Вселенската архитектка Алма Кугиќ: „Луѓето би можеле постојано да престојуваат на Месечината од 2029“

ЗАГРЕБ

Додека некои веруваат дека Американците лажирале шест мисии Аполо на Месечината, другите дека Земјата е рамна плоча, дизајнерката и архитектка Алма Кугиќ од Пула успешна е на полето на вселенската архитектура, откако по меѓународната награда за изработка на населба за човечкиот екипаж на Марс успешно учествуваше во проектот за изработка на населби D.I.A.N.A., во која астронаутите на Месечината би можеле постојано да работат и престојуваат од 2029 година.

- Без домашни миленици и дворови

Младата архитектка и дизајнерка Алма Кугиќ има завршено средно училиште во родната Пула, потоа Факултет за моден и текстилен дизајн во Загреб, по што запиша архитектура на Универзитетот во Виена. За време на студирањето во Виена, со колега изработила проект за човечки населби на Марс, што го пријавила на меѓународен натпревар и притоа освоила втора награда.

Неодамна учествувала и на проектот „Space Station Design Workshop” наменет за студентите заинтересирани за вселенска технологија, што секоја година го организира Институтот за вселенски состави со Универзитетот во Штутгарт, со поддршка од Германската служба за академска размена (German Academic Exchange Service).

„Кога зборуваме за живот на Месечината, не мислиме на живот каков што имаме на Земјата, со двор, домашни миленици и бела ограда. Идејата за база на Месечината е нешто слично на базите на Северниот Пол на Земјата, на кој исто така владеат екстремни услови за луѓето, но во кои луѓето успешно работат и престојуваат. Вселенската архитектура е наменета за екстремни услови, но има иста цел како и оваа на Земјата, нуди засолниште и заштита на луѓето од надворешните атмосферски услови. Луѓето што ќе одат на Месечината ќе бидат астронаути, научниците „горе“ ќе престојуваат шест месеци или една година, а екипажот ќе ротира и на ИСС“, рече Алма Кугиќ за Агенција Анадолија (АА).

- Екстремни услови на Месечината

Во работилницата на која учествувала Алма Кугиќ, што оваа година прв пат е одржана онлајн, учествуваа два натпреварувачки тимови „Team Red” и „Team Blue”, кои ги сочинувале по 25 студенти, чија задача оваа година беше осмислување на база на Месечината. Тимовите добија една недела за осмислување на самоодржлива база наменета за долготрајни мисии, таканаречена „Longterm Base“, на Месечината. Учесниците во работилницата им ги презентираа на експертите деловите на проектот во текот на работата, а експертите дополнително ги насочуваа тимовите.

„Многу ми помогна искуството од работењето на базата на Марс, веќе знаев што нè очекува и како треба да ги разгледаме условите што владеат на Месечината, кои иако се слични на условите на Марс, не се исти. На Месечината гравитацијата е 1/6 од таа на Земјата, нема атмосфера, висока е радијацијата, тука се и проблемите со микрометеоритите што паѓаат на Месечината, големите температурни осцилации, а реголитот на нашата Месечина е многу остар, поради што не би смеел да дојде во контакт со човечка кожа. На Марс е, пак, 1/3 од Земјината гравитација, со атмосфера значително потенка од Земјината. Поради постоењето на атмосферата на Марс можно е предметите да се спуштат со падобран, но на Месечината тоа не е можно да се направи, туку за спуштање потребно е да се користат ракетни мотори“, појасни Кугиќ.

Базата не би била сместена на екваторот на Месечината поради високите температурни осцилации, од +127 степени Целзиусови на лунарен ден, односно -173 за време на ноќта, што траат наизменично по 14 дена.

D.I.A.N.A. би била сместена на јужниот лунарен пол, каде што температурните разлики се помали, каде преовладува температура од -13 степени Целзиусови, а сончевата светлина постојано е достапна. На полот се сместени и кратери кои милијарди години се во сенка и во кои се кријат околу сто милиони тони воден лед, што е извор на вода, но и ракетни горива, кислород и водород, каде може да се изгради и станица за дополнување на ракетно гориво за далечни патувања.

- Вселената не е далеку

Секој од учесниците во работилницата бил задолжен за специфично подрачје: тројца од нив биле задолжени за дизајн и внатрешна архитектура, меѓу нив и Алма. Одреден тим се занимавал со роботика, дел од нив се занимавал со радијација, астрофизика, човековиот фактор, составите за одржување на живот, комуникација, структура и материјали, погон и транспорт, а дел од тимот бил сочинет од системски инженери.

