusuna sahip ülkesi Nijerya'da hala ciddi güvenlik sorunu oluşturuyor.

Somali ve Etiyopya, 2024'e Somaliland kriziyle girdi

Etiyopya ile Somaliland arasında 2024'ün ilk gününde liman kullanımı ve denize erişim için imzalanan mutabakat zaptı, hem Somali ile Etiyopya arasında hem de Somaliland hükümetinde krize neden oldu.

Etiyopya'nın ticari ve askeri olarak Somaliland kıyılarında faaliyet yürütmesine izin veren adıma Somali, "iç işlerine müdahale" gerekçesiyle şiddetle karşı çıktı. 2024'e girerken yeni bir bölgesel krize gebe olan bu adımı, Arap Birliği ve Afrika Birliği kınadı.

1991'de tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan eden Somaliland, şu ana kadar hiçbir ülke tarafından tanınmadı. Türkiye dahil birçok ülke, Somali'nin toprak bütünlüğüne saygı duyuyor.

Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde faaliyet gösteren isyancılar

Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (KDC) halihazırda isyancı 266 silahlı grup bulunuyor. Bu gruplar, Ituri, Kuzey-Kivu, Güney-Kivu, Maniema ve Tanganyika eyaletlerinde faaliyet gösteriyor.

KDC ve Ruanda'yı karşı karşıya getiren isyancı grupların faaliyetleri, 2023'ün son çeyreğinden bu yana artarak sürüyor.

KDC, Tutsilerden oluşan isyancı 23 Mart Hareketi'ne destek olduğu gerekçesiyle Ruanda'yı suçlarken; Ruanda, kendisi için güvenlik tehdidi oluşturan Ruanda'nın Kurtuluşu İçin Demokratik Güçler (FDLR) grubunun varlığını gerekçe göstererek KDC'ye sınır ötesi operasyon tehdidinde bulunuyor.