تحلیل کارشناسان از بیانیه اخیر رهبر ایران

استانبول/ نرگس رضایی/ خبرگزاری آناتولی

آیت الله سید علی خامنه ای، رهبر ایران 24 بهمن ماه امسال یعنی دو روز پس از چهلمین سالروز پیروزی انقلاب این کشور بیانیه ای را با عنوان «گام دوم انقلاب» منتشر کرد که جریان‌های سیاسی مختلف ایران برداشت‌های متفاوتی از بیانیه مذکور ارائه داده اند.

بیانیه منتشر شده از مقدمه ای نسبتا مفصل که در آن به تبیین و توصیف اقدامات صورت گرفته در طول 40 سال گذشته پرداخته شده و همچنین توصیه هایی در هفت حوزه مختلف خطاب به جوانان ایرانی تشکیل یافته است. آیت الله خامنه ای در این بیانیه توصیه هایی را در مورد علم و پژوهش، معنویّت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، مرزبندی با دشمن و سبک زندگی ارائه کرده است.

در حالی جریان سیاسی اصولگرا با استناد به این بیانیه به اشاره رهبر ایران بر "تجدیدنظرپذیر" نبودن انقلاب تاکید می‌کنند که جریان سیاسی اصلاح طلب، مطالب عنوان شده در بیانیه آیت الله خامنه ای را نشانگر "خواست وی برای ایجاد اصلاحات ساختاری در ایران" تفسیر کرده اند.

موضوعی که حسین راغفر، اقتصاددان ایرانی و استاد دانشگاه الزهرا در تهران نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری "آناتولی"، نیز به آن اشاره کرده و تصریح می کند که آیت الله خامنه ای در این بیانیه خواهان تغییر نگرش جدی در سیاست های اقتصادی ایران هستند.

راغفر در تحلیل خود از بیانیه اخیر رهبر ایران اظهار داشت: "این بیانیه نشان می دهد که رهبری از سیاست های اقتصادی دولت و مصوبات مجلس ناراضی بوده و خواهان تغییر نگرش جدی در سیاست های اقتصادی کشور هستند".

وی در ادامه تصریح کرد: در این ارتباط چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد که یکی از آنها مساله بودجه است و اینکه بودجه باید متناسب با شرایط تحریم ها در ایران نوشته شود و ملاحظات تحریم ها در بودجه دیده شود.

این اقتصاددان ایرانی افزود: "یکی از مصادیق نارضایتی رهبر انقلاب اسلامی از اقدامات دولت این است که در بودجه سال 1398 مساله تحریم ها را آنگونه که باید، ندیده و مساله تحریم را در آن لحاظ نکرده است".

دکتر راغفر در ادامه مساله رفاه مردم را از دیگر نکات مهم بیانیه رهبر ایران بر شمرده و افزود: در این بیانیه ضمن اشاره به مساله فوق، موضوع رفاه مردم و اینکه افزایش قیمت‌ها کنترل شود، نیز مطرح شده است، چرا که افزایش قیمت‌ها تبعاتی را در پی داشته است.

وی تاکید کرد: دولت به موازات کنترل قیمت ها و تامین رفاه مردم باید تقویت ارزش پول ملی را هم مورد توجه قرار دهد که مجموع اینها را در رهنمودهای رهبر می شود مشاهده کرد و این بیانیه، تغییر جهت ها در وجوه مختلف ساختارهای اقتصادی ایران را نشان می دهد.

این استاد دانشگاه الزهرا افزود: نکته مهم بحث اصلاحات ساختاری است که با توجه به شرایط تحریم در کشور گفته شده اقتصاد کشور باید معطوف به تولید صنعتی شود، نه تجارت و واردات.

علاوه بر اقتصاد که دکتر راغفر به جنبه هایی از آن در بیانیه رهبر ایران اشاره کرد، تحولات اجتماعی به دلیل ماهیت خود از مهم‌ترین موضوعات روز ایران هستند. تحریم‌، ضعف ساختار اقتصادی و اقبال بخش قابل توجهی از جمعیت جوان ایران به رویکردهای جدید و متفاوت اجتماعی اهمیت این دو بخش از بیانیه مورد نظر را بیشتر نیز کرده است.

مصطفی اقلیما، جامعه شناس و استاد دانشگاه در ایران در تحلیل بیانیه رهبر این کشور از بعد اجتماعی در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری آناتولی اظهار داشت: "آقای رهبر در این بیانیه به دو نکته مهم اشاره و تذکر دادند و آن این بود که مسئولان ارشد کشور افرادی را که می خواهند انتخاب کنند، شایسته باشند و در وهله اول شایستگی افراد برای احراز پست مد نظر قرار گیرد و مسئولان این نکته را مورد توجه جدی قرار دهند".

