استانبول/ خبرگزاری آناتولی

یکصد و دومین سالگرد درگذشت سلطان عبدالحمید دوم طی مراسمی در سرای خلق شهرداری محله باغجیلار استانبول گرامی داشته شد.

پروفسور تایفون گوندوز در این مراسم به تشریح خدمات و تحولات اقتصادی و سیاسی دوران سلطان عبدالحمید دوم پرداخت.

وی خاطرنشان کرد: سلطان عبدالحمید تلاش فراوانی برای امپراطوری عثمانی که از منطقه بالکان تا عربستان امتداد داشت، انجام داد. همانگونه که امروزه ترکیه درهای خود را به روی سوری‌ها گشوده است، در زمان سلطان عبدالحمید نیز امپراطوری عثمانی درهای خود را به روی یهودیان که در آن دوران روزهای بسیار دشواری را سپری می کردند، گشود.

گوندوز در ادامه تصریح کرد: مسئله یهودیان مسئله عثمانی نبود، بلکه به اروپا مربوط بود. آنها در سال 1492 مسلمانان و یهودیان را از اندلس اخراج کردند، مسلمانان به آفریقا رفتند، اما یهودیان جایی برای رفتن نداشتند. عبدالحمید دوم درهای عثمانی را به روی یهودیان گشود، یهودیان اکنون در بسیاری از نقاط ترکیه ساکن هستند. ما در کنار هم زندگی می‌کنیم، اجدادمان هم مشکلی نداشتند که ما داشته باشیم.

وی ادامه داد: این از افتخارات امپراطوری عثمانی است که به افراد درمانده و بی پناه، پناه می داد. ما از یک سنت و فرهنگ فوق العاده دولتی برخورداریم.

گفتنی است سلطان عبدالحمید دوم که در تاریخ 21 سپتامبر سال 1842 به دنیا آمد حاصل ازدواج سلطان عبدالمجید و تیری‌مژگان بود. وی در نزد معلمان خود زبان‌های فارسی، عربی و فرانسوی را آموخت و همزمان به یادگیری موسیقی نیز پرداخت.

پس از خلع سلطان عبدالعزیز و سلطان مراد پنجم از مقام سلطنت به دست مشروطه‌خواهان، عبدالحمید دوم در تاریخ 31 اوت 1876 به مقام سلطنت رسید.

پس از مدت کوتاهی و در تاریخ 23 دسامبر 1876 نخستین قانون اساسی دولت عثمانی به تصویب رسید.

سلطان عبدالحمید دوم همزمان با آغاز سلطنت خود با بسیاری از مشکلات داخلی و خارجی دست به گریبان بود. با رد پروتکل لندن توسط مجلس عثمانی که در آن تماما شروط روسیه ذکر شده‌ بود، این کشور در 24 آوریل 1877 علیه دولت عثمانی اعلان جنگ کرد.

سوم مارس سال 1878 پیمان سن استفانو میان دولت عثمانی و روسیه به امضا رسید.

تفاهم‌نامه واگذاری اداره قبرس به انگلیس که در تاریخ 4 ژوئن سال 1878 از سوی دولت به تصویب رسید با مقاومت عبدالحمید دوم مواجه شد اما در نهایت وی تفاهم‌نامه مذکور را امضا کرد.

با امضای پیمان برلین در 13 ژوئیه سال 1878 اراضی وسیعی از عثمانی به دیگر کشورها الحاق شد و دولت عثمانی مجبور به پرداخت مبلغ سنگینی به روسیه به عنوان غرامت جنگ شد.

اولویت عبدالحمید دوم در حوزه اقتصاد تسویه قرض‌هایی بود که از زمان سلاطین قبلی به جا مانده بود. در همین راستا در تاریخ 20 دسامبر 1881 با نمایندگان طلبکاران اروپایی توافق انجام شد و بخش بزرگی از قروض در مدت کوتاهی پرداخت شد.

سلطان عبدالحمید دوم که اهمیت زیادی به حفظ ارتباط با جهان اسلام داشت این موضوع را به سیاست کلی خود در منطقه تبدیل کرده بود. در همین چارچوب با دریافت کمک مالی از آلمان، خط آهن حیدرپاشا-ازمیت را در سال 1888 تا آنکارا رساند. در سال 1902 نیز امتیاز احداث خط آهن آنکارا-بغداد را به آلمان‌ها واگذار کرد.

