IUCN Kırmızı Listesi

28.07.2023
İstanbul

"IUCN Kırmızı Listesi", Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından belirlenen, bitki ve hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı küresel koruma durumu envanteri.

Kısaca "Kırmızı Liste" olarak adlandırılarak dünyanın her bölgesi için oluşturuluyor ve kesin ölçüt kullanılarak, binlerce tür ve alt türün tükenme riskini değerlendiriyor. 

Liste, IUCN Konseyi tarafından 1994’te onaylanmasından beri, uluslararası kabul gördü, gerek IUCN gerek pek çok hükümet ve kuruluş tarafından yayınlar ve listelerde kullanıldı. Bilimsel altyapı ile oluşturulan IUCN Kırmızı Listesi, biyolojik çeşitliliğin durumu ile ilgili en geçerli rehber kabul ediliyor. Kırmızı Liste ile amaçlanan, türlerin koruması için kamunun dikkatini çekmek ve bununla birlikte türlerin yok oluşunu azaltmak için uluslararası çalışmalara yardım etmek. IUCN Kırmızı Listesi, yalnızca hedeflenen iyileştirme çabalarına ihtiyaç duyan türlerin belirlenmesine yardımcı olmak için değil, aynı zamanda korunması gereken kilit alanlar ve habitatları belirleyerek koruma gündemine odaklanmaya çalışıyor. 

Liste ayrıca, yeni tanınan türleri değerlendirmenin yanı sıra, bazen anlatılacak olumlu hikayelerle birlikte bazı mevcut türlerin durumunu da yeniden değerlendiriyor. Koruma çabaları için bazı türler IUCN Kırmızı Listesi kategorileri ölçeğinde listeye alınıyor. 

Şu anda, IUCN Kırmızı Listesi'nde bulunan 150 bin 300 canlı türünden 42 bin 100'den fazlası yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bunların yüzde 41'i amfibiler, yüzde 37'si köpekbalıkları ve vatozlar, yüzde 36'sı mercanlar, yüzde 34'ü kozalaklı ağaçlar, yüzde 27'si memeliler ve yüzde 13'ü kuşlardan oluşuyor. Ayrıca bu, IUCN verilerine göre değerlendirilen tüm türlerin yüzde 28'i. 

Kırmızı Liste Sınıfları

Türler; tükenme hızı, nüfus büyüklüğü, coğrafi dağılım alanları ile nüfus ve dağılım derecesi kriterleri dikkate alınarak şu 9 kategoriye ayrılıyor:

- EX (Tükenmiş): Kuşkuya yer bırakmayacak delillerle soyu tükenmiş olduğu ispatlanan türler.
- EW (Doğal ortamında tükenmiş): Vahşi yaşamda soyu tükenmiş, fakat diğer alanlarda (yetiştirme veya sergileme amaçlı) varlığını sürdüren türler.
- CR (Kritik tehlikede): Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi had safhada (extreme) olan türler.
- EN (Tehlikede): Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler.
- VU (Savunmasız): Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler.
- NT (Neredeyse tehdit altında): Şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan türler.
- LC (Düşük riskli): Yaygın bulunan türler.
- DD (Eksik verili): Üzerinde yeterli bilgi bulunmayan türler.
- NE (Değerlendirilmemiş): Şimdiye kadar yukarıdaki kriterlere uygunluğu değerlendirilmemiş türler.

KATEGORİDE ÖNE ÇIKANLAR