استانبول/شاهین دمیر/خبرگزاری آناتولی

پنل «تاثیر تحریم های ایران بر ترکیه و منطقه» به همت بنیاد پژوهش‌‌های مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی «ستا» و با حضور استاید دانشگاه و همچنین دانشجویان در سالن کنفرانس این نهاد در استانبول برگزار شد.

دکتر حقی اویغور، نایب رئیس مرکز مطالعات ایران در آنکارا که کارشناسی ارشد و دکترای خود را از دانشگاه تهران گرفته است طی سخنانی در این پنل گفت:

«تحریم‌های آمریکا علیه ایران مسئله‌ای فرامنطقه‌ای است. دور اول این تحریم‌‌ها شامل معادن، اتومبیل‌سازی ایران بود. دور دوم نیز شامل توقف تولید نفتی و سایر بخش‌های انرژی و نظام بانکی است. دونالد ترامپ، برجام را بدترین توافق دانست، اما برای خروج آمریکا از آن مدتی صبر کرد و سپس وارد عمل شد.

آمریکا این اقدامات را نه تنها در مورد کشورهای متخاصم بلکه برخی اوقات علیه متحدان خود نیز اعمال می‌کند. اوباما خواهان توسعه رابطه با ایران بود و می‌خواست این کشور، بازیگری مشروع در منطقه باشد. این سیاست در دوره ترامپ کاملا تغییر یافت. بازگشت تحریم‌ها در تاریخ 4 نوامبر مصادف با 13 آبان روز تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان ایرانی حرکتی نمادین است.

در دوره اوباما، رهبر ایران به‌عنوان قدرت حاکم بر این کشور اظهار داشت که سر میز نشستن با آمریکا "خیانت به انقلاب" است. با توجه به شخصیت کاریزماتیک و روحانی وی، خیلی سخت است که خط مشی خود را تغییر دهد. با این وجود مذاکره ایران-آمریکا با دوراه احمدی نژاد آغاز شد و با آمدن حسن روحانی تا حدی به نتیجه رسید.

تحریم ها توانست مقاومت 35 ساله ایران را بشکند، و این کشور را به میز مذاکره بکشاند. این روش پیشتر امتحان شده و به نتیجه رسیده است. باراک اوباما اسلوب ایجابی داشت. این ویژگی در نامه های وی به علی خامنه ای نیز مشاهده شد. ترامپ با گفتاری خشن تر وارد عمل شده است.

هدف ترامپ از تحریم ایران پیروزی در انتخابات است یا اینکه انگیزه دیگری دارد؟ 12 شرط آمریکا برای عادی‌سازی رابطه با ایران نه تنها این کشور، بلکه هیج دولت دیگری آن قبول نمی‌کند. یکی از این آن‌ها عدم گسترش سلاح‌های بالستیک و توقف کمک ایران به گروه های شبه نظامی در منطقه است. آمریکا در قبال این شروط هیچ چیزی نمی‌دهد.

ویژگی‌های اطرافیان ترامپ نیز حاکی از انگیزه واقعی دولت این کشور برای مقابله با ایران است. حوادث اخیر اهواز و بلوچستان نیز با حمایت خارجی همراه بود. یکی دیگر از اهرم‌های فشار علیه ایران، رسانه های فارسی‌زبان در خارج از این کشور است. تشکل‌های مخالف حکومت ایران نیز با کمک دیگر کشورها در حال شکل‌گیری هستند.

ایران دو راه در پیش دارد؛ انتظار و مقاومت تا پایان دوره ریاست جمهوری ترامپ و نحوه اعمال تحریم‌ها، چون تمامی کشورها مخالف این سیاست آمریکا هستند. کاهش چشمگیر فروش نفت ایران تعیین کننده خواهد بود. سازوکار جدید کشورهای اروپایی برای تبادل مالی و میزان خرید نفتی چین بسیار اهمیت دارد.

دومین گزینه ایران، مذاکره مستقیم با آمریکاست. ایران در کنار آرمان‌های داخلی می‌داند که اقتصاد مهم‌ترین محرک این کشور است. این امر از لحاظ آمریکا با توجه به نفوذ ایران در خاورمیانه نیز بسیار اهمیت دارد. ایران در تمام کنش‌های سیاسی منطقه حضور داشته است. آیا آمریکا آمادگی لازم برای مقابله با تبعات نظامی اقدام علیه ایران را دارد؟

ترکیه به ثبات منطقه ای بیش از هرچیزی اهمیت می دهد. آنکارا می‌داند که برخی کشورها خواستار تغییر ساختاری این منطقه هستند. ترکیه برای توازن منطقه‌ای اهمیت بسیاری قائل است. در صورت افزایش قدرت کشوری در منطقه ترکیه سیاستی برای کاهش آن را در پیش خواهد گرفت».

پروفسور کمال اینات، کارشناس مسائل سیاسی و روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه ساکاریای ترکیه نیز در این پنل تصریح کرد:

«توافق برجام در سال 2015 حاصل شد. شورای امنیت سازمان ملل متحد و آژانس بین‌المللی اتمی نیز در سال 2016 ضمن تایید پای‌بندی ایران به برجام اعلام کردند که تحریم ها علیه این کشور می توانند لغو شوند.

برجام توافقی بین‌المللی است اما از دیدگاه دولت ایالات متحده آمریکا الزام‌آور نیست. پس از خروج این کشور از برجام، دور اول تحریم‌ها علیه ایران در ماه اوت آغاز شد. آمریکا سیاست قدرت را اعمال می کند. البته این رویکرد در دوران اوباما نیز شاهد بودیم، اما با اسلوبی نرم‌تر.

یکی از اهداف اصلی تحریم‌های آمریکا به صفر رساندن صادرات نفت ایران است. آشکارترین واکنش به این تصمیم آمریکا را اتحادیه اروپا نشان داده است، اما باید دید که این امر در عمل چگونه پیش خواهد رفت. با این وجود، شرکت‌های بزرگ ارپایی از بازار ایران خارج شده‌اند.

چین هم در صورت نیاز می‌تواند نسبت به این موضوع بی اعتنایی کند و در کنار ایران قرار نگیرد. با توجه به ساختار امروز می توانیم بگوییم که حضور اروپایی‌ها در صف مخالفت با ایالات متحده آمریکا نیز یک عنصر شجاعت‌بخش برای چین جهت انجام تجارت با ایران است.

روابط ترکیه با آمریکا هم در شرایط بهتری نیست. مقامات آنکارا در گذشته نیز گفته‌اند که تحریم‌های بین المللی را اعمال می‌کنند اما تصمیم یکطرفه آمریکا را نمی‌پذیرند. نقش آمریکا در کودتای نافرجام 15جولای و اقدامات گروه ها تروریستی پ.ک.ک/پ.ی.د/ ی.پ.گ و همچنین اظهارات و عملکرد ترامپ چنین وضعیتی را ایجاد کرده است.

آمریکا در این زمینه تنهاست و اتحادیه اروپا نیز در مقابل این کشور قرار دارد. این امر موجب تقویت رویکرد ترکیه در قبال تحریم‌ها می‌شود. تایید پای‌بندی ایران به تعهداتش توسط نهادهای بین‌المللی نیز به این امر کمک می‌کند. ترکیه خواهان معافیت از تحریم هاست، اما احتمال موفقیت آن ضعیف است. بیشترین تبادل تجاری ترکیه با ایران نیز در دوره تحریم های آمریکا انجام شد.»