- سیاست خارجی سلطان عبدالحمید دوم

عبدالحمید دوم برای پیگیری تحولات بین‌المللی نوعی مرکز اطلاعات در کاخ خود ایجاد کرد. تمامی یادداشت‌هایی که در ارتباط با دولت عثمانی در جهان منتشر می‌شد و همچنین گزارش نمایندگان دولت در خارج از کشور در این مرکز جمع‌آوری می‌شد و مورد ارزیابی قرار می‌گرفت.

هدف اساسی او در سیاست خارجی تامین صلح برای عثمانی بود. عبدالحمید از اختلافات دولت‌های اروپایی بر سر عثمانی، بهره‌برداری کرد. به همین دلیل سیاست خارجی خود را بر اساس شرایط موجود تغییر می‌داد. در روابط با دول خارجی هیچگاه زیر بار تفاهم‌های طولانی مدت نرفت. برای بروز اختلاف میان کشورهای اروپایی سعی فراوان کرد.

سلطان عبدالحمید دوم برای مقابله با سیاست انگلیس برای اشاعه ملی‌گرایی عربی و همچنین ادعاهای جاسوسان این کشور در خصوص حق ذاتی اعراب برای خلافت، از ایده پان‌ اسلامیسم استفاده کرد.

موضع عبدالحمید دوم در خصوص مساله فلسطین نیز یکی از مواردی بود که وی در آن به موفقیت نسبی رسید. صهیونیست‌ها با وعده چشم‌پوشی از قرض‌های دولت عثمانی از عبدالحمید خواستند که با تشکیل دولت یهودی در فلسطین مخالفت نکند. پادشاه عثمانی علاوه بر اینکه پیشنهاد مالی این افراد را نپذیرفت با اتخاذ تدابیری مانع ورود یهودی‌ها به خاک فلسطین شد.

- اقدامات مهم سلطان عبدالحمید دوم در زمینه‌های کشاورزی و آموزش

احداث کلینیک حیدرپاشا٬ بیمارستان کودکان شیشلی و مرکز خیریه دارالعجزه از جمله یادگاران دوران خلافت سلطان عبدالحمید دوم است.

تمامی هزینه احداث بیمارستان کودکان شیشلی و بخشی از هزینه ساخت دارالعجزه از سوی سلطان عبدالحمید پرداخت شده بود.

اتاق‌های تجارت٬ زراعت و صنایع در سراسر کشور نیز در زمان این پادشاه عثمانی افتتاح شد.

همچنین در این دوره ترامواهای الکتریکی و اسبی و اسکله در شهرهای مختلف تاسیس شد.

در دوران پادشاهی سلطان عبدالحمید دوم خط تلگراف تا بصره و حجاز کشیده شد.

یکی از حوادث دوران پادشاهی سلطان عبدالحمید دوم شورش 13 ماه آوریل 1909 استانبول بود. این حوادث خونین 11 روز به طول کشید و با ورود ارتش از سالونیک در 23-24 همان ماه به پایان رسید.

با این وجود 27 ماه آوریل مجلس عمومی ملی به ریاست سعید پاشا رای به عزل سلطان عبدالحمید داد.

وی بعد از برکناری به اتفاق خانواده به کاخ آلاتینی سالونیک فرستاده شد. سلطان عبدالحمید در این کاخ اوقات خود را به نجاری و آهنگری می گذراند. با نزدیک شدن قوای دشمن به سالونیک مجددا به استانبول بازگردانده شد و تا آخر عمر در کاخ بئیلربئیی این شهر ماند.

- برخورداری از هوش و ذکاوت بالا

سلطان عبدالحمید دوم شخصیتی خونسرد داشت و شنونده خوبی بود. وی با همه با ادب رفتار می کرد و در درک روحیات و منظور مخاطب تبحر داشت. اگر کسی را یکبار می دید هرگز او را فراموش نمی کرد. این سلطان عثمانی به موسیقی٬ اپرا و تئاتر غربی علاقه داشت.