Irska će u petak izabrati novog predsjednika, čime će se okončati 14-godišnji mandat Michaela D. Higginsa i postaviti temelje za trku koja odražava i domaće frustracije i sve asertivniju ulogu Irske na međunarodnoj sceni.

Trka se suzila na dvije kandidatkinje - Catherine Connolly, nezavisnu zastupnicu koju podržavaju Sinn Fein i nekoliko manjih ljevičarskih stranaka, i Heather Humphreys, kandidatkinju Fine Gaela i bivšu ministricu kabineta.

Treći kandidat, Jim Gavin iz stranke Fianna Fail, odustao je ranije ovog mjeseca nakon kontroverze oko neplaćene stanarine, iako će se njegovo ime i dalje pojaviti na glasačkom listiću.

Iako je irsko predsjedništvo uglavnom ceremonijalno, a šef države djeluje kao ujedinjujuća figura i moralni predstavnik kod kuće i u inostranstvu, ta pozicija ima simboličnu težinu u oblikovanju globalnog imidža zemlje.

Oba kandidata koriste tu platformu kako bi signalizirali čvrst stav Irske o izraelskom ratu u Gazi, gdje je sada na snazi ​​krhko primirje.

- Zajednički stav o Palestini -

Iako se kandidati oštro razlikuju po društvenim i ekonomskim pitanjima, njihov zajednički stav o Palestini naglašava koliko je ujedinjeno irsko političko raspoloženje u vezi sa sukobom. Zaista, irska podrška Palestini postala je ključna tema kampanje.

Zakon o okupiranim teritorijama, prvi put usvojen 2019. godine, a ponovo pokrenut 2025. godine, nastoji zabraniti uvoz robe i usluga iz izraelskih naselja na okupiranim palestinskim teritorijama.

Iako još nije stupio na snagu, zakon je postao snažan simbol irske spremnosti da ospori izraelsku politiku pravnim i ekonomskim mjerama, odražavajući i snažno javno raspoloženje i asertivnu humanitarnu diplomatiju zemlje.

Connolly, favoritkinja, obećala je da će se zalagati za jaču verziju zakona ako bude izabrana.

"Imam vrlo snažna mišljenja o zakonu o okupiranim teritorijama i nikada se neću ustručavati da izrazim ta mišljenja. Zakon je trebao biti donesen davno. O robi i uslugama. Uz to, trgujemo s Izraelom preko Evrope, a nepristojno je trgovati sa zemljom koja vrši genocid."

Njeni komentari su odjeknuli kod mlađih i progresivnih birača. Irska, koja je zvanično priznala Državu Palestinu u maju 2024. godine, ostaje jedan od najglasnijih kritičara izraelske politike u Evropi.

Humphreys je, u međuvremenu, zauzela sličan ton.

Rekla je da nema sumnje da je ono što se dešava u Gazi genocid i obećala je da će nastaviti da se javno izjašnjava baš kao što je to činio Higgins.

Irska je dosljedno podržavala rezolucije UN-a koje kritikuju izraelske vojne akcije u Gazi i održava jedan od najglasnijih propalestinskih stavova u Evropi.

- Kandidati -

Catherine Connolly, bivša psihologinja i dugogodišnja zagovornica socijalne jednakosti, vodi kampanju na platformi pravednosti, transparentnosti i međunarodne solidarnosti.

Njeni saveznici je predstavljaju kao glas za promjene izvan tradicionalne stranačke strukture Irske. Podrška Sinn Feina, ljevičarskoj stranci koja se zalaže za ujedinjenu Irsku i službenu opoziciju u irskom parlamentu, proširila je njen doseg među biračima razočaranim vladajućom koalicijom.

Heather Humphreys, nasuprot tome, predstavlja se kao čvrsta ruka i ujedinjujuća figura. Podržao je Fine Gaela, stranka desnog centra koja je dio vladajuće koalicione. Ona naglašava kontinuitet, nacionalnu koheziju i stabilnost Irske na svjetskoj sceni.

U nedavnim debatama, Humphreys je nastojala podsjetiti birače na ceremonijalnu prirodu predsjedništva, rekavši da je uloga predstavljanje cijele Irske s dostojanstvom, a ne politiziranje funkcije.

Rekla je da joj je prioritet slušati ljude, čuti njihove priče i, tamo gdje postoje podjele, pomoći u izgradnji razumijevanja i pomirenja.

- Promjena političkog terena -

Ton ovogodišnje kampanje odražava transformaciju irske politike. Politički pezaž Irske nekada su činile dvije dominantne centrističke stranke koje su se smjenjivale na vlasti, a sada je postao fragmentiraniji i vođen vrijednostima.

Pitanja koja su se nekada smatrala perifernima, od stanovanja i nejednakosti do ljudskih prava i vanjske politike, sada oblikuju način na koji mnogi irski glasači definiraju svoj nacionalni identitet.

Connollyjev uspon odražava tu promjenu, povezujući domaće borbe za pravednost s irskom moralnom diplomatijom u inostranstvu, uokvirujući oboje kao dio šireg napora za pravdu.

Humphreys, u međuvremenu, predstavlja kontinuitet i oprez koji i dalje privlače glasače koji preferiraju da predsjedništvo ostane iznad političkih struja.

Napetost između ovih vizija, moralnog aktivizma naspram institucionalne stabilnosti, postala je odlučujuće pitanje predizborne kampanje.

- Izlaznost i put naprijed -

Ankete pokazuju da Connolly udobno vodi s oko 38 posto glasova, u poređenju s Humphreysovih 20 posto, iako analitičari kažu da bi izlaznost mogla zaoštriti utrku.

Angažman glasača je zaostao u poređenju s prethodnim izborima.

Izborna komisija pokrenula je nacionalnu kampanju za podsticanje izlaznosti, naglašavajući simbolički značaj predsjedništva kao glasa Irske u inostranstvu.

Otprilike jedan od pet birača je i dalje neodlučan.

Ako bude izabrana, Connolly bi postala prva irska šefica države izvan tradicionalnog stranačkog sistema i jedan od najglasnijih evropskih glasova o globalnim ljudskim pravima.