VİYANA

İran ile Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya (P5+1) arasında yürütülen nükleer müzakerelerin 10. turu sonra sona erdi.

Müzakereler kapsamında Başmüzakereci Catherine Ashton, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, İngiltere Dışişleri Bakanı Philip Hammond, Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier ve Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi arasında ikili ve toplu görüşme gerçekleştirildi.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, görüşmelerin ardından düzenlediği basın toplantısında, İran'la nükleer müzakerelerde nihai anlaşma için görüşmelerin 7 ay daha sürdürülmesinin kararlaştırıldığını söyledi.

Müzakerelerin aralık ayında yeniden başlayacağını bildiren Kerry, "Biz bir anlaşma değil iyi bir anlaşma istiyoruz" dedi. Son 4 ay içinde çok ciddi ilerlemeler kaydettiklerini ve aralarında halen ciddi farklılıklar bulunduğunu belirten Kerry, gelecek 7 ay içinde kapsamlı bir anlaşmaya ulaşılabileceğine inandığını ifade etti.

Kerry, müzakere sürecinde İran'ın yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyumunu sıfırladığını, yeni santrifüj yapmadığını, uluslararası gözlemcilere denetim izni verdiğini ve bunların güven verici gelişmeler olduğunu vurgulayarak, "Bugün her zamankinden daha yakınız anlaşmaya" ifadesini kullandı.

Farklılıkların devam ettiğini ve giderilmesi için zamana ihtiyaçlarını olduğunu kaydeden Kerry, 7 ay içinde kapsamlı bir anlaşmaya ulaşılacağına inandığını ve aralıkta müzakerelerin yeniden başlayacağını vurguladı.

İran'ın tekrar uluslararası topluma katılmasını istediklerini belirten Kerry, kapsamlı bir anlaşmaya ulaşmak istediklerini yineleyerek, "Yaptırımların kaldırılmasını bizde istiyoruz ama İran'ın somut ve kanıtlanabilir adımlar atmasına ihtiyaç var" diye konuştu.

Açıklamasından sonra gazetecilerin sorularını yanıtlayan Kerry, Kongre'nin yaptırımları kaldırıp kaldırmayacağına ilişkin bir soru üzerine, Kongre'nin yardımcı olacağını düşündüğünü belirterek, "Umut ediyorum ki (Kongre) bizi birkaç ay bırakmanın hikmetini görecektir" dedi.

Müzakerelerde İran, yaptırımların kaldırılmasını, P5+1 ülkeleri ise nükleer faaliyetlerin durdurulmasını istiyor.

Diplomatlar 1 Mart'a kadar siyasal mutabakata, 1 Temmuz'a kadar ise bütün teknik detayları tamamlanmış bir çerçeve anlaşmasına ulaşılacağını ileri sürüyor.

Taraflar arasında "uranyum zenginleştirme düzeyi ve yaptırımların nasıl kaldırılacağı" konularında anlaşmazlıklar bulunuyor.

İsviçre'nin Cenevre kentinde 24 Kasım 2013'te varılan geçici anlaşmaya göre Avusturya’nın başkenti Viyana’da Şubat 2014’te başlayan ve 6 ay süren müzakerelerin, taraflar arasında farklılıkların giderilemediği gerekçesiyle 4 ay daha uzatılarak 24 Kasım 2014'e kadar devam ettirilmesi kararlaştırılmıştı.

"Müzakereler anlaşma sağlanana kadar sürecek"

İran devlet televizyonundan halka seslenen İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise “Gelecek aydınlık ve nükleer müzakerelerin nihai kazananı da İran halkı olacak. İran’ın mantığı müzakere ve diyaloğa dayalı. Nükleer müzakereler nihai bir anlaşma sağlanana kadar ciddiyetle sürdürülecektir” dedi.

“İran’ın nükleer faaliyetleri hakkında taviz vermedik, vermeyeceğiz” diyen Ruhani, “İran’ın nükleer teknolojisi ve tesislerinin faaliyetlerine devam edeceğinden kimsenin kuşkusu olmasın. Santrifüjler asla durdurulmayacak, aynı zamanda halkın refahı da iyileştirilecek” ifadelerini kullandı.

