باکو/ خبرگزاری آنادولو

رسانه‌های جمهوری آذربایجان، که در فرآیند آگاهی‌بخشی به مردم و تأسیس دولت نقش کلیدی ایفا کرده‌اند، امروز 150 سال از آغاز فعالیت خود را گرامی می‌دارند.

مطبوعات جمهوری آذربایجان با انتشار هفته‌نامه «اکینچی» در سال 1875 پایه‌گذاری شد و از همان ابتدا نه‌تنها منبع خبری، بلکه حامل آرمان‌های هویت ملی و آزادی‌خواهی بود.

حسن بیگ زردابی، پیشگام تاریخ مطبوعات این کشور، با انتشار «اکینچی» به زبان ترکی، آغازی برای ملی‌گرایی زبانی و فکری رقم زد و آن را به مدرسه‌ای برای بیدارسازی مردم تبدیل کرد.

در آغاز قرن بیستم، مطبوعات با وجود فشارهای روسیه تزاری، به تریبونی برای اندیشه‌های آزادی‌خواهانه تبدیل شدند. نشریاتی چون «ارشاد»، «ترقی»، «فیوضات» و «ملا نصرالدین» با موضع‌گیری ضد استبدادی، پایه‌گذار حرکت‌های ملی شدند.

در سال 1918، رسانه‌ها از اصلی‌ترین حامیان جمهوری تازه‌تأسیس آذربایجان بودند. روزنامه‌هایی همچون «آذربایجان»، «استقلال» و «آچيق سؤز» ایده استقلال را به میان مردم بردند و تصمیمات پارلمان و برنامه‌های دولت را به اطلاع عموم رساندند.

روشنفکران آن دوره، از جمله محمد امین رسول‌زاده مؤسس جمهوری از طریق رسانه‌ها هم مردم را هدایت کردند و هم خطاب به افکار عمومی بین‌المللی پیام رساندند. مطبوعات آن دوره، صدای اراده ملی و معمار فکری دولت بودند.

بدنبال اشغال آذربایجان توسط شوروی در سال 1920، رسانه‌های آذربایجان با سانسور و فشار شدید روبه‌رو و بسیاری از روزنامه‌نگاران استقلال‌طلب سرکوب یا تبعید شدند. با این حال، سنت مطبوعات ملی در میان دیاسپورای آذربایجان در خارج از این کشور ادامه یافت.

روشنفکران آذربایجانی ساکن ترکیه، ایران، گرجستان و اروپا با انتشار نشریاتی چون «قفقاز جدید»، «آذری ترُک» و «اُدلو یورت» مبارزه رسانه‌ای را در برابر تبلیغات شوروی ادامه دادند.

پس از اعلام استقلال دوباره آذربایجان در سال 1991، رسانه‌ها به یکی از ارکان مهم زندگی چندحزبی و دموکراتیک تبدیل شدند. در جریان جنگ اول قره‌باغ، خبرنگاران مستقر در جبهه‌ها نه‌تنها اطلاع‌رسانی می‌کردند، بلکه نقش مهمی در تقویت روحیه اتحاد ملی ایفا کردند.

امروزه رسانه‌های آذربایجان هم در داخل کشور و هم در عرصه بین‌المللی، صدای ملت خود هستند. در جنگ دوم قره‌باغ در سال 2020 نیز رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در اطلاع‌رسانی به افکار عمومی و دفاع از حقانیت کشور در مجامع جهانی ایفا کردند.

رئوف عاریف‌اوغلو، صاحب امتیاز و سردبیر روزنامه «ینی مساوات»، با اشاره به این‌که رسانه‌های آذربایجان در برابر کارزار اطلاعاتی رسانه‌های روسی، فارسی و انگلیسی نقش سپر را ایفا کرده‌اند، گفت: «رسانه‌های ما کاملاً ملی و استقلال‌طلب هستند.»

عاقل جمال، سردبیر روزنامه «ترکستان» نیز با تأکید بر نقش تاریخی رسانه‌ها در روند استقلال، اظهار داشت: مطبوعات ملی با بازیابی استقلال آذربایجان به آزادی خود نیز دست یافتند. بخش مهمی از این فرآیند در دوران اشغال ارمنستان رخ داد و رسانه‌ها در مبارزات دولت، دیپلماسی و ملت و همچنین در جبهه ایدئولوژیک جنگ قره‌باغ نقش فعالی داشتند.

وی با اشاره به نقش مؤثر رسانه‌ها در مقابله با اطلاعات نادرست گفت: نمونه بارز این مبارزه، در جریان جنگ دوم قره‌باغ دیده شد.

جمال همچنین با اشاره به اهمیت همکاری رسانه‌ای با ترکیه افزود: رسانه‌های آذربایجان با همکاری رسانه‌های ترکیه در انتقال حقایق آذربایجان به جهان نقش بزرگی ایفا کردند.