Hudson Enstitüsü Kıdemli Araştırmacısı Dr. Can Kasapoğlu, Ukrayna'nın Örümcek Ağı operasyonu çerçevesinde istihbarat servislerinin önemini ve geleceğini AA Analiz için kaleme aldı.

***

Casus filmleriyle savaş filmleri birbirlerine ne kadar benzeyebilir? Ukrayna istihbarat servisinin Rusya’ya sızarak, Rus stratejik bombardıman filosunun en az yüzde 10'unu dronlarla vurmasını nasıl değerlendirmeliyiz? Ya da benzer bir konseptin İsrail gizli servisi tarafından hayata geçirilmesini ve İran’a yönelik hava harekatıyla senkronize olarak icra edilmesini?

İstihbarat servisleri her zaman harp durumlarında kritik rol oynadılar. Örneğin, Birleşik Krallık MI-6 ve MI-5 teşkilatları, İkinci Dünya Savaşı boyunca hem espiyonaj ve kriptanaliz hem de istihbarata karşı koyma faaliyeti yürüttü. Diğer önemli aktörlerin servisleri de benzer görevler icra etti. Askeri değeri olan sırlar korunmalıydı ve düşmanın espiyonaj faaliyeti de akamete uğratılmalıydı.

Peki bilgi toplamak, analiz yapmak ve enformasyon üstünlüğü sağlamak üzerine tasarlanmış dev algoritmik yapılarla robotik harp kapasitesi ve gelişmiş savunma teknolojileri birleşirse ne olur? Daha açık bir ifadeyle gizlilik nosyonu çok yüksek istihbarat teşkilatlarının, modern savunma imkanlarının şekillendirdiği harp ve harekat ortamındaki rolü ne olacak?

Kafkasya’daki yarasalardan Rusya içlerindeki örümceklere: İstihbarat teşkilatları nasıl savaşır?

Şurası kesindir ki 11 Eylül terör saldırıları sonrasında farklı bir konjonktüre geçildi. ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA), envanterinde bulundurduğu gelişmiş silahlı insansız hava araçlarını (SİHA) el-Kaide terör örgütünün lider kadrosunu avlamak amacıyla kullandı. Yine de terörle mücadele amaçlı nokta suikastlar, klasik bir askeri harekat gibi yorumlanamazdı. Üstelik hedef, devlet dışı bir terör ağıydı, konvansiyonel harp kapsamında düşman bir ülke değildi.

2020’li yıllarda istihbarat servislerinin modern harp ve harekat ortamında, geleneksel enformasyon tabanlı görevlerinin ötesinde, doğrudan kritik muharip görevler icra ettiğini müşahede etmekteyiz. En ilgi çeken örnek, belki de İkinci Karabağ Harbi'nde yer alan Azerbaycan Dış İstihbarat Servisi’nin özel harekat unsuru Yarasa Birlikleri olmuştur. Ermeni cephe gerisinde muharip görevler icra eden bahse konu birlik, birçok kez çatışmaya girmiştir. Söz konusu birliğin fotoğraflanması, ancak savaşın bitiminden sonra yapılan geçit töreninde mümkün olmuştur.

Gerek Ukrayna’nın icra ettiği Örümcek Ağı Harekatı gerekse İsrail’in İran’ı vurmasıyla gündemi bir anda değiştiren ve İsrail tarafından Yükselen Aslan adı verilen operasyon, istihbarat servislerinin konvansiyonel harp kapsamında oynayacağı yeni zemine dair ipuçları vermektedir. Her iki örnekte de ilgili servisler, kullandıkları dron envanteriyle hedef ülkelerin derinliklerine nüfuz etmeyi ve zayiat verdirmeyi başarmışlardır. Her iki örnekte, servislerin penetrasyon kabiliyeti ve gizlilik becerileri, asimetrik teknolojik imkanlarla birleşerek siyasi-askeri sonuç almıştır.

Örümcek Ağı'na takılan Tu-95 stratejik bombardıman uçağı

Ukrayna-Rusya vakasına dikkatle bakalım. Harekat kapsamında Ukrayna gizli servisi (SBU), Rusya gibi istihbarata karşı koyma (İKK) konusunda çok hassas, devlet başkanının bizzat Sovyet Devlet Güvenlik Komitesinden (KGB) geldiği bir ülkeye, en az bir yıl boyunca sızmıştır. SBU, bir yandan Rusya’da kontrol ettiği depolarda muharip dron sistemlerini göreve hazır hale getirirken, aynı zamanda ülkede geniş bir konteyner kamyon ağı kurmuştur. Harekatın son safhasında, söz konusu konteyner kamyonlar Rus stratejik bombardıman uçaklarına ev sahipliği yapan üslere aynı anda yaklaşmış ve eş zamanlı olarak icra safhasına geçmişlerdir.

