Kişinev
Ukrayna'nın Avrupa'ya Rus doğal gazının sevkiyatına dair anlaşmayı uzatmaması kararının ardından Rusya ile Moldova arasında başlayan doğal gaz krizi,Transdinyester bölgesi üzerinde ciddi etkilere neden oldu.
Rus enerji şirketi Gazprom, 1 Ocak'ta Ukrayna'nın anlaşmayı uzatmayı reddetmesi nedeniyle Avrupa'ya ve borcunu ödemediği için Moldova'ya doğal gaz sevkiyatını durdurdu.
Gazprom ve Moldova enerji şirketi Moldovagaz arasındaki anlaşma gereği ise Moldova sınırları içinde bulunan ve tek taraflı bağımsızlığını ilan eden "Transdinyester" bölgesine gaz, Ukrayna üzerinden sevk ediliyordu.
Yıllardır Rusya tarafından desteklenen bölge, doğal gazdan mahrum kalarak kış döneminde ciddi sorunlarla karşılaştı. Acil durumun ilan edildiği bölgede, gaz sevkiyatının kesilmesi sonucu elektrik kesintileri de yaşanmaya başladı. Bu da bölge sakinlerinin ıssız kalmasına, birçok işletmenin faaliyetlerini durdurmasına yol açtı.
Rusya'ya borcunu kabul etmeyen ve 2022'den bu yana doğal gazı borsadan satın alan Moldova, Rusya'yı Transdinyester'deki gaz krizini kışkırtmakla suçlarken Moskova, Kiev ile Kişinev'in kararları yüzünden Transdinyester'in doğal gazdan mahrum kaldığını savundu.
- "Gazprom, Moldova'dan borcu yasal yollarla tahsil etmedi"
Moldova enerji şirketi Moldovagaz Başkanı Vadim Çeban, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Moldova ve Moldova'ya bağlı Transdinyester bölgesindeki doğal gazla ilgili durumu anlattı.
Rus enerji şirketi Gazprom'dan doğal gazı satın almayı 2022'de kestiklerini söyleyen Çeban, "Doğalgazı 2022'den beri borsalardan satın alıyoruz. Moldova'da Romanya'nın emtia borsası faaliyet gösteriyor ve tüketicilerimiz için gazı borsadan satın alıyoruz." dedi.
Transdinyester bölgesindeki gaz krizine değinen Çeban, bu bölgeye 1 Ocak'a kadar Rus gazının Ukrayna üzerinden tedarik edildiğine işaret etti.
Çeban, "Gazprom ile 2021'de 5 yıla uzattığımız sözleşme kapsamında bu bölgeye gazı sağlıyorduk. Bu bölge Rus gazına bağlı. Ancak teknik olarak, gazın Türk sınırından Bulgaristan, Romanya üzerinden tedarik edilmesi mümkün yani gaz sevkiyatı konusunda sorun yok. Asıl mesele, bölgenin, gazın piyasadaki değerini karşılayabilmesi." diye konuştu.
Gazprom'un Moldova'ya borcunu ödemediği için doğal gaz sevkiyatını 1 Ocak'ta durdurduğuna dikkati çeken Çeban, söz konusu borcun 1990'lar, 2000'ler, 2010 ve 2013 dönemlerini kapsadığını, 2016 yılından bu yana Gazprom'a herhangi bir borcun olmadığını savundu.
Çeban, Gazprom'un 2021'den bu yana borç sorununa çözüm bulunmasını talep ettiğini ancak 2021'den sonra gaz hacminde herhangi bir kısıtlama olmadığını söyleyerek "Bu borç uzun zamandır var ancak Gazprom, bu borcu yasal yollarla mahkeme üzerinden tahsil etmek için hiçbir zaman adım atmadı. Bu borç yasal çerçevede tahsil edilebilirdi. Dolayısıyla borç nedeniyle Transdinyester bölgesine doğal gaz sevkiyatının durdurulmasının doğru olmadığı kanaatindeyim." ifadelerini kullandı.
Bu aşamada yaşanabilecek insani felaketin önüne geçilmesi amacıyla sorunun başka yollarla çözülmesi gerektiğini belirten Çeban, "Gazprom bu yolu seçti ancak bundan Transdinyester'de yaşayanlar zorluk çekiyor. Çünkü Moldova'nın diğer kısmına kış sezonunun sonuna kadar gazsağlandı." dedi.
Vadim Çeban, daha önce Transdinyester'e doğal gazın tedariki konusunda alternatif yolları Gazprom'a teklif ettiklerini ancak bu teklife cevap gelmediğini söyledi.