وی در ادامه افزود: "نکته مهم بعدی در بیانیه ایشان این بود که مسئولان منتخب در مقابل مشکلات مردم پاسخگو باشند. نه تنها مشکلات مردم بلکه در قبال عملکرد خود نیز پاسخگو باشند و ایشان به عنوان رهنمود همواره این نکات را به روسای جمهور می گفت و این بار نیز بر آن تاکید کردند. چرا که اتفاقی که در کشور افتاد این بود که مردم همپای انقلاب آمدند و وظیفه خود را انجام دادند اما مسئولان اعم از رییس جمهور و وزرا آن شایستگی لازم را نداشتند و خود را ملزم به پاسخگویی نمی‌دیدند که این همراهی مردم را ارج نهاده و در مقابل آنها پاسخگو باشند و نتیجه این شد که مشکلات اجتماعی در ابعاد وسیع بروز کرد".

اقلیما با تاکید بر این که مسائل اجتماعی زیرساخت یک کشور است، گفت: "اینکه چرا کشور به این وضعیت رسیده نتیجه همان ضعف‌هایی است که مسئولان داشتند و رهبر عزیز هم در بیانیه فوق موضوع شایستگی و پاسخگو بودن را عنوان کردند که توجه مسئولان به آن را دوباره جلب کنند".

این استاد دانشگاه در تشریح وضعیت فعلی جامعه ایران به عدم اطمینان مردم اشاره و تصریح کرد: "امروز جامعه به مرحله ای رسیده که حتی کودکان به حرف پدر و مادر خود هم اعتماد ندارند و وقتی این شرایط حاکم باشد، قطعا مشکلات متعددی متعاقب آن بروز می کند. بنابراین آقای رهبر روی مساله شایستگی تاکید کردند که اطمینان را به جامعه بازگردانند. کمااینکه ایشان در ادامه به نکته مهم دیگری اشاره می کند و می‌گوید مسئولان از اشتباهات درس بگیرند تا دیگر شاهد تکرار آن نباشیم".

اقلیما افزود: "متاسفانه همان‌ها که از اشتباهاتشان درس نگرفتند و به تکرار آن ادامه دادند، در ایجاد این شرایط نقش داشتند. از سوی دیگر کسانی هم که از مسئولان انتقاد کردند همان اشتباه آنها را خود وقتی به قدرت رسیدند تکرار کردند و این نکته حایز اهمیت است از این حیث که بار دیگر در قالب رهنمود به مسئولان گفته شد".

به گفته این جامعه شناس، نکته مهم دیگر در بیانیه رهبر ایران موضوع جوانان بوده است.

اقلیما در این باره اظهار داشت: "متاسفانه فردی که در کشور 40 سال بر سر کار بوده حاضر نیست جایگاهش را به جوانان بدهد و این یک اتفاق بد است که مسئولان، جوانان را قبول ندارند و به آنها میدان حضور نمی دهند، امروز 80 درصد جوانان تحصیل‌کرده ما بیکار هستند و مدیران کسی را برای جانشینی خود آموزش نمی دهند و رهبر خواستند بار دیگر توجه مسئولان را به این نکته جلب کنند که جوانان هم در کشور به کار گرفته شوند. اگر یک مدیر اقتصادی بعد از ده سال، 10 فرد را برای جانشینی خود آموزش نداده باشد این یک ضعف است".

فارغ از این تحلیل جامعه شناختی، بیانیه رهبر ایران پس از چندین روز تبلیغ گسترده‌ در رسانه های این کشور درباره این پیام که از آن به عنوان یک «پیام مهم» نام می بردند، منتشر شد. از سوی دیگر انتشار این بیانیه پس از اظهارات علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران که در 17 بهمن در نشست شورای اداری استان قم گفته بود، "آیت الله خامنه ای برای اصلاح ساختار ایران ظرف 4 ماه آینده فرصت داده اند" باعث گمانه زنی های فراوانی درباره این بیانیه شده بود.

گمانه زنی‌ها بیشتر حول یک پرسش اساسی متمرکز شده بود؛ "آیا با توجه به شرایط ویژه ایران در حوزه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی، آیت الله خامنه ای در بیانیه جدید خود خواستار بازنگری در سیاست ها و رویکردهای کلی حکومت ایران خواهد شد؟"

اما به زعم کارشناسان، بیانیه منتشر شده علی‌رغم تاکید جزئی به مواردی همچون "انعطاف پذیری" و "تصحیح خطاها" بیشتر بیانیه ای در دفاع از عملکرد 40 ساله انقلاب ایران بوده و مخاطب اصلی آن "جوانان" هستند.