Şahidê bêdeng ê Qirimê: "Mizgefta Cuma Xan"

Mizgeft li bajarê Gozleve yê 70 kîlomêtro dûrî Akmescîtê ye. Yek jê navincî û yên din jî piçûk 5 qubbe û 2 jî mînareyên mizgeftê hene û bi vî taybetiyên xwe ve dişibe Mizgefta Fatîhê ya li Stenbolê.

Mizgefta Cuma Xan digel ku gelek sal ji ser re buhurîne, lê dîsa jî aniha hem îbadetxaneya misilmanên Qirimê ye û hem jî ji bo tûrîstan cihê ziyaretê ye.

Alîkarê Miftiyê Qirimê Ayder Îsmaîlov di daxuyaniya xwe ya ku da peyamnerê AAyê de diyar kir ku Qirim mîna eyneyekî ye ku serdema Osmaniyan dide nîşan. Îsmaîlov bal kişand ku gîrîngtirîn yek ji berhemên wan jî Mizgefta Cuma Xan e û wiha domand:

"Mizgefta Cuma Xan a ku ji aliyê Mîmar Sînan ve hatiye çêkirin, şahidekî bêdeng ê mîrnîşînî, rabirdû û hebûna me ya li vir e. Di hundirê vê mizgefta ku şahidiya Mîrnîşîniya Qirimê kiriye, mîran fermana xwe belav kirine û wekî fermî derbasî ser textê mîrektiyê dibûn. Hema li rex mizgeftê dêr heye. Li nêzîkê mizgeftê dîsa avahiyên cihûyan jî hene. An ku Gozleve cihekî balkêş e û xwedan berhemên biqîmet e."

- Gîrîngiya wê ya dîrokî

1emîn Dewlet Gîray Xan ê ku di navbera salên 1551-1577an de bi tevahî 26 sal Xantiya Qirimê kiriye, piştî ku Qazan dikeve destê Rûsan, derdikeve sefera ser Moskoyê. Gîray Xan piştî 40 rojên dorpêçkirinê, bajêr dişewitîne û serûbinî dike û herwisa baca salane li ser Çarê Ûris Îvanê 4emîn ferz dike û vedigere Qirimê. 1emîn Dewlet Gîray Xan ji ber serkeftinên xwe yên mezin unwana "Text Algan" werdigire û li ser navê serkeftina xwe bi Mîmar Sînan li Qirimê Mizgefta Cuma Xan dide çêkirin.