Transdinyester bölgesine alternatif yollar üzerinden gazı tedarik etmeye hazır olduklarını dile getiren Çeban, şu ifadeleri kullandı:
"Moldova yönetimi, Transdinyester'e doğal gaz sorununun çözümü için alternatif yollar teklif etti ancak bölge bunu reddetti. Transdinyester'e gerekli hacimde gaz tedarik etmeye hazırız. Ancak bölge bunu istemiyor. Onlar, bizim Gazprom ile müzakereleri devam etmemizi ve Gazprom'da gazalımının yapılmasını istiyor. Moldova yönetimi de bu borcu kabul etmeyi ve Gazprom ile müzakere etmeyi istemiyor."
- "Gaz krizinin altında jeopolitik sebepler yatıyor"
Moldova'daki "Laf" haber portalı Müdürü ve gazeteci Vitaliy Gaydarji, Rusya'nın Moldova'ya doğalgazı ekonomik ve siyasi gerekçelerle durdurduğu görüşünü paylaştı.
Ülkesinin son dönemde Avrupa Birliği (AB) ile yakınlaştığına işaret eden Gaydarji, "Bu bağlamda gazın durdurulması, Rusya için Kişinev'e baskı kurma yöntemi. Resmi açıklamaya göre, gazın durdurulmasının sebebi, Moldovagaz şirketinin borcu. Ancak bunun altında jeopolitik sebepler yatıyor. Rusya, enerji kaynaklarını eski Sovyet ülkeleri üzerinde bir etki aracı olarak kullanıyor." değerlendirmesinde bulundu.
Ukrayna üzerinden Avrupa'ya 1 Ocak itibarıyla gazın durdurulduğuna dikkati çeken Gaydarji, böylece Rusya'nın bölge üzerinde hakimiyetini güçlendirmeye, hem Ukrayna hem de Moldova'yı cezalandırmaya çalıştığını savundu.
Gaydarji, bundan Moldova'ya bağlı Transdinyester bölgesinin ciddi şekilde etkilendiğini belirterek "Bölgenin sözde yönetimi ise Moldova hükümetinin destek sağlama teklifini reddederek Kişinev'den bağımsız kalmaya çalışıyor. Bölgede, gazın durdurulmasının ardından elektrik krizi yaşanıyor. Enerji kaynaklarıyla çalışan işletmelerin faaliyetlerini durdurması, bölgenin ekonomisine tehdit oluşturuyor. Bölgedeki durum insani krizin eşiğinde." dedi.
Transdinyester'deki gaz sorunun Moldova'da bu yıl düzenlenecek parlamento seçimlerinin öncesinde yaşandığına işaret eden Gaydarji, "Moldova yönetimi için enerji krizinin çözümü, seçim öncesi bir sınav. Enerji alanda istikrarın sağlanması, iktidardaki partinin elini güçlendirecek. Dolayısıyla olanların nedeni, Moskova'nın, Moldova yönetimini etkileyerek, seçim öncesi durumu istikrarsızlaştırma, seçimlerin sonuçlarını etkileme isteği." diye konuştu.
Moldova genelinde de son yıllarda gaz fiyatının kat kat arttığını ve bunun vatandaşların hayatını etkilediğini dile getiren Gaydarji, "Moldova yönetimi, doğal gazı borsadan satın alarak riskleri en aza indirmeye çalışıyor ancak gaz durumu henüz istikrara kavuşmadı. Moldova hükümeti, enerji sorunlarının çözümü konusunda etkin olamadı." ifadelerini kullandı.
Gazeteci Gaydarji, gaz sorunun çözülmesi için Kişinev ile Transdinyester'in diyalog kurarak uzlaşmaya hazır olması gerektiğini vurguladı.
- "Moldova'nın Gazprom'a borcunu ödemesi lazım"
Moldova'daki ekonomi uzmanı Dumitru Barbalat ise "Noi" haber ajansında yayımlanan makalesinde, mevcut durumdan Kişinev'in sorumlu olduğunu belirtti.
Kişinev'in Rusya'ya borcunu ödeme prosedürüne uymadığına dikkati çeken Barbalat, "Moldova tarafı, anlaşmada öngörüldüğü gibi Rusya hükümetiyle müzakereleri başlatmadı. Doğal olarak doğal gaz sorunun çözümüne ilişkin anlaşma imzalanmadı. Dolayısıyla enerji krizinin nedenleri, hükümetin profesyonel olmaması. Yönetimdeki şahıslar, aldıkları kararların sonuçlarını anlayamıyor." ifadelerini kullandı.
Barbalat, Moldova tarafının, Gazprom karşısında biriktirdiği borcu ödemesi gerektiğini vurguladı.