„Вселената секогаш ме интересирала хобистички. Љубител сум на научната фантастика, книги, филмови и серии, меѓутоа не мислев дека некогаш во животот ќе се занимавам со тоа, ниту знаев дека постои таква насока во архитектурата, сè додека не дојдов на мастер студии на факултетот во Виена и ја запознав професорката која е вселенска архитектка. Мислев дека тоа е работа само за луѓе од САД кои работат за НАСА и дека тоа не е достапно за сите што сакаат да се занимаваат со тоа“, истакна Кугиќ.

„Идејата е соединување на светските агенции за заеднички да работат на базата на Месечината, на ЕСА и НАСА, па и на руската, кинеската, индиската, турската и останатите вселенски агенции, бидејќи клучот на успехот за изградбата на базата на Месечината, а станува збор за скап и тежок проект, би била соработката“, наведе Кугиќ. Таква соработка веќе е остварена на Меѓународната вселенска станица (ИСС), која веќе со години кружи низ Земјината орбита, и на неа научните експерименти ги извршуваат астронаути и научници од различни држави, што докажува дека Русија и САД, како пример, можат да бидат сложни кога е во прашање општото добро.

- Модули за надувување од кевлар

За базата на Месечината би се користеле модули за надувување направени од кевлар, суперотпорен вештачки материјал, кои се лесни за транспорт од Земјата и кои по праќањето на Земјиниот сателит, Месечината, би се надувале. Во првата фаза на проектот замислена е населба со модули за четири астронаути. Би ја лансирале инфраструктурата и роботите кои самите би ја составиле населбата и тоа во 2027 година, пред доаѓањето на астронаутите, кои би стигнале две години подоцна. Роботите најпрво би ископале дупка на површината максимум три метри длабока, бидејќи околу десет метри од Месечевата површина прави реголитниот слој.

„Тоа е слој од зрнест и прашкаст материјал со кој е прикриен најголемиот дел од површината на Месечината, што настанал со дробење на карпи среде метеорските удари и силниот Сончев ветер. Модулите во дупките (вдлабнатини) би ги надувале и потоа би ги прекриле со ископан реголит кој би се стврднал во нешто налик на бетон, метода на загревање со помош на сончевите зраци, микробранови или ласери. Со тоа би се добил покров на населбата за астронаути со дебелина околу два метри, што би била минимално добра заштита на астронаутите, кои престојуваат во населбата, од силните и штетни зрачења што ги емитува Сонцето, а од кои на Земјата живите суштества, животот воопшто, ги штити дебелиот слој на атмосферата и магнетното поле на нашата планета“, појаснува Алма.

- Прозорецот на хоризонтот како ризик

„Токму поради радијациското зрачење, спалните соби на астронаутите ги ставивме на најниското ниво на населбата. Многу експерти кои ја надгледуваа нашата работа беа против изградбата на прозорец како би се намалил ефектот на зрачењето, со аргумент дека тоа е преголем ризик за човековото тело. Успеавме да дојдеме до компромис, со еден посебен модул кој на себе има прозорец, додека на останатите модули ги тргнавме прозорците. Модулите се меѓусебно поврзани со тунели поради безбедносни причини, бидејќи ако нешто се случи во еден од модулите, жителите на населбата можат да се тргнат во преостанатите модули. Погледот низ прозорецот го поставивме хоризонтално, за да се види хоризонтот на Месечината, а прозорецот би имал капак, кој би се затворал по принципот на куполата на ИСС. Инсистиравме да има прозорец, поради големиот ризик, токму поради психичкото здравје на луѓето кои би престојувале во вакви екстремни услови, бидејќи би било тешко да се престојува во таков простор, без поглед и сончева светлина, колку и да би бил добро осмислен. Интериерот го осмисливме да биде што поинтересен и да нуди што повеќе функции на луѓето што ќе бидат затворени поголемиот дел од времето“, кажа Алма Кугиќ.

Освен просторијата со опрема за вежбање, потребна за зачувување на мускулната и коскената маса во услови на намалена гравитација, базата D.I.A.N.A. во првата фаза би имала и просторија во која би се одгледувале билки за кислород, лабораторија, дневна соба со кујна и спални соби во долниот дел на населбата.

Првата фаза на проектот направена е врз основа на постоечките технолошки достигнувања и реално е остварлива, но прашање е колку најсилните светски сили ќе успеат да соработуваат на вакви проекти кои, иако се чинат скапи и далечни, му претходат на развојот на технологијата, истражувањата и на крај придонесуваат за благосостојбата на луѓето и опстанокот на нашата планета Земја.