Деветта годишнина од смртта на Неџметин Ербакан: Лидер кој се бореше за идеалот за единство на муслиманите

АНКАРА (AA) - Поминаа девет години од смртта на поранешниот турски премиер Нечметин Ербакан, основачот и лидерот на движењето „Мили Ѓоруш“ и политичар кој се жртвуваше за остварување на идеалите за нов, поправеден свет, пишува Агенција Анадолија (АА).

Турците денеска со низа манифестации му оддаваат почит на Ербакан кој донесе ново поимање на политиката во Турција и кој веруваше дека Турција може да биде предводник во изградба на подобар и поправеден свет.

Во Турција, како и во остатокот од светот, политиката се делеше на левица и десница, а Ербакан донесе нов политички пристап, односно движењето „Мили Ѓоруш“, кој претставува национална визија на политичко будење и обединување на муслиманите кои веруваат во вистината и правдата.

Важеше за „учител“ на турската политичка сцена, а неговата борба и политичката мудрост ја поплочија трасата на просперитетна и прогресивна Турција во 21 век. Неговите погледи за политиката, етиката и духовноста оставија длабока трага на бројни турски функционери, вклучувајќи го и актуелниот турски претседател Реџеп Таип Ердоган.

Ербакан е роден во 1926 година во Синоп, на брегот на Црното Море. Гимназијата во Истанбул, како ученик на генерацијата, ја заврши во 1943 година. Иако така стекна право на упис на факултет без приемен испит, Ербакан сепак полагаше приемен испит на Техничкиот универзитет во Истанбул и стекна право на директен упис за втора година на факултет. Пет години подоцна е примен за асистент на Машинскиот факултет.

Првата пресвртница во неговиот живот се случи во 1951 година кога Техничкиот универзитет од Истанбул го испрати да работи на истражувачки проект на германскиот Универзитет во Ахен.

Истражувајќи ја германската војска при Истражувачкиот центар ДВЛ, Ербакан сработи три докторски дисертации, што привлече внимание кај германските власти. Работеше на изработка на дизел-моторот со што помала потрошувачка и емисија на штетните гасови, а со што поголема сила. Неговите трудови и денес се ценети во актуелната област.

Беше и главен инженер во тимот кој го правеше моторот за германските тенкови „леопард“.

Стекнатите искуства во индустријата ги искористи по враќањето во Турција во која во 1956 година ја отвори фабриката на автомобили „Ѓумуш“, која и денес работи под називот „Панчар мотор“.

Набргу влезе во раководството на Унијата на стопански комори на Турција и се залагаше Турција да стане земја која ќе произведува мотори.

Недолго потоа е започната кампања за негова смена од раководството на Унијата на коморите, што е и направено со одлуката на гувернерот на Анкара. Токму тоа го натера да влезе во политичките води.

Парламентарните избори во 1969 година беа негово официјално влегување во политиката. Најпрвин, како кандидат од Коња побара на својата листа да го стави Партијата на правдата (АП), но раководството на таа партија го одби. Ербакан потоа се кандидираше како самостоен кандидат и влезе во Парламентот со број на освоени гласови кој на партијата би ѝ донел уште најмалку три мандати.

Од почетокот на неговата политичка кариера позната е неговата изјава дека во право се оние кои му велат дека една ластовичка не прави пролет, но дека е вистина и дека секоја пролет започнува со првиот цвет.

Една година по изборите ја основа Партијата на национален статут од која ќе се изроди движењето „Мили Ѓоруш“.

Водеше антиимперијалистичка и антикапиталистичка политика, а силно се бореше и за палестинското прашање на Блискиот Исток. Ербакан се залагаше за јакнење на единството меѓу муслиманите во светот во политичка, технолошка, културна и монетарна смисла.

Партијата е затворена поради кршење на нормите на секуларизмот и тоа бргу откако Ербакан на митинзите ги повикуваше муслиманите да клањаат намази во истанбулската „Аја Софија“.

Ербакан во 1972 година ја основаше Партијата на национален спас со која една година подоцна излезе на изборите и доби 51 пратеничко место во Парламентот.

