Autor: Juraj Majcin

- Autor je analitičar odbrambene i sigurnosne politike u Evropskom centru za politiku sa sjedištem u Briselu.

ISTANBUL (AA) - Generalni sekretar NATO-a Mark Rutte još jednom je upozorio da bi Rusija mogla biti u poziciji da napadne NATO u naredne četiri godine.

Dok je većina evropskih zemalja predstavila ambiciozne planove za jačanje odbrambene spremnosti, nabavku novih sistema naoružanja i, u nekim slučajevima, ponovno uvođenje oblika vojne službe za mlađe generacije, Evropa se još uvijek bori da hitnost pretvori u akciju.

- Beskrajna saga o ruskoj suverenoj imovini -

Ništa ne otkriva teškoću Evrope da djeluje kao odlučujući geopolitički igrač jasnije od njene paralize zbog korištenja zamrznute ruske imovine za podršku Ukrajini. Pitanje da li da se ova sredstva iskoriste za podršku vitalnom kreditu za ratom razorenu zemlju vuče se mjesecima.

Pravni slučaj za korištenje imovine je jak, a rizik od ruske pravne odmazde protiv Belgije, gdje se nalazi većina sredstava, široko se smatra ograničenim. Ipak, evropski lideri, a posebno Belgija, nisu uspjeli da se dogovore o putu naprijed, više puta odlažući odluku i tražeći od Evropske komisije da pronađe alternativna rješenja.

Istovremeno, povećali su se izvještaji o ruskim hibridnim aktivnostima koje utiču na evropsku infrastrukturu, preduzeća i javne institucije, a ruski zvaničnici često predstavljaju Evropu kao stranu koja opstruira rješenje osim ako se njeni uslovi ne poklapaju sa iznesenim zahtjevima Rusije. Moskva je jasno stavila do znanja da želi da poništi proširenje NATO-a nakon 1997. i da obnovi sferu uticaja koja podsjeća na sovjetsko doba.

U ovakvom kontekstu, teškoće Evrope da zamrznutu rusku suverenu imovinu pretvori u predvidljivu podršku Ukrajini ne stoje u skladu s ozbiljnošću vlastitih procjena prijetnji i stvorile su sve veći jaz u percepciji.

- Pasivnost prema Ukrajini -

Od početka rata između Rusije i Ukrajine, evropske zemlje su pružile Kijevu neviđenu vojnu i diplomatsku podršku, nadmašujući podršku Sjedinjenih Američkih Država. Ipak, Evropa je ostala uglavnom pasivna u odgovoru na mirovne pregovore Washingtona. Umjesto da pokušaju oblikovati proces, evropski lideri su zauzeli reaktivan stav, ograničavajući svoju ulogu na prilagođavanje definiranim američkim ciljevima i blokiranje najštetnijih prijedloga, poput sveobuhvatnih teritorijalnih ustupaka u Donbasu.

Nedavni samit u Berlinu, na kojem su učestvovale Sjedinjene Američke Države, Ukrajina i nekoliko evropskih lidera, pokazao je jedinstvo koje je njemački kancelar Friedrich Merz opisao kao "šansu za pravi mirovni proces".

Uključivao je razgovore o sigurnosnim garancijama u stilu NATO-a i potvrdio da sve teritorijalne odluke ostaju na Ukrajini.

Međutim, sumnjivo je da će Rusija prihvatiti ove uslove. Vjerovatnije je da će Kremlj nerado prihvatiti uslove kako su predstavljeni, iskoristiti razgovore da produbi podjelu između Evropljana i Amerikanaca i prebaci krivicu na predsjednika Volodimira Zelenskog, kojeg naziva "nelegitimnim vođom".

- Ponovno naoružavanje Evrope -

Kako se napad Rusije na NATO ne može isključiti u doglednoj budućnosti, evropske zemlje su odgovorile neviđenim pojačavanjem svoje vojne spremnosti.

Međutim, dok na papiru evropske NATO trupe brojčano nadmašuju ruske, u praksi, bez komandne strukture NATO-a koju predvodi SAD, Evropa ostaje fragmentirana.

Washington je u svojoj novoj strategiji nacionalne sigurnosti jasno stavio do znanja da želi preusmjeriti fokus na zapadnu hemisferu i Indo-Pacifik.

Jezik se pomjerio od podjele tereta do prebacivanja tereta. U teoriji, Evropa bi mogla preuzeti više odgovornosti. Međutim, američke snage pružaju jedinstvenu komandu, strateške resurse i opsežne obavještajne, nadzorne i izviđačke kapacitete koje evropske vojske još uvijek nemaju. Da Sjedinjene Američke Države nisu spremne da pruže ova sredstva, Evropa bi se teško snalazila u velikom obimu.

Evropa nema komandnu strukturu izvan NATO-a i ima malo apetita da je izgradi. EU je slabo opremljen za takav zadatak, ne samo zato što joj nedostaju ključni evropski vojni igrači, poput Velike Britanije i Turske, već i zato što ugovori EU značajno ograničavaju njegove ovlasti u oblasti odbrane.

U tom kontekstu, čak i skromne inicijative koje je predložila Evropska komisija, poput evropske inicijative za odbranu od dronova, naišle su na otpor država članica odlučnih da zadrže kontrolu u glavnim gradovima. Nova koalicija voljnih ostaje tek nešto više od niza sastanaka, a ne paralelna evropska komanda sposobna za planiranje, komandovanje i kontrolu vojnih operacija.

Sliku dodatno komplikuju znaci da bi Trumpova administracija mogla tražiti obnovljeni angažman s Moskvom, potencijalno uključujući ublažavanje sankcija. Takva promjena mogla bi povećati nesigurnost Evrope u vezi s odvraćanjem i upravljanjem krizama, posebno ako bi angažman SAD-a postao manje predvidljiv tokom perioda pojačanih tenzija s Rusijom.

- Potrebne su hrabre akcije -

Da bi prebrodila ovaj trenutak, Evropa mora odlučno djelovati. Pored obnove nacionalnih snaga, evropske vlade moraju podsticati institucionalne promjene unutar NATO-a kako bi ojačale svoj evropski stub, posebno u komandnim strukturama.

Ovo više nisu radikalne ideje, već cijena koju Evropa mora platiti da bi ostala gospodar svoje sudbine.

* Mišljenja iznesena u ovom članku su autorova i ne odražavaju nužno uredničku politiku Anadolu.