Dok Sirija obilježava godinu dana od pada Bašara al-Asada, zemlja dostiže prekretnicu u priči koja je počela kada je nekolicina učenika u martu 2011. ispisala protivrežimske grafite u Dera‘i. Taj mali čin prkosa pomogao je pokrenuti događaje koji su na kraju srušili 61-godišnji režim i otvorili novu eru.

Sada, dok se završava prva godina nakon Asada, Sirijci se suočavaju s brzim političkim, diplomatskim i sigurnosnim promjenama koje i dalje preoblikuju budućnost zemlje.

Vremenski pregled prati ključna dešavanja u sirijskoj tranziciji nakon Asada:

Decembar 2024

Dana 8. decembra 2024. svrgnuta je krvava vladavina Baas partije, koja je bila na vlasti od 1963. godine, kada je osvojen Damask. Kako su se snage opozicije približavale glavnom gradu, Asad je pobjegao u Rusiju, gdje mu je odobren azil.

Zatvorenici u zatvoru Sednaja – dugo ozloglašenom po torturi – oslobođeni su od strane demonstranata. Snimci i fotografije iz objekta, nazvanog “Klaonica”, pružili su prvi javni uvid u brutalno postupanje prema pritvorenicima od strane svrgnutog režima.

UN-ov izvještaj od 29. decembra naveo je da su primarni zdravstveni centri i mobilne medicinske jedinice ponovo počeli s radom.

Januar 2025

Dana 29. januara administracija za vojne operacije Sirije imenovala je Ahmada al-Šaru za tranzicijskog predsjednika, ukinula Ustav iz 2012. godine i raspustila parlament, vojsku i sigurnosne agencije režima.

Februar

Dana 24. februara, EU je suspendovala primarne sankcije Siriji, ublaživši mjere u sektoru energije, transporta i finansija, te odmrznuvši imovinu nekih banaka i ublaživši ograničenja centralnoj banci kako bi se podržala obnova i humanitarni rad.

Od 24. do 25. februara oko 600 delegata prisustvovalo je Konferenciji sirijskog nacionalnog dijaloga s ciljem osiguranja stabilne tranzicije, pravde i različitih reformi. To je otvorilo put za novi ustav i naglasilo privrženost ljudskim pravima i slobodi izražavanja.

Mart

Dana 2. marta Šaraa je formirao komitet pravnih stručnjaka za izradu ustavne deklaracije za tranzicijski period.

Dana 10. marta predsjedništvo je objavilo dogovor o uključivanju Sirijskih demokratskih snaga (SDF) – koje predvodi teroristička grupa YPG/PKK – u državne institucije, uz potvrdu teritorijalnog integriteta zemlje i odbacivanje separatističkih ciljeva.

Dana 13. marta sirijski predsjednik potpisao je nacrt ustavne deklaracije, čime je uspostavljen petogodišnji tranzicijski period.

Dana 29. marta Šaraa je objavio kompletan tranzicijski kabinet, koji je zamijenio privremene vlasti. Kabinet je dobio i nekoliko novih ministarstava, uključujući ministarstvo sporta i omladine te ministarstvo za vanredne situacije i upravljanje katastrofama, što odražava namjeru da se reorganiziraju i prošire državne funkcije izvan ratnog okvira.

April

Od 21. do 26. aprila ministar finansija Sirije i guverner centralne banke prisustvovali su proljetnim sastancima MMF-a i Svjetske banke u Washingtonu po prvi put nakon više od 20 godina.

Dana 24. aprila Velika Britanija je zvanično ukinula zamrzavanje imovine i većinu sankcija za 12 sirijskih entiteta.

Maj

Dana 12. maja Svjetska banka je objavila da je Sirija izmirila oko 15,5 miliona dolara duga prema Međunarodnoj razvojnoj asocijaciji, čime joj je vraćena mogućnost za novo međunarodno finansiranje i razvojne programe.

Dana 23. maja SAD je izdao Opću licencu kojom se dozvoljavaju transakcije ranije ograničene američkim sankcijama. Ovaj korak ka normalizaciji otvorio je vrata novim investicijama, finansijskim transakcijama i poslovanju sa Sirijom.

Dana 28. maja EU je formalno uklonila sve ekonomske restriktivne mjere protiv Sirije osim onih vezanih za sigurnost.

Dana 29. maja turske, katarske i američke kompanije potpisale su energetski investicijski sporazum vrijedan sedam milijardi dolara u Siriji.

Juni

Dana 23. juna EU je usvojila zaključke kojima podržava sirijsku tranziciju, ponovivši posvećenost “stajanju uz sirijski narod i podršci mirnoj i inkluzivnoj, Sirijcima vođenoj i u njihovom vlasništvu, tranziciji za izgradnju bolje budućnosti za sve Sirijce”.