Влегувајќи во коалиција со Републиканската народна партија (CHP), на чие чело беше Булент Еџевит, Ербакан е именуван за заменик-премиер на Турција.

Во тој период на турската политичка сцена доминираше проблемот со Кипар, а поради заговарање на мировна инвазија, Ербакан го доби и прекарот „муџахид“.

По воениот удар во септември 1980 година, Ербакан заврши во притвор, а неговата партија е затворена.

Издржувајќи ја деветмесечната затворска казна, Ербакан веднаш по излегувањето на слобода основаше нова партија. Иако му беше забрането да се занимава со политика, Ербакан во јули 1983 година ја основаше партијата Рефах, чиј прв претседател беше Ахмет Текдал. Ербакан за претседател на партијата Рефах е именуван четири години подоцна кога на референдум му е укината забраната за политичко дејствување.

Ербакан на изборите во 1991 година повторно е избран за пратеник од Коња во турскиот Парламент. Неговата партија Рефах на изборите кои се одржаа четири години подоцна (1995) победи со освоени 21,7 отсто од гласовите.

Меѓутоа, тогашниот турски претседател Сулејман Демирел не го именуваше Ербакан за мандатар за составот на новата Влада, а коалициската Влада ДЈП-АНАП (DYP-ANAP) се одржа само три месеци.

Потоа Демирел го овласти Ербакан да формира нова влада, во која Ербакан влезе во коалиција со Тансу Чилер која беше на чело на Партијата на прав пат (DYP).

Ербакан стана турски премиер на 28 јуни 1996 година, а еден од позначајните негови потези беше основање на групата Д8 (Developing 8) со која сакаше да ги собере сите земји во развој и муслиманските земји во организацијата која е своевиден пандан на групата Г7.

Веќе наредната година Ербакан и неговата влада беа цел на жестока пропаганда која на 28 февруари 1997 година резултира со постмодерен воен пуч.

Меморандумот на воениот врв на Турција резултира со мешање на војската во извршната власт и со колапс на Владата на чие чело беше тогашниот премиер Ербакан.

Ербакан пред оставката е приморан да потпише сет реформи кои, меѓу останатото, вклучуваа забрана за пристап до јавните институции за жените со марама и затворање на верските училишта.

Партијата Рефах е затворена со одлука на Уставниот суд на почетокот на 1998 година, а Ербакан и уште пет партиски функционери добија петгодишна забрана за политички активности.

Во меѓувреме членовите на Рефах ја основаа партијата Фазилет која беше четврта во низата партии кои настанаа на темелите на движењето „Мили Ѓоруш“.

На чело на партијата Фазилет беше претседалот Реџаи Кутан. Тој го предводеше конзервативниот дел на партијата и често водеше расправи со модернистичкиот огранок на паријата на чие чело беше Абдулах Ѓул. И партијата Фазилет е затворена со судска одлука во 2001 година.

Членовите на партијата потоа ја основаа партијата Саадет, а дел од политичарите ја формираа Партијата на правдата и развојот (AK Parti). Партијата Саадет не влезе во Парламентот, а АК Партијата на изборите во 2002 година победи и самостојно ја формираше Владата на Турција.

По истекот на забраната за занимавање со политика, Ербакан на политичката сцена се врати во 2003 година кога е именуван за претседател на партијата Саадет.

Веќе наредната година мораше да поднесе оставка бидејќи е осуден на две години и четири месеци затвор. Поради здравствени проблеми затворската казна му е заменета со куќен притвор, а во 2008 година е ослободен со помилувањето на тогашниот турски претседател Абдулах Ѓул.

На вонредниот конгрес во 2010 година, Ербакан повторно е избран за претседател на партијата Саадет, но здравствените проблеми го ограничуваа во работата.

Почина на 27 февруари 2011 година, ден во пресрет на одбележувањето на 14 години од постмодерниот пуч. По сопствена желба, погребан е без државни почести, а џеназе-намаз (погребна молитва) пред џамијата „Фатих“ во Истанбул клањаа бројни почитувачи на неговиот лик и дело.