Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) İnşaat Mühendisliği Bölümü Hidrolik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Tosunoğlu'nun yürütücülüğünü yaptığı, ODTÜ ve İTÜ'den öğretim görevlilerinin de yer aldığı "İklim Değişikliği Altında Tek Ve Çok Değişkenli Durağan Olmayan Taşkın Frekans Analizi: Dağılım Parametreleri İçin Genelleştirilmiş Eklemeli Modeller (Gamlss) ve Kopula Fonksiyonları" projesi TÜBİTAK'tan destek aldı.

İklim değişikliğinin etkileri de dikkate alınarak son yıllara ait güncel yağış ve akarsu verilerinin analiz edileceği proje kapsamında, verilerden elde edecek sonuçlarla taşkınların olası etkilerinin daha doğru tahmin edilebileceği modeller geliştirilecek.

Yeni modeller sayesinde, taşkın yaşandığında ne kadar alanın su altında kalabileceği, hangi bölgelerin risk taşıdığı ve su yapılarının nasıl tasarlanması gerektiği önceden belirlenebilecek. Çalışmayla olası taşkınlarda can ve mal kayıplarının en aza indirilmesi amaçlanıyor.

Hem Türkiye'de hem de dünyada kullanılan yöntemlerden daha gelişmiş analiz teknikleriyle yürütülen proje, aynı zamanda ekonomik ve güvenli mühendislik çözümleri sunmayı hedefliyor. Bilim insanları, proje tamamlandığında taşkınların yol açtığı zararların yüzde 95'in üzerinde azaltılabileceğini öngörüyor.

"İklim değişikliğini de içine alan doğru tahminler yapmak üzere kurulmuş bir proje"

Prof. Dr. Fatih Tosunoğlu, AA muhabirine, projenin temelde Türkiye'deki akarsuların taşkın tahminleri üzerine başladığını söyledi.

Son yıllarda ekstrem yağışların oluşturduğu taşkınların hem ülkede hem de dünyada can ve mal kaybına sebep olduğunu hatırlatan Tosunoğlu, şöyle konuştu:

"Bu nedenle dünya ve ülkemizde yapılacak ya da alınacak önlemler üzerine araştırmalar son yıllarda gittikçe artmış durumda. Projede 'taşkın olduğunda bundan en az zararı alabilecek şekilde nasıl bu olayı bertaraf edebiliriz' bunu amaçlıyoruz. İklim değişikliğini de içine alan yöntemler kullanarak daha doğru tahminler yapmak üzere kurulmuş bir proje. Türkiye'de 26 akarsu havzası ve üzerinde birçok nehir var. Bu nehirler küçüklü büyüklü ekstrem olaylar sonrasında oldukça etkili taşkınlara sebebiyet vermekte. Bilim insanları olarak esas işimiz, verileri ön analizlerden geçiyoruz, verilerde hata ya da yanlışlıklar olabilir. O verileri düzenli bir hale getiriyoruz. Sonra o veriler üzerinden bir model kuruyoruz ve tahminler yapıyoruz."

Prof. Dr. Tosunoğlu, yaklaşık 3 yıl önce Oxford Üniversitesine araştırmacı hoca olarak ziyarette bulunduğunu belirterek, projenin bu süreçte temellerini attıklarını anlattı.

Üniversitedeki ekibin, İngiltere'deki taşkınların tahmininde yeni yöntemler kullanmaya başladığını söyleyen Tosunoğlu, "Oradaki ekiple çalışmalar başladıktan sonra Türkiye'de de bunun uygulanması gerektiğine kanaat getirdik. Projemiz kabul oldu, yaklaşık 9-10 aylık süreçte çalışmalara başladık. Buradan elde edeceğimiz sonuçlarla hem iklim senaryoları hakkında hem de bu şekilde devam ederse önümüzdeki yıllarda görülebilecek taşkınların tahminlerini, olacak iklim modellerini çalıştırarak, her bir bölge için bir taşkın debisi tahmini yapacağız." diye konuştu.

"Projede kullanılacak yöntemler Türkiye için ilk olacak"

Son yıllarda ortaya çıkan iklim değişikliğine dikkat eden modelleri geliştirmeye başladıklarını bildiren Prof. Dr. Tosunoğlu, şöyle devam etti:

"Türkiye için bunu yapan tek ekip şu anda biziz. Bu nedenle projede kullanılacak yöntemler hem Türkiye için ilk olacak hem de yurt dışındaki çalışmalara da kullanacağımız modellere koyacağımız yeni eklemelerle bir öneri de sunmuş olacağız. Bu şekilde aslında iki taraflı bir yenilik taşıyan bir proje. Çok can alıcı bir noktanın değerini biz önereceğiz. Ondan sonra da bu taşkın geldiğinde hangi alanlar su altında kalır, hangi kanal su altında kalmaz kolaylıkla ortaya çıkmış olacak. Türkiye'de 26 akarsu havzası var. Burada da bizim kullandığımız yaklaşık 200 istasyon var. Biz 200 istasyona, o noktaya gelebilecek taşkın ekstrem debilerinin hesabını vereceğiz."

Fatih Tosunoğlu, derelere tasarım yapan kurum ya da inşaat firmalarının gerek duyduğu veri ve yöntemlerin revize edilmesi gerektiğini belirterek "Geçmiş yöntemlere göre yapılırsa yine sıkıntılı olacaktır. Dünya artık kullanılan yöntemleri iklim değişikliği üzerine revize ederek kullanıyor. Bu tarz projelerden çıkan o taşkın debilerine göre tasarımı yapılırsa, yüzde 95-99 ihtimalle rahatlıkla söyleyebilirim ki taşkınlarda sıkıntılar olmayacaktır. Biz zararları azaltacak öneriyi sunuyoruz, öneriyi almak karar vericilerin ya da bu tarzda kurumların işi." ifadelerini kullandı.