گروه های سیاسی-مسلح فعال در استان خوزستان ایران

استانبول/خبرگزاری آناتولی*

یورش مسلحانه یک گروه چهار نفره به رژه نیروهای مسلح ایران در شهر اهواز مرکز استان خوزستان که منجر به مرگ 24 نفر و مصدومیت 60 نفر دیگر شد را می‌توان خونین ترین حادثه این کشور بعد از حمله ژوئن 2017 داعش در تهران دانست.

خوزستان به دلیل داشتن ذخایر عظیم نفت و همچنین مجاورت با بصره عراق، دروازه ورود ایران به منطقه حجاز و شام و دارای موقعیتی استراتژیک است. این استان محل اقامت اقوامی چون عرب، فارس و لر است. اکثریت عرب‌های آن شیعه‌اند.

نام منطقه خوزستان که تا پایان سلسله قاجار تحت کنترل طوایف عرب بود، در اسناد رسمی «عربستان» ثبت شده است. با این وجود سلسله پهلوی به‌ویژه از سال 1925 همزمان با شروع فرایند آسیمیلاسیون کوشید بافت قومی این منطقه را با کوچ اجباری مردم تغییر دهد.

امید آنها برای مقابله با این سیاست، پس از انقلاب 1979 بر باد رفت. گروه‌های سیاسی و قومی عرب برای مطالبه حقوق سیاسی و مدنی خود رهبری شیخ محمدطاهر شبیر خاقانی شخصیت مذهبی و متنفذ آن دوران اقدام کردند. تلاش‌های او، از جمله ملاقاتش با با آیت الله خمینی بی نتیجه ماند و به قم تبعید شد.

وضعیت خوزستان چندی بعد و با شروع جنگ ایران و عراق پیچیده تر شد. پس از جنگ، مردم محلی از ذخایر نفت و زیرساخت های اقتصادی منطقه محروم ماندند. فقر شدید و پایین بودن شاخص های اجتماعی-سیاسی واکنش عرب ها در دوره‌های مختلف را برانگیخته است.

در یکی از این واکنش ها مردم عرب استان خوزستان ایران در آوریل سال 2005 در اعتراض به دستورالعمل تغییر بافت جمعیتی که گفته می شد تصمیم دولت ایران است برای هفته ها در خیابان ها به اعتراض پرداختند.

-تشکل های سیاسی خوزستان و گروه حرکه النضال

در زمان حکومت محمدرضا پهلوی بیشتر فعالین سیاسی خوزستان تفکرات چپ داشتند. در این سالها به دلیل فشار و کنترل رژیم فعالیت های گروه های مبارز در این منطقه تنها به منفجرکردن لوله های نفتی محدود می شد.

بعد از انقلاب، چند گروه عرب حامی انقلاب درخواست هایی از جمله حاکمیت محلی را مطرح کردند. سازمان خلق عرب از مشهورترین این تشکل‌های سیاسی بود، ولی با دستگیری و تبعید شیخ محمد طاهر فعالیت آنها خاتمه یافت.

پس از آغاز جنگ ایران و عراق جبهه آزادسازی اهواز در این کشور تاسیس شد. این گروه با حمایت بغداد در طول نبرد 8 ساله علیه ایران جنگید. پس از جنگ نیز برخی گروه های مسلح در خوزستان ظهور کردند. عمده فعالیت آنها حمله به لوله‌های نفت بود.

روی کار آمدن جریان موسوم به اصلاح طلبی در سال 1997 آرایش سیاسی عرب‌ها را همانند دیگر مناطق ایران دچار تغییر کرد. آنها در این دوره موفق به ثبت حزبی با نام وفاق اسلامی شدند و بدین ترتیب راه برای فعالیت رسمی آنان هموار شد.

فعالیت این حزب در منطقه خوزستان باعث کاهش چشمگیر اقدامات مسلحانه شد. اعمال تحریک آمیز که باعث شروع تظاهرات سال 2005 شد به همراه واکنش تند نیروهای امنیتی به آن اعتراضات فعالیت حزب وفاق اسلامی را دچار بن بست کرد.

ده‌ها گروه سیاسی و مسلح منسوب به جمعیت عرب در خوزستان وجود دارد. جنبش عربی آزادی‌بخش اهواز، سازمان ملی آزادی‌بخش اهواز (حزم) و حرکه النضال العربی لتحریر الاحواز و شاخه نظامی آن موسوم به محی‌الدین آل ناصر،از جمله گروه‌های تجزیه طلب در خوزستان هستند.

حرکه النضال العربی لتحریرالاحواز سال 2005 حملات تروریستی به برخی مراکز دولتی در مرکز استان خوزستان ایران را برعهده گرفت. «جنبش عربی آزادی‌بخش الاحواز» نیز حمله تروریستی اخیر در مراسم رژه نیروهای مسلح ایران در شهر اهواز را برعهده گرفته است.

*این گزارش بخشی از مقاله حمید ابراهیمی کارشناس گروه سیاست داخلی در مرکز مطالعات ایرانی آنکارا( ایرام) با عنوان «حمله اهواز و تبعات احتمالی آن» است.