Ruhani, “Müzakere tarafı, sonunda yaptırım ve baskının İran karşısında işe yaramadığını anladı” diye konuştu.

Nükleer müzakerelerde iki ana hedefe sahip olduklarını belirten Ruhani, şunları kaydetti:

“Birincisi elde edilen nükleer teknolojinin korunması ve ilerletilmesi, ikincisi yaptırımların kaldırılması. Müzakere süreci boyunca santrifüjlerimiz çalışmaya devam etti. İran halkına santrifüjlerin hiçbir zaman durdurulmayacağı konusunda söz veriyoruz. Sadece nükleer müzakereler değil hiçbir konuda İran halkı ve dini lider tarafından belirlenen kırmızı çizgiler aşılmadı ve aşılmayacak."

Ruhani, Viyana’da sona eren onuncu tur müzakereler hakkında, “Bugün nihai bir anlaşma sağlanmamış olabilir. Ancak nihai anlaşmaya ulaşmak için önemli aşamalar kat edildi ve artık koşullar 3 ya da 6 ay öncesiyle aynı değil. Bakış açıları birbirine oldukça yaklaştı ve ihtilaflı birçok konu çözüme kavuşturuldu. Ancak hala kat edilmesi gereken aşamalar var” değerlendirmesinde bulundu.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, “Müzakerelerin kazananı İran halkı olacak. Dünyanın İran ile müzakere etmekten başka seçeneği yok ve müzakereler nihai bir anlaşma ile sonuçlanacak” dedi.

"Taraflar taahhütlerine uymalı"

Öte yandan, BM Genel Sekreterlik Sözcülüğünden yapılan açıklamaya göre BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, tarafların kapsamlı anlaşmaya ulaşma konusundaki kararlılıklarını cesaret verici buldu.

Yeni müzakere sürecinde taraflara "yakalanan olumlu ivmeyi sürdürme ve geliştirme" çağrısı yapan Ban, "Tüm tarafların üzerinde uzlaşılan taahhütlerine karşılıklı güven ve inanç temelinde bağlı kalacağını umuyorum" ifadelerini kullandı.

"İlerleme kaydettik"

İngiltere Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada ise nükleer müzakerelerin planlanmış son turunun tamamlanmasının ardından açıklamalarda bulunan İngiltere Dışişleri Bakanı Philip Hammond'ın ifadelerine yer verildi.

Açıklamada anlaşmaya varmanın mümkün olmayacağı sonucuna vardıklarını belirten Hammond'ın, müzakerelerin önümüzdeki yıl hazirana kadar uzatıldığını söylediği kaydedildi. Bakanlık açıklamasında Hammond'ın şu sözlerine yer verildi:

"Son bu birkaç günde iyi ilerleme kaydettik ve devam eden bazı önemli boşluklarla nasıl başedeceğimize yönelik yolları birlikte araştırdık. Bunlar çok karmaşık konular ve çetin müzakereler. Uzatmak, durduruldu anlamına gelmiyor. Müzakerelere Aralık ayının başında devam edeceğiz. Bizim açık hedefimiz, birkaç ay içerisinde İran'ın nükleer programına ilişkin uluslararası endişeleri giderecek kapsamlı bir anlaşmaya ulaşmak. Müzakereleri uzatmak bunu başarmak için ekstra alan ve zaman imkanı verecek."

Netanyahu'dan görüşmelere tepki

Öte yandan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İsrail parlamentosu Knesset'te yaptığı konuşmada, İran ile yapılan nükleer müzakereleri endişeyle takip ettiklerini, diğer ülkelere de endişelerini ilettiklerini belirtti.

Önemli bir gelişme yaşandığını söyleyen Netanyahu, "Her zaman dediğimiz gibi, kötü bir anlaşma yerine hiç anlaşma yapmamak yeğdir. İran'la yapılacak bir anlaşma, İsrail, bölge ve dünyanın geleceği için son derece tehlike arz etmektedir" diye konuştu.

