استانبول/ شاهین دمیر/ خبرگزاری آنادولو

امسال هفتادمین سالگرد درگذشت محمد امین رسول‌زاده، بنیانگذار جمهوری آذربایجان، در سراسر این کشور و مناطق ترک‌نشین جهان گرامی داشته می‌شود. رسول‌زاده که از شخصیت‌های برجسته و تأثیرگذار تاریخ آذربایجان به شمار می‌رود، در راه استقلال این کشور و شکل‌گیری هویت مدرن آذربایجان نقش حیاتی ایفا کرد.

زندگی و فعالیت‌های سیاسی

محمد امین رسول‌زاده در 31 ژانویه 1884 در روستای نوخانی به دنیا آمد. او از جوانی وارد فعالیت‌های سیاسی و مطبوعاتی شد و در جریان‌های ضد استعماری و اپوزیسیون روسیه تزاری نقش فعالی ایفا کرد. با افزایش فشارهای رژیم تزاری، در سال 1909 به ایران مهاجرت کرد و به فعالیت‌های روزنامه‌نگاری و سیاسی خود ادامه داد. اما پس از سرکوب نظام مشروطه ایران در سال 1911، به دولت عثمانی رفت و پس از چند سال، بار دیگر به باکو بازگشت و به حزب مساوات پیوست.

تأسیس جمهوری آذربایجان

در سال 1917، رسول‌زاده به ریاست حزب مساوات رسید و در سال 1918 به عنوان رئیس شورای ملی آذربایجان انتخاب شد. در 28 مه 1918، این شورا جمهوری آذربایجان را به عنوان نخستین جمهوری دموکراتیک در شرق اعلام کرد.

در 4 ژوئن 1918، رسول‌زاده به عنوان نماینده آذربایجان توافق‌نامه صلح و همکاری با امپراتوری عثمانی را امضا کرد و در 18 ژوئن برای معرفی کشور تازه‌تأسیس به استانبول سفر کرد. همزمان، انور پاشا، وزیر دفاع دولت عثمانی، از تشکیل ارتش اسلامی قفقاز و آزادسازی باکو از اشغال بلشویک‌ها و گروه‌های مسلح ارمنی خبر داد.

مهاجرت و فعالیت‌های سیاسی در تبعید

پس از اشغال جمهوری آذربایجان توسط بلشویک‌ها، رسول‌زاده به مسکو منتقل شد. اما با وجود فشارهای استالین، هرگز با رژیم شوروی همکاری نکرد و سرانجام از این کشور گریخت. در سال‌های بعد، وی در فرانسه، فنلاند، لهستان و آلمان اقامت داشت و تلاش کرد جهان را از اشغال آذربایجان توسط شوروی آگاه سازد.

اقامت در ترکیه و میراث ماندگار

در سال 1947، رسول‌زاده به ترکیه مهاجرت کرد و با تصمیم هیئت دولت ترکیه تابعیت این کشور را دریافت کرد. در سال 1949، وی مؤسسه فرهنگی آذربایجان را در ترکیه تأسیس کرد که همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

نام محمد امین رسول‌زاده امروز در بسیاری از خیابان‌ها و مکان‌های عمومی ترکیه دیده می‌شود و یاد او همچنان گرامی داشته می‌شود. مراسم سالگرد درگذشت این رهبر برجسته، امسال نیز در ترکیه، جمهوری آذربایجان و دیگر کشورهای ترک‌زبان برگزار می‌شود.