İstanbul
Rusya'nın 31 Ağustos'a kadar benzin ihracatını durdurma kararı, artan talep ve rafineri kesintileri nedeniyle iç piyasada arzı güvence altına alma çabası olarak değerlendirilirken, bu adım hükümetin piyasaya artan müdahalesini de ortaya koyuyor.
Akaryakıt piyasasında istikrarını korumak için zaman zaman benzin ihracatına sınırlamalar getiren Rus hükümeti, 28 Temmuz'da yaptığı açıklamada, benzin ihracatını geçici olarak yasakladığını bildirdi.
Dünyanın en büyük enerji ihracatçılarından biri olan Rusya, yıllık 40-44 milyon metrik tonun üzerinde benzin üretimiyle küresel pazarda önemli tedarikçi konumunda bulunuyor.
Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikası Merkezi Araştırma Görevlisi Tatiana Mitrova, AA muhabirine, yasağın ardındaki temel etkenlerin, "acil iç tedarik sıkıntıları, yüksek mevsimsel talep, rafineri kesintileri, artan fiyatlar ve sıkılaşan düzenlemeler" olduğunu söyledi.
Mitrova, özellikle yaz aylarında tarım faaliyetleri ve uçuş gecikmeleri nedeniyle artan kara yolu trafiğine bağlı olarak benzin stoklarının azaldığını, rafineri kapasitesinin ise sınırlı olduğunu belirterek, "Devam eden bakım çalışmaları ve insansız hava aracı saldırıları nedeniyle yaşanan kesintiler, arz üzerindeki baskıyı daha da artırdı." dedi.
Yıl başından bu yana St. Petersburg Emtia Borsası'nda toptan benzin fiyatlarında kayda değer artış yaşandığını aktaran Mitrova, "AI-95 tipi benzinin fiyatı yaklaşık yüzde 30 artarak ton başına 76 bin ruble seviyesine ulaştı. AI-92 tipi benzinde ise yaklaşık yüzde 29'luk bir artış yaşandı. Bu durum, 'sosyal açıdan hassas' fiyat artışları konusunda resmi makamlar nezdinde endişeye yol açtı." ifadelerini kullandı.
Mitrova, daha önce yalnızca tüccar ve depo gibi üretici olmayan aktörleri kapsayan ihracat kısıtlamalarının artık yakıt üreticilerini de içerdiğini ve yasağın 31 Ağustos'a kadar tüm ihracat kanallarını kapattığını dile getirdi.
Yasağın arkasında kısa vadeli arz sorunlarının ötesinde yapısal problemlerin de olduğuna dikkati çeken Mitrova, "İhracat yasağı, daralan iç yakıt piyasası, azalan rafineri üretimi ve hükümetin yakıtın bulunabilirliğini sağlamak ile enflasyonu kontrol altına almak amacıyla piyasaya yönelik artan müdahalesini ortaya koyuyor." diye konuştu.
Mitrova, bakım işlerinin birikmesi ve yaptırımlar nedeniyle yedek parça temininde yaşanan gecikmelerin, rafineri kapasitesindeki kısıtlamaları daha da derinleştirdiğini aktararak, "Ayrıca, yaklaşık yüzde 20 seviyesindeki yüksek yurt içi faiz oranları, akaryakıt perakendecileri ve dağıtıcılarının stok yapmaktan kaçınmasına yol açarak, talebin yoğun olduğu dönemlerde piyasadaki dayanıklılığı zayıflatıyor. Ayrıca, piyasa düzenlemelerine yönelik manuel ve tepkisel yaklaşım da durumu zorlaştırıyor." değerlendirmesinde bulundu.
- Yasağın bölgesel etkileri
Küresel fiyat dinamiklerinin sadece arz-talep dengesiyle değil, jeopolitik gelişmelerle de şekillendiğini hatırlatan Mitrova, "Örneğin, ABD Başkanı Donald Trump'ın Çin ve Hindistan'a Rus petrolü satın aldıkları gerekçesiyle ikincil yaptırımlar uygulama tehdidi, küresel piyasaların görünümünü ciddi biçimde etkileyebilir ve bu durum rafine ürün fiyatlarına da yansıyabilir." şeklinde konuştu.
Rusya'nın deniz yoluyla yapılan benzin ticaretindeki payı yaklaşık yüzde 2 olduğu için küresel fiyatlara ciddi yansıma beklenmediğine işaret eden Mitrova, şöyle devam etti:
"Ancak Mısır ve Türkiye gibi Rusya'nın tedarikine doğrudan bağımlı ülkelerde, alternatif kaynakların daha yüksek maliyetli olması ya da lojistikte yaşanabilecek gecikmeler nedeniyle yerel benzin fiyatlarında artış görülebilir. Yılın ilk yarısında Rusya'nın benzin ihracatı yüzde 25 ila 50 oranında artarak yaklaşık 2,5 milyon tona ulaştı."
Mitrova, Kırgızistan gibi Avrasya Ekonomik Birliği üyesi ülkelerin Rusya ile yaptıkları gümrüksüz yakıt anlaşmaları sayesinde ihracat yasağından muaf tutulabileceğini, bu ülkelerin arz sıkıntısı veya fiyat şoklarından etkilenmesinin beklenmediğini ifade ederek, Afrika ve Asya'daki diğer bölgesel alıcıların Rusya'nın indirimli yakıtına aracılar üzerinden erişim sağladığını ancak ihracat hacimlerinin düşmesiyle tedarik sıkıntısıyla karşı karşıya kalabileceklerini anlattı.