استانبول/خبرگزاری آناتولی

تصمیم اخیر ایالات متحده آمریکا مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه توافق برجام به‌منظور اعمال مجدد تمام تحریم‌ها علیه ایران با مخالفت گسترده جامعه بین‌المللی، به‌ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد، شورای امنیت، اتحادیه اروپا، سه قدرت برتر این قاره؛ یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان و همچنین چین و روسیه مواجه شده است.

فارغ از بحث درباره میزان توان آمریکا برای وادارسازی تروئیکای اروپایی به اجرای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران، دو نکته یا پرسش اهمیت استراتژیک در این زمینه مطرح می‌شود؛

1. چرا طرف‌های مذکور، به‌خصوص پاریس، لندن و برلین که برعکس مسکو و پکن، همواره در عمل با واشنگتن علیه تهران همراه شده‌اند، به مخالفت با اجرای مکانیسم ماشه اصرار می‌ورزند؟

2. هدف ناگفته آمریکا-علی‌رغم اینکه مخالفت‌ها را پیش‌بینی می‌کرده- از تاکید یکجانبه بر اجرای مکانیسم ماسه و شلیک تیر خلاص بر جسم نیمه‌جان -یا به قول بسیاری از زمامداران ایران مرده- برجام چیست؟

کارشناسان ایرانی تردیدی ندارند که این بار نیز اروپایی‌ها علی‌رغم مخالفت سیاسی و حقوقی با آمریکا، تحریم‌های جدید این کشور علیه ایران را رعایت خواهند کرد، اما در کنار کوبیدن بر طبل پروپاگاندای شکست ایالات متحده کوبیده تاحدودی و بطور همزمان به بررسی این دو پرسش نیز پرداخته‌اند.

در این زمینه روزنامه «آرمان» در سرمقاله خود به دکتر هادی حق‌شناس اقتصاددان و نماینده سابق مجلس ایران، با بیان اینکه «جامعه ملل که همواره چماقی بود در دست آمريکایی‌ها برای تحقق اهداف آنها بود، اين‌بار با این کشور همراهي نکرد»، نوشته است: قطعا اگر ساير اعضای شورای امنيت با آمريکا همراهی می‌کردند، يک افتضاح بين‌المللی شکل می‌گرفت و آنگاه دیگر کسی ديگر به نهادهای بين‌المللی مثل سازمان ملل و شورای امنيت اعتماد نمی‌کرد.

مهدی مطهرنیا، استاد علوم سیاسی نیز در سرمقاله روزنامه «آفتاب یزد» گفته است: «اعلام بازگشت تحریم‌های سازمان ملل توسط آمریکا و سپس رد آن از سوی شرکای اروپایی و چین و روسیه را باید از یک منظر استراتژیک نیز مورد توجه قرار داد. کاخ سفید درحال تلاش است تا با بازتعریف جایگاه آمریکا در قرن 21 نظم آینده مدنظر خود را شکل دهد. در دوره جدید، اتحادیه اروپا، به‌ویژه فرانسه، آلمان و بریتانیا در کنار چین و تا حدی روسیه برای نظم آینده جهانی با آمریکا رقابت خواهند کرد. بنابراین حتی اگر جو بایدن نیز در انتخابات آتی آمریکا پیروز شود بازهم سایه رقابت با اروپا بر شراکت غالب خواهد بود».

وی افزوده است: «آمریکا با وجود اینکه مخالفت شرکای اروپایی را می‌دانسته است، دست به این اقدام زده تا در واقع در یک رویارویی اراده‌ها با این کشورها قرار گیرد و به دنبال این است که اراده خود را در نهایت در عمل بر اروپا و چین تحمیل کند. به عبارت دیگر برنامه اتمی ایران و موضوع برجام تنها یکی از پرونده‌هایی است که اکنون و در آینده صحنه رقابت قدرت‌های جهانی با آمریکا خواهد بود».

از سوی دیگر، روزنامه «رسالت» به‌عنوان رسانه محور جناح راست قدرتمند و سنتی نیز در سرمقاله امروز خود به قلم محسن پیرهادی، مدیرمسئول خود و عضو هیئت رئیسه مجلس ایران، با انتخاب این تیتر «پیروزی یا ژست پیروزی؟» نسبت به نتایج مثبت مخالفت جامعه بین المللی برای کشورش ابراز تردید و تصریح کرده است:

«چرا آقای رئیس‌جمهور (روحانی) مجبورند بگویند مردم حواسشان جمع باشد؟ مگر پیروزی به این عظمتی که ایشان ترسیم و تعریف می‌کنند خودش آن‌قدر بزرگ نیست که همگان آن را لمس کنند؟ نمی‌شود روغن ریخته اروپاییان و اعضای شورای امنیت را نذر ایران کرد و به‌به و چه‌چه راه انداخت! درست است که آنان همراه آمریکا ماشه‌ای نچکاندند، اما علتش این بود که قبلا برگه ناظم آتش را روی رگبار گذاشته بودند و با هر تحریم اقتصادی، طوعا یا کرها و از روی اختیار یا اکراه و اجبار، همراه شده بودند».

دکتر کامبیز نوروزی، کارشناس حقوق بین‌الملل طی مقاله‌ای با عنوان «ماشه امريكایی عليه ايران يا...» در صفحه نخست روزنامه «اعتماد» اقدام اخیر واشنگتن را بیشتر علیه جامعه بین‌المللی دانسته و با اشاره به دیگر اقدامات یکجانبه ترامپ مانند «خروج از پيمان تجاری اقيانوس آرام، توافق اقليمی پاريس، قرارداد تجارت آزاد آمريكای شمالی (نفتا)، پيمان مهاجرتی سازمان ملل نوشته است:

«آمريكا بيش از هر زمانی خواهان تحميل اراده يكجانبه خود به نظم جهانی، سازمان ملل و حقوق بين‌الملل است. اين سياست امريكا چيزی است كه طبعا خوشايند دولت‌های اروپايی، چين و روسيه نيست. آنها نمی‌خواهند كره‌زمين را در دستمال با دسته‌گل به امريكا اهدا كنند و فرمانبردار امريكا باشند. خروج آمريكا از برجام و اينک اعلام فعال‌شدن مكانيزم ماشه توسط امريكا را هم بايد در همين چارچوب تحليل كرد».

‎گفتنی است؛ مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز شنبه 19 سپتامبر اعلام کرد تمام تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران که در چارچوب برجام به حالت تعلیق درآمده بودند، با فعال‌سازی مکانیسم ماشه این توافق دوباره اجرا خواهند شد.

مکانیسم ماشه سازوکاری در قطعنامه 2231 شورای امنیت است که به امضاکنندگان برجام اجازه می‌دهد درصورت تخطی ایران از مفاد این توافق، خواهان بازگشت خودکار همه تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور شوند.

آنها می‌گویند چون آمریکا از برجام خارج شده است حق استفاده از این مکانیسم ندارد، اما از دیدگاه واشنگتن، این کشور در قطعنامه 2231 مشارکت داشته است، پس می‌تواند این سازوکار را فعال سازد.