Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev tarafından 2017'de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda dile getirilen Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantısı'nı başlatma teklifinin ardından bu toplantıların ilki Mart 2018’de Kazakistan’ın başkenti Astana’da yapıldı.

Bölge ülkelerinin kendi kaderlerini tayin etme yolunda attığı en önemli adımlardan biri olarak öne çıkan bu toplantılar, yalnızca bölge ülkeleri liderlerinin bir araya geldiği tek format olmasının yanı sıra bu ülkeler arasındaki mevcut sorunların karşılıklı şekilde kendi aralarında çözülebildiği tek platform olarak da öne çıkıyor.

Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhurbaşkanları katılımıyla gerçekleştirilen bu toplantılarda ağırlıklı olarak Orta Asya ülkeleri arasındaki entegrasyonun güçlendirilmesi, farklı alanlardaki ilişkilerin geliştirilmesi, karşılıklı ticaret hacminin artırılması, bölgesel ulaşım koridorları ve lojistik işbirliklerinin ilerletilmesi konuları ile güncel konularda bölge ülkelerinin ortak tutum sergilemesi gibi konular ele alınıyor.

Taşkent’te alınan kararlar, Orta Asya’nın jeopolitik konumunu güçlendirme yolunda kritik adım oldu

Orta Asya Devlet Başkanları’nın 7. İstişare Toplantısı, bölgesel entegrasyonu derinleştiren ve güvenlik, ekonomi ile ulaştırma alanlarında somut mekanizmalar kurma kararlılığıyla tarihi bir zirve olarak kayıtlara geçerken; Taşkent’te alınan kararlar, Orta Asya’nın küresel jeopolitikteki konumunu güçlendirme yolunda kritik bir adım olmakla birlikte, Azerbaycan'ın dahil edilmesiyle bu formatın genişlemesinin de önünü açmasıyla dikkati çekiyor.

Taşkent’te, Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev'in ev sahipliğinde gerçekleşen 7. Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantısı, bölgesel işbirliği formatının söylemden eyleme geçtiğinin somut bir örneği olmakla birlikte, Orta Asya'nın kendi kaderini tayin eden ve küresel jeopolitikte birleşik bir ses olmayı hedefleyen bir güç bloğu vizyonunu da pekiştirdi.

Liderler Orta Asya Devlet Başkanları 7. İstişare Toplantısı Ortak Bildirisi'nin yanı sıra Azerbaycan'ın Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantısı'na tam üye olarak katılımına ilişkin kararı, Orta Asya'da Bölgesel Güvenlik ve İstikrar Konsepti ile 2026-2028 Döneminde Orta Asya Güvenlik Riskleri ve Bunları Önlemeye Yönelik Tedbirler Kataloğu gibi belgelere de imza attı.

Önümüzdeki yıl Türkmenistan'da yapılacak bir sonraki toplantının "Orta Asya ve Azerbaycan Devlet Başkanları İstişare Toplantısı" adıyla yapılması kararlaştırıldı.

"Azerbaycan’ın üyeliği, Orta Asya'dan Güney Kafkasya'ya uzanan yeni jeopolitik alanı doğuruyor"

Zirvenin en dikkat çekici sonucu, daha önceki iki zirveye onur konuğu olarak davet edilen Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in, bölge cumhurbaşkanlarının ortak kararıyla tam üye olarak kabul edilmesi oldu.

Azerbaycan’ın bu toplantılara üye olarak dahil edilmesiyle, uzmanlar, Orta Asya ve Güney Kafkasya bölgeleri arasında yeni işbirliği döneminin başlayacağı ve yeni bir jeopolitik alanın doğacağı görüşünde.

Özbek siyaset uzmanı Rustam Saidov, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Azerbaycan’ın Orta Asya Devlet Başkanları İstişare toplantılarına katılımının, Orta Asya ülkelerinin bu ülkeye olan tam güveninin ve işbirliğini en üst düzeye taşıma isteğinin bir göstergesi olduğunu söyledi.

Azerbaycan'ın bu formata dahil edilmesiyle, denize kıyısı olmayan Orta Asya ülkelerinin Güney Kafkasya üzerinden Orta Koridor güzergahı boyunca Avrupa ülkeleri ve açık denizlere erişimi önündeki engellerin ortadan kalkmasını sağlayacağını belirten Saidov, bunun sonucunda Orta Koridor'un daha işlek hale gelebileceğini ifade etti.

Saidov, son iki toplantıda onur konuğu olarak yer alan Azerbaycan’ın Taşkent zirvesinde Orta Asya Devletleri İstişare Toplantıları'na artık daimi üye olarak kabul edilmesini "çok önemli bir tarihi karar" olarak nitelendirerek, şöyle devam etti:

"Azerbaycan’ın bu formata katılmasıyla Orta Asya'dan Güney Kafkasya'ya kadar uzanan yeni bir jeopolitik alan ortaya çıkıyor. Bu, günümüz dünyasında ciddi siyasi-ekonomik etkiler ve sonuçlar doğuracaktır. Orta Asya ülkeleri liderlerinin bu siyasi kararı, iki bölge ülkeleri arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemi başlatıyor. Artık Orta Asya ile Azerbaycan, farklı uluslararası konularda benzer tutum sergiler ve ortak hareket edebilir. Bu karar, her iki bölgede barış, istikrar ve güvenliğin pekişmesine de hizmet edecektir."

"Mirziyoyev'in "Orta Asya Topluluğu" önerisi, kurumsallaşmaya yönelik ciddi bir adım"

Saidov, "Azerbaycan'ın bu formata dahil edilmesinin, hem bu ülkeyi hem de Orta Asya ülkelerini etraflarındaki güçlü devletler karşısında daha güçlü kılacağını" dile getirirken, buna rağmen söz konusu formatın herhangi bir ülke veya güce karşı ortaya çıkmadığını ifade etti.

Zirvede, Mirziyoyev'in artık istişare toplantılarının kurumsallığının güçlendirilmesi gerektiğine vurgu yaparak bu toplantı şeklinin stratejik bir platform olan "Orta Asya Topluluğu" formatına dönüştürülmesi, bir sekretarya ve Aksakallar Konseyinin oluşturulması, ulusal koordinatörlerin statüsünün cumhurbaşkanlarının özel temsilcisi düzeyine yükseltilmesi ile ilgili önerilerinin önemine de değinen Saidov, Mirziyoyev'in teklifini bu formatın kurumsallaşmasına doğru atılan ciddi bir adım olarak nitelendirdi.

Saidov, bu toplantının bölge ülkelerinin Orta Asya'nın entegrasyonuna doğru hızla ilerlediğini açık şekilde gösterdiğine dikkati çekerek, "Taşkent Zirvesi, Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantıları tarihinde bir dönüm noktası oldu." dedi.