Medyadaki neşriyatın ve uluslararası strateji çevrelerindeki yaygın kanının aksine, Örümcek Ağı Harekatı, sıklet merkezi itibarıyla bir SİHA/dron, dolayısıyla hava gücü operasyonu dahi değildi. Evet, elbette Rus bombardıman filolarına sonuç alıcı darbeyi robotik hava araçları vurmuştur. Ancak söz konusu kinetik aşama, Örümcek Ağı Harekatı’nın ancak en son noktası olmuştur. Örümcek Ağı’nı özel kılan bir başka husus, SBU tarafından örtme faaliyetinin çok iyi yapılmış olmasıdır. Bu çapta bir harekatın senkronize icrası için cepheden yüzlerce dron operatörü çeken Ukrayna, Rus tarafına hiçbir emare vermeden harekatı başarmıştır.

Benzer şekilde, mevcut İran-İsrail çatışmaları da İsrail servisinin, İran topraklarına sızarak, ülkeyi bir SİHA atış merkezi haline getirdiğini göstermektedir. Söz konusu faaliyet, nükleer görüşmeler gerçekleşirken, dolayısıyla hedef ülke yüksek bir alarm seviyesindeyken icra edilebilmiştir. Açık kaynaklı bilgilere göre İsrail gizli servisi, ayrıca İran askeri aparatını da çok yakından takibe almıştır ve üst düzey komutanların hayatına son veren taarruzda rol oynamıştır.

Örümcek Ağı harekatı bitti mi?

Gelinen noktada kritik bir açmazı belirtmemiz gerekmektedir. Örümcek Ağı Harekatı’nın henüz sona erip ermediğini bilmiyoruz. Dahası, Rus istihbarat teşkilatları da muhtemelen sorunun yanıtını tam olarak bilmiyor.

Rusya büyüklüğünde ve ticari hacminde bir ülkede her gün binlerce kamyon intikal halinde yollardadır. Ülke genelinde binlerce depodan yükleme ve lojistik faaliyeti icra edilmektedir. Rus Hava-Uzay Kuvvetleri’nin onlarca stratejik ve taktik askeri havacılık üssü bulunmaktadır; bahse konu üslerin her biri, sonraki hedef olabilir.

Ukrayna tüm dron yüklü konteyner-kamyonları kullandı mı? Rusya’da halen Ukrayna gizli servisine ait kaç güvenli ev, kaç depo, kaç kamyon, kaç dron sistemi var? SBU, vurulan üslerden bir ya da daha fazla personeli angaje etmiş miydi? Eğer sorunun yanıtı evet ise Ukrayna gizli servisinin Rusya içindeki ilişki ağı nedir? Olası köstebekler takipte mi? Uyuyan hücreler var mı? Bu sorular muhtemelen bombardıman uçakları üslerinde vurulduktan sonra birçok Rus istihbaratçısının en önemli çalışma konularını oluşturmuştur. Aynı soruları İran-İsrail çerçevesine teşmil etmek de mümkün.

Alınan dersler

İstihbarat servislerinin robotik harp kapasitesi kazandığı bir dönemde, cephe gerisi emniyeti ve kritik tesis güvenliği giderek daha büyük önem arz edecektir. Ayrıca, istihbarat teşkilatlarının yeni kabiliyeti, muharip görevlerde daha geniş çaplı rol oynamalarını kolaylaştıracaktır. Askeri işlevlerin güvenlik servisleri açısından giderek daha imkan dahilinde ve yaygın olması, harbin aktör dağılımını da değiştirir.

Söz konusu gelişmeler, Türkiye’yi ve üyesi olduğu NATO ittifakını da yakından ilgilendirmektedir. Zira Türkiye son 15 yılda özellikle SİHA sistemleri açısından askeri kapasitesini hızla geliştiren, operasyonel bir istihbarat teşkilatına sahiptir.

Elbette gizlilik derecesi en üst düzeyde güvenlik fonksiyonları icra eden bir servisin envanterinin detaylarını, günümüzde strateji çalışmalarında sıklıkla kullanılan uluslararası nitelikte ve bilimsel yöntemlerle hazırlanan veri tabanlarında bulmak mümkün değil. Ancak açık kaynaklı yayınlar, Türk istihbarat teşkilatının Akıncı gibi stratejik özellikte, aerobalistik füzeler ve gemi-savar seyir füzeleri gibi stratejik silahlarla bile mücehhez olduğunu belirtmektedir.

Savunma teknolojilerin geldiği aşamayla birlikte, istihbarat dünyasına ait filmlerle savaş filmleri birbirlerine giderek daha çok benzeyecek gibi görünmekte. Mevcut çatışmaların analizini yaparken, bu hususu akılda bulundurmakta yarar var.

[Dr. Can Kasapoğlu, Hudson Enstitüsü Kıdemli Araştırmacısıdır. Askeri bilimler ve açık-kaynaklı savunma istihbaratı sahalarında uzmandır.]

* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.