İran Dışişleri Bakanı Zarif: Müzakere sürecinde bu sorun çözülecek

Görüşmelerden sonra basın toplantısı düzenleyen İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile Başmüzakereci Catherine Ashton, hazırlanan ortak basın metnini okudu.

Ortak açıklamada, tarafların kapsamlı bir çözüme ulaşmak için on tur görüşme gerçekleştirdiği ve sorunların çözülmesi için değerlendirmeye ve daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu belirtildi. Açıklamada, "Bizler P5+1 ülkeleri dışişleri bakanları ile birlikte diplomatik çabalarımızı devam ettirmeye karar verdik. Ortak Eylem Planı'nın daha fazla müzakerelere izin vermesi için 30 Haziran'a kadar uzatılmasına karar verdik" ifadeleri kullanıldı.

"Zamana ihtiyacımız yok"

Yaptırımların problemi çözmediğini ifade eden Zarif, "Biz inanıyoruz ki müzakere sürecinde bu sorun çözülecek. Biz bunu en kısa sürede başarmak istiyoruz. Kimse erteleme istemiyor. Bizim zamana ihtiyacımız yok" diye konuştu.

Zarif, sorunları çözmeye her zaman hazır olduklarını ve zamanı boşa harcamayacaklarını belirterek, "İran barışçıl nükleer program geliştirmeye hakkı vardır. Bu hakkımızdan baskı ve tehditler karşısında vazgeçmeyeceğiz" dedi.

Müzakerelerde tarafların düşüncelerini açıkladığını ve bazı problemler bulunduğunu belirten Zarif, sorunlar karşısında tek taraflı değil, karşılıklı esnekliğin gerekli olduğunu söyledi.

Aylık 700 milyon dolar serbest bırakılacak

Taraflar arasında 18 Kasım'da başlayan ve 7 gün süren son tur müzakerelerde, görüşmelerin 7 ay daha uzatılması kararlaştırıldı. Müzakere sürecinde İran'ın dondurulmuş varlıklarından aylık 700 milyon dolar serbest bırakılacak. Buna göre İran, 1 Temmuz 2015 tarihine kadar 4,9 milyar dolar elde etmiş olacak.

İsviçre'nin Cenevre kentinde 24 Kasım 2013 tarihinde varılan geçici anlaşmaya göre Avusturya’nın başkenti Viyana’da Şubat 2014’de başlayan ve 6 ay süren müzakereler, taraflar arasında farklılıkların giderilemediği gerekçesiyle 4 ay daha uzatılarak 24 Kasım 2014'e kadar devam edilmesi kararlaştırılmıştı.

İran devlet televizyonunda konuşan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Seyyid Abbas Arakçi ise "Önümüzdeki haftalarda kapsamlı bir anlaşmaya ulaşmak için harekete geçeceğiz" dedi.

ABD yönetimi ek yaptırımlara sıcak bakmıyor

ABD yönetimi, Kongredeki Cumhuriyetçilerin çağrılarına rağmen, İran ile P5+1 ülkeleri arasında müzakereler devam ederken İran'a ek yaptırımlar getirilmesine sıcak bakmıyor.

Beyaz Saray Sözcüsü Josh Earnest,  yaptığı açıklamada, "Bu zarar verici olur, uluslararası koordinasyonda bazı çatlaklar oluşturabilir" dedi,

Earnest, "Bu sefer o kadar kaygılı değiliz çünkü geçmişten farklı olarak sahada programa daha çok erişimi bulunan denetçilerimiz, onların anlaşmaya uyup uymadığını teyit edebilir” şeklinde konuştu.

ABD Dışişleri Bakanlığı Basınla İlişkiler Direktörü Jeff Rathke de Kongreyi kapalı oturumda bilgilendireceklerini söyledi.

Muhabir: Feyzullah Yarımbaş, Yusuf Hatip, Hasan Tosun, Mustafa Keleş, Zeynep Biçkioğlu, Barışkan Ünal, Khalilur Rahman Salahshoor