Juli

Dana 13. jula izbili su sukobi u Suvajdi nakon međusobnih otmica i zapljena vozila između druzijskih milicija i beduinskih grupa.

Do 14. jula borbe su se proširile po pokrajini, ostavivši 37 mrtvih i više od 50 ranjenih. Druzijske frakcije također su napale sirijske sigurnosne snage.

Dana 17. jula Izrael je izveo zračne napade na više od 160 lokacija u Suvajdi, Dera‘i, Damasku i okolini Damaska, pri čemu su tri osobe poginule, a 34 povrijeđene u glavnom gradu.

Predsjednik Šaraa osudio je izraelske napade, naglasivši da su “Druzi neodvojiv dio ove domovine”.

Primirje je stupilo na snagu 19. jula.

Do 22. jula lokalni posmatrači prijavili su najmanje 426 poginulih, a neke procjene prelazile su 1.000, uz hiljade raseljenih.

Dana 24. jula Damask je bio domaćin prvog Sirijsko-saudijskog investicijskog foruma, koji je rezultirao sa 44 sporazuma vrijedna 6 milijardi dolara.

Dana 26. jula sirijski i izraelski zvaničnici navodno su se sastali u Parizu uz posredovanje SAD-a kako bi razgovarali o sigurnosnoj krizi u Suvajdi i njenim posljedicama.

Dana 31. jula sirijska vlada objavila je formiranje istražne komisije za ispitivanje događaja.

August

Dana 6. augusta Sirija je potpisala investicijske sporazume vrijedne 14 milijardi dolara s kompanijama iz Katara, UAE-a, Italije i Turske, koji pokrivaju projekte u transportu, infrastrukturi i nekretninama.

Dana 12. augusta sirijski i jordanski zvaničnici sastali su se u Amanu s američkim izaslanikom kako bi razgovarali o saradnji na obnovi i stabilnosti – znak obnovljenog diplomatskog angažmana i pokušaja privlačenja regionalne i globalne podrške za obnovu zemlje.

Septembar

Dana 24. septembra Šarua se obratio Generalnoj skupštini UN-a, postavši prvi sirijski šef države koji je to učinio od 1967. godine.

U govoru je predstavio Siriju kao zemlju koja ulazi u novu fazu, naglašavajući obnovu, izgradnju institucija, tranzicionu pravdu i donošenje zakona koji garantuju prava i slobode svim Sirijcima.

Učešće Sirije na sastancima visokog nivoa signaliziralo je njen postepeni povratak na međunarodnu diplomatsku scenu.

Oktobar

Dana 5. oktobra Sirija je održala prve parlamentarne izbore od pada starog režima.

Birani su članovi novog Narodnog vijeća, pri čemu predsjednik imenuje trećinu, a ostatak se bira kroz pokrajinske elektorske kolegije.

Glasanje je imalo za cilj postavljanje nove institucionalne osnove pod tranzicijskom vladom i početak formalnog procesa obnove zakonodavnih struktura Sirije.

Dana 12. oktobra visoki ministri i odbrambeni zvaničnici iz Ankare i Damaska održali su sigurnosne razgovore na visokom nivou.

Novembar

Dana 10. novembra američki predsjednik Donald Trump ugostio je Šaruu u Bijeloj kući – prvi zvanični posjet sirijskog šefa države Washingtonu.

Washington je potom objavio 180-dnevnu suspenziju glavnih sankcija iz Cezarovog zakona, dok je potpuno ukidanje i dalje zavisilo od Kongresa.

Tokom posjete, Sirija je zvanično pristupila koaliciji predvođenoj SAD-om protiv ISIS-a (Daesha), postavši njen 90. član, prema američkim zvaničnicima.

Dana 15. novembra EU je organizovala Dan dijaloga sa sirijskim civilnim društvom u Damasku – prvi put da se ovaj važni događaj održao unutar Sirije, a ne u inostranstvu. Ovo je označilo simboličan korak ka ponovnom povezivanju sirijskog civilnog društva s međunarodnim akterima i otvorilo novi kanal za strukturirani dijalog među Sirijcima.

Dana 26. novembra Sirija je preuzela predsjedavanje 55. sjednicom Vijeća ministara informisanja Arapske lige, važnog tijela za medijsku politiku u regionalnom okviru.

Decembar

Dana 4. decembra delegacija Vijeća sigurnosti UN-a posjetila je Siriju po prvi put od osnivanja vijeća 1945. godine, obećavši podršku “putu ka boljoj budućnosti nove Sirije”.

Dana 6. decembra Kanada je uklonila Siriju sa liste država koje podržavaju terorizam, navodeći “pozitivne korake” koje je vlada preduzela “ka mirnoj političkoj tranziciji koju vode Sirijci”.