SETA Vakfı'ndan Araştırmacı Büşra Zeynep Özdemir, Türkiye’nin elektrikli araç piyasasındaki konumunu ve bu alandaki gelişmeleri AA Analiz için kaleme aldı.

***

Büyüyen ekonomisi ve genişleyen pazarıyla Türkiye, elektrikli araçların (electric vehicles, EV) Avrupa'daki başlıca destinasyonlarından biri haline geldi. Giderek daha fazla otomotiv firmasının elektrikli araç üretimine yönelmesi seçenekleri artırırken 2025'in ilk yarısında satılan elektrikli araç sayısıyla Türkiye, Avrupa pazarında Almanya, Birleşik Krallık ve Fransa’nın ardından 4. sıraya yerleşti. Türkiye’deki bu trend birkaç temel faktör sonucu ortaya çıkmışken elektrikli araçların yeşil dönüşüm ve karbonsuzlaşma sürecine katkı sunacağı ve Türkiye’de Net Sıfır Emisyon hedefine ulaşmada önemli bir rol oynayacağı düşünülüyor.

Türkiye’nin elektrikli araç piyasasında güncel durum

Haziran 2025'te Türkiye'de rekor miktarda elektrikli araç satışı gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı döneminde 8 bin 32 adet elektrikli araç satılmışken 2025 Haziran’da bu sayı 25 bin 646'ya ulaştı. Bu sayı toplam araç satışının ise yüzde 27,4’üne karşılık geldi. Söz konusu satış rakamı yılın ilk yarısında gerçekleşen elektrikli araç satışlarını da yeni bir noktaya taşıdı. 2024'ün Ocak ve Haziran ayları arasında 35 bin 636 olan satılan elektrikli araç sayısı 2025'in Ocak-Haziran döneminde 85 bin 894’e ulaştı. Bu artıştaki en temel belirleyici elektrikli araç satışında uygulanan Özel Tüketim Vergisiydi (ÖTV).

Elektrikli araç satışında uygulanan ÖTV oranı içten içten yanmalı motora sahip araçlara uygulanan ÖTV oranına kıyasla daha düşüktü. 2023'te alınan bir karar ile motor gücü 160 kilowatt (kW) altında ve vergisiz fiyatı 1 milyon 450 bin Türk Lirası'na kadar olan araçlardan yüzde 10 oranında ÖTV alınıyordu. Söz konusu oran başta Türkiye’nin yerli otomobil firması Togg olmak üzere özellikle doğuştan elektrikli araç üreten firmalara yüksek talep oluşmasını sağladı. ÖTV oranında değişiklik yapılacağı beklentisi Haziran ayındaki rekor düzeyde artışta etkili oldu.

ÖTV indirimi dışında satış esnasında uygulanan yüzde 0 faizli kredi imkanı da yine Togg talebinde önemli rol oynadı. Bu sayede Togg’un ilk üretimi olan T10X uzun süredir ulusal pazara liderlik eden araçlardan biri. 2023'te 19 bin 583 adet satan SUV sınıfı T10X, 2024'te 30 bin 093 adet satarak yüzde 50’nin üzerinde bir artış yakaladı. 2025'in yalnızca ilk 7 ayında 19 bin 821 adet satan araç şimdiden 2023’ün satış rakamını geride bırakmış durumda. Yıl sonunda bir önceki yılın toplam satış rakamının üzerine çıkması durumu merakla bekleniyor.

Togg’un yanı sıra ABD’li Tesla ve Çinli BYD Türkiye piyasasında en fazla talep gören markalar arasında yer alıyor. Togg gibi doğuştan elektrikli olan Tesla satış sıralamasında liderliği Togg ile paylaşırken firmanın uyguladığı fiyat politikasının bu talepte belirleyici rol oynadığı biliniyor. 2022 itibarıyla içten yanmalı motora sahip araç üretmeyi bırakıp elektrikli araçlara yönelen BYD ise çok sayıda modelin yer aldığı ürün gamıyla dikkati çekiyor.

Türkiye’nin dünyaya açılan yeni yüzü: Togg

Son 10 yılda dünyada elektrikli araç piyasası önemli bir gelişim gösterdi. Asya merkezli elektrikli araç sektörü dünya genelinde en hızlı gelişen sektörlerden biri olurken kısa sürede küresel piyasayı domine eder hale geldi. Çok sayıdaki Avrupa merkezli otomotiv firması elektrikli araç piyasasına girme konusunda tereddüt yaşarken ABD’li Tesla ile başta BYD olmak üzere Çin menşeili araçların adı çokça telaffuz edilmeye başlanmıştı. Türkiye bu trendi yakalama amacıyla ilk milli otomobil girişimini elektrikli araç alanında hayata geçirerek sektöre cesurca bir adım atmış oldu.

Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG) olarak markalaştırılan girişim Temmuz 2020’de Bursa’nın Gemlik ilçesinde temeli atılan fabrikasıyla adından söz ettirmeye başlamıştı. Ekim 2022 itibarıyla üretime başlayan fabrika 2023’ün ilk çeyreğinde ön satışa başladı. Togg’un satışa başladığı aynı yıl 19 bin 583 adetlik üretim rakamına ulaştığı biliniyor. Bir sonraki yıl üretimini yüzde 50’den fazla artıran Togg, 2 yıl gibi bir sürede yakaladığı bu önemli başarıyla dikkati çekiyor.

2 yıllık sürede Türkiye’nin ulusal pazarında kendi sınıfındaki araçlar arasında lider konuma yerleşen Togg bugün bu başarısını sınır ötesine taşımaya hazırlanıyor. 15 Eylül itibarıyla ikinci ve yeni modeli olan sedan sınıfı T10F’nin Türkiye’de ön siparişine başlanırken ilk modeli olan SUV sınıfı T10X ile bu yeni modelin 25 Eylül’de Almanya’da ön siparişine başlanması planlanıyor. Öncesinde Avrupa pazarındaki otomobillerin güvenliğinin değerlendirildiği bağımsız Euro NCAP programındaki tüm testlerden en yüksek seviye ile geçen Togg, Almanya’da yürüttüğü tanıtım faaliyetinde büyük ilgiyle karşılanmıştı. AB’nin Yeşil Mutabakat kapsamında 2050'ye dek karbon nötr ilk kıta olma hedefinde ulaşımda karbonsuzlaşma önemli bir rol oynuyor. Bu faktörün de etkisiyle Togg gibi doğuştan ve yüzde 100 elektrikli bir aracın Avrupa’da kısa sürede önemli satış rakamlarına ulaşacağı öngörülüyor.

Net sıfır hedefine giden yolda elektrikli araç piyasası

Paris Anlaşması ile belirlenen Net Sıfır emisyon hedefi başta enerji sektörü olmak üzere ulaşım ve diğer sektörlerde de karbonsuzlaşmayı gerekli kılıyor. İçten yanmalı motora sahip araçların dünya karbondioksit emisyonlarının yüzde 15’inden sorumlu olması ulaşım alanında atılması gereken adımları daha da önemli kılıyor. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yıllık elektrikli araç raporuna göre 2024'te dünya genelinde elektrikli araç satışlarının yaklaşık yarısı en fazla sera gazı emisyonuna neden olan Çin’de gerçekleşti. Bu rakam yaklaşık 11 milyona tekabül ediyor. Bu rakam 2022'de dünya genelinde satılan elektrik araç sayısından fazla. Yani, günümüzde Çin kara yollarındaki her 10 araçtan 1’i elektriklidir. Çin'in en büyük elektrikli araç üreticisi olmasının da etkisiyle ülkedeki elektrikli araç talebinin artış trendini sürdürmesi ve ulaşım kaynaklı emisyonların giderek azalması planlanıyor.

AB, 2025’in ilk çeyreğinde elektrikli araç satışının önceki yıllara kıyasla rekor düzeyde arttığı bir diğer aktör. Emisyon azaltım hedefleri doğrultusunda ilk üç ayda yüzde 20’den fazla artan satışların yılın tamamında bir önceki yıla kıyasla en az yüzde 25 oranında artacağı öngörülüyor. Emisyon azaltım hedefinin etkili olduğu AB'de 2035’e giderken satışların artarak devam etmesi bekleniyor.

2024'te elektrikli araç üretim maliyetinin önemli bir kısmını oluşturan bataryaların üretim maliyetleri de dünya genelinde gerileme kaydetti. Batarya tarafında azalan maliyetlerin hem batarya üreticileri hem de EV üreticileri için daha rekabetçi bir piyasa oluşturması öngörülüyor. Ancak Net Sıfır hedefine ulaşılması için hükümetlerin EV satışlarında yeni düzenlemeler yapması gerekiyor. Hala pek çok Avrupa ülkesinde ve ABD’de elektrikli araç fiyatlarının içten yanmalı motora sahip araçlara kıyasla yüzde 20-30 oranında daha fazla olması bu araçların rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. Vergi düzenlemeleri gibi teşviklerle hali hazırda artmakta olan satışlara daha da ivme kazandırılabilir.

Son olarak, EV kullanımının artmasıyla elektrik talebinin de artacağı bir ortamda küresel ölçekte elektrik enerjisi kurulu gücünde de düşük karbonlu elektrik üretiminin yükseltilmesi önem arz ediyor. 2024'te dünya elektrik talebinin yüzde 0,7’sini oluşturan EV kaynaklı elektrik tüketiminin 2030'da yüzde 2,5’ini oluşturması beklenirken artan talebin karşılanmasında yenilenebilir enerji kaynakları ve nükleer enerji yatırımlarına ağırlık verilmesi gerekiyor. Bu sayede hem ulaşım hem de hem de elektrik enerjisi üretimi kaynaklı emisyonlar giderek daha fazla azaltılabilir ve iklim değişikliği ile mücadeleye katkı sağlanabilir.

[Büşra Zeynep Özdemir, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’nda (SETA) enerji çalışmaları araştırmacısıdır.]

* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.