ИСТАНБУЛ (АА) – Од Берлин до Атина, Европа се соочува со растечка криза во домувањето, при што кириите се зголемени за речиси 30% во последните 15 години, а многу домаќинства трошат и до половина од своите приходи за покрив над главата, јавува Анадолу.

Во истиот период крајно десничарските партии се префрлија од политичките маргини во мејнстрим политиката, вклучувајќи се во парламентите и коалициите во земји како Италија и Холандија.

Истражувањата покажуваат директна врска меѓу растечките трошоци за домување и поголемата поддршка за крајната десница, особено кај граѓаните со ниски приходи во урбаните средини каде што кириите најбрзо растат.

Во интервју за Анадолу, специјалниот известувач на Обединетите нации (ОН) за правото на соодветно домување, Балакришнан Раџагопал, изјави дека домувањето е „најголемото домашно политичко прашање“ во Европа.

Тој нагласи дека пошироката криза со животните трошоци не го објаснува подемот на крајната десница, но „дефинитивно го зголемува“.

Ова е особено точно за оние што најтешко се погодени. Една неодамнешна студија покажа дека жителите со ниски приходи во германските градови имаат поголема веројатност да ја поддржат крајно десничарската партија Алтернатива за Германија (АфД) ако живеат во области каде што кириите се зголемуваат најбрзо.

- „Припишување на обвинувањата за економските проблеми на надворешни лица“ -

Лидерите на крајната десница ја користат кризата со домување за да ја поврзат со миграцијата.

„Последниве две години секоја минута во Обединетото Кралство влегува по еден мигрант. Тоа значи дека треба да изградиме нов дом на секои две минути“, изјави лидерот на британската крајно десничарска партија Реформа на Обединетото Кралство, Најџел Фараж, во телевизиската дебата минатата година.

Претходно оваа недела Фараж откри план што вклучува депортација на околу 600.000 луѓе доколку неговата партија - која моментно води во анкетите на јавното мислење - дојде на власт.

Во Франција, партијата на Марин ле Пен, Национален собир, се залага Французите да имаат приоритет во социјалното домување во однос на мигрантите.

Во реалноста, мигрантите без документи немаат пристап до такво домување во многу европски земји, вклучително и Франција.

„Тие воопшто не се квалификувани поради нивниот правен статус и условите за престој и приходи“, рече Раџагопал.

Тој нагласи дека успехот на реториката на крајната десница лежи повеќе во расните предрасуди отколку во фактите.

„Постои подлабоко чувство на расизам што нема никаква врска со кризата со трошоците за живот. Тоа е вознемиреност. Вознемиреност дека ќе нè престигнат во нашата сопствена земја“, рече Раџагопал.

„Таа вознемиреност ја експлоатираат политичарите од крајно десничарските партии.“

- Неуспеси на мејнстрим партиите -

Раџагопал ја поврза поддршката за крајната десница и со неуспехот на мејнстрим партиите да ја решат кризата со домување.

Во Германија, поранешниот канцелар Олаф Шолц вети 400.000 нови домови годишно, цел што не беше постигната.

Во Обединетото Кралство, Лабуристичката партија вети 1,5 милиони домови за пет години, но експертите се сомневаат во остварливоста на оваа бројка.

„Многу често мејнстрим партиите се обидуваат да изгледаат како Б-тим на крајната десница“, рече Раџагопал.

„Тие често користат исти точки на разговор и се обидуваат да ги анализираат своите проблеми користејќи иста рамка.“

Оваа конвергенција се протега и во креирањето политики. Во јануари годинава германскиот канцелар Фридрих Мерц од централно десничарската партија Христијанско-демократска унија (ЦДУ) усвои закон за миграција со кој се заоструваат правилата за азил, со поддршка на АфД.

Критичарите предупредија дека законот ги прекршува стандардите на Германија и ЕУ за азил.

- Домувањето како човеково право -

„Иако расизмот е комплексен проблем, решавањето на кризата со домувањето треба да биде појасно“, смета Раџагопал.

Тој посочи на две клучни прашања: недостиг на земјиште и слаба правна заштита.

„Недостасува земјиште, особено во густо населените урбани средини. Земјиштето не е во рацете на органите за домување“, рече тој.

Раџагопал повика земјите во Европа да го вградат домувањето како уставно право и да воспостават специјализирани министерства за домување.

„Во многу европски земји домувањето е дефинирано како политичка цел, но не и како уставно право на граѓаните“, рече тој. „Постои дефицит во однос на институционалните рамки, вклучително и распуштањето на министерствата за домување.“

Тој побара и промена на менталитетот. Тој тврди дека мејнстрим партиите потфрлиле со тоа што ја зајакнуваат идејата за земјиштето и домувањето како обични пазарни средства - отворајќи пат крајната десница да го искористи ова прашање.

„Погрешното верување дека домувањето е стока, а не право, за жал, широко е прифатено од водечките политички партии“, додаде тој.