استانبول/ خبرگزاری آناتولی

اظهارات چند روز اخیر سرلشکر محمدعلی عزیزجعفری، فرمانده سابق کل سپاه پاسداران و فائزه هاشمی‌رفسنجانی درباره اقدامات سیاسی قاسم سلیمانی در داخل و عملکرد او در سوریه، بار دیگر پروپاگاندای جمهوری اسلامی برای معرفی وی به‌عنوان یک قهرمان ملی و شخصیت محبوب تمام جناح‌ها در ایران را با چالش مواجه کرد.

عزیزجعفری روز شنبه در مصاحبه با خبرگزاری «فارس» درباره نامه تهدیدآمیزی که حدود 22 سال پیش توسط فرماندهان ارشد سپاه نوشته شد، اظهار داشت: ''اتفاقا آن نامه 24 فرمانده سپاه که در واقع تهدید مستقیم (سیدمحمد خاتمی) رئیس‌جمهور (اصلاح‌طلب) وقت بود، را حاج قاسم خودش تهیه کرد. ایشان فقط امضاکننده نامه نبود، بلکه نگارنده آن هم . وی نقش اصلی و محوری را در تنظیم این نامه و گرفتن امضا از فرماندهان داشت.''

فائزه هاشمی‌رفسنجانی، دختر رئیس‌جمهور فقید و اسبق ایران نیز روز جمعه در مصاحبه وبسایت «انصاف نیوز» این ادعا که حضور نیروی قدس در سوریه یک اقدام و اجماع ملی و موفقیت‌آمیز بوده است را مورد تردید قرار داد و گفت: ''سلیمانی قبل از رفتن به سوریه با پدرم مشورت کرد و ایشان به وی گفت نرو! نتیجه عملکرد آقای سلیمانی و سیاست مقاومت ما چه بوده است؟ سیاست مقاومت (در منطقه) چه توسعه‌ای در اقتصاد، آزادی، سیاست خارجی برای ما داشته است؟ کمترین نتیجه کمک ما به بشار اسد، کشته شدن پانصد هزار نفر بوده است.''

این درحالی است که حکومت ایران از یک ماه پیش از سالروز کشته شدن سلیمانی (سوم ژانویه) و تا دو هفته پس از این تاریخ برنامه‌های بسیار گسترده مانند رونمایی از تندیس او در بزرگترین برج تهران، برگزاری انواع سمینار، میزگرد و گفت‌وگو در تلویزیون رسمی، اختصاص صفحات نخست روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها و برافراشتن ده‌ها هزار بیلبورد حاوی شعارهایی از قبیل «محبوب دل‌ها»، «قهرمان ملی»، «سرباز وطن» و غیره تدارک دید.

این تبلیغات چنان گسترده بوده که با انتقاد برخی طرفداران حکومت ایران مواجه شده است. به‌عنوان مثال؛ سیدمحمدعلی ابطحی، رئیس دفتر سیدمحمد خاتمی در زمان ریاست‌جمهوری وی در توئیترش گفت: ''‌این حجم بنر و تبلیغات خیابانی برای شهید قاسم سلیمانی در تهران و در وضعیت فعلی اقتصادی جامعه، اگر کار نفوذی‌ها نباشد، کار دوستان کارنابلد است.''

هادی بیات، فعال فرهنگی و دینی در قم و فرزند ارشد آیت‌الله اسدالله بیات زنجانی از مراجع تقلید شیعه نیز در فیسبوکش تصریح کرده است: ''صداوسیما و بوق‌های حکومتی شورَش را درآورده‌اند؛ قهرمان من، فرشته روی زمین، فرمانده پنهان جنگ، پیروز تمام دوران‌ها و اسوه حسنه. به حضرت عباس! هر چه را شما بخواهید خوبش بکنید، بد می‌شود.''

اینکه اوصافی مانند «شخصیت غیرجناحی و محبوب اکثر مردم ایران و ملت‌های منطقه» یا «قهرمان صلح و امنیت و مبارزه با تروریسم»، که توسط جمهوری اسلامی و شبه‌نظامیان نیابتی‌اش برای سلیمانی به کار می‌رود، تا چه میزانی صادق است، نیاز به راستی‌آزمایی بیشتر و دقیق‌تری دارد.

در این زمینه، محمود صادقی، نماینده سابق مجلس و دبيركل انجمن اسلامی مدرسين دانشگاه‌ها در روزنامه «اعتماد» نوشت: ''برخی جريانات همواره تلاش می‌كنند به نوعی برخلاف سيره اين بزرگان، آنها را به نفع خود مصادره كنند. توصيه می‌كنم با نگاه تماميت‌خواه خود، شهيد سليمانی را آلوده نكنند و بگذارند ايشان برای ملت بماند.''

دکتر نجفقلی حبیبی، نماینده اسبق مجلس و عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هم به خبرگزاری «ایلنا» گفته است: ''کسانی که اکنون سنگ ایشان را به سینه می‌زنند و به نوعی القا می‌کنند که انگار این شهید عزیز به گروه آنها تعلق دارد، باید حواسشان باشد که از جانب عموم جامعه اینطور احساس نشود که این افراد می‌خواهند شهید سلیمانی را مصادره کنند یا برای خود و حزب و گروه خود منفعتی را جویا شوند.''

هرچند این دو شخصیت اصلاح‌طلب، اصولگرایان را به مصادره سلیمانی متهم کرده‌اند، اما هر دو جناح در بهره‌برداری از شخصیت وی با هم به چالش و رقابت پرداخته‌اند. جناح نخست با استناد به اقدامات و اخلاق وی، تحقق «برجام 2» برای حل مشکل با منطقه را محال دانسته و بر لزوم انتخاب «دولت مقاومت» به‌عنوان اسم رمز سپاهی تاکید کرده‌اند. اصلاح‌طلبان نیز گفته‌اند که اعضا و سرداران سپاه باید مانند او غیرجناحی و بی‌علاقه به فعالیت سیاسی باشد.

اسحاق جهانگیری که از او به‌عنوان گزینه اصلی جناح اصلاح‌طلب برای انتخابات ریاست‌جمهوری یاد می‌شود، در مصاحبه با سایت «جماران» گفته است: ''سلیمانی این موضوع را برای خودش حل کرده بود که نباید وارد جناح بندی‌ها، گروه‌ها و قالب‌های سیاسی قرار بگیرد.''
علی ملیحی، روزنامه‌نگار در توئیترش سخنان فوق را تبلیغاتی ارزیابی و تصریح کرده است: ''مصاحبه جهانگیری، ربطی به سالگرد سلیمانی نداشت، بلکه بهانه‌ای برای اعلام ورود به انتخابات ریاست‌جمهوری بود.''

روزنامه «کیهان» که مدیرمسئول آن توسط رهبر ایران منصوب می‌شود، در پاسخ به اظهارات جهانگیری، بی‌طرفی سیاسی سلیمانی در قبال دو جناح حاکم را تکذیب کرده و نوشته است: ''فرماندهان سپاه در نامه سال 78 که امضای 24 فرمانده دفاع مقدس، از جمله سردار سلیمانی پای آن بود، خطاب به خاتمی تأکید کرده بودند که کاسه صبرشان به خاطر فتنه‌انگیزی دشمنان و منافقین و کوتاهی دولت در قبال آن لبریز شده است.''

روزنامه اصلاح‌طلب «آرمان» طی مطلبی با عنوان «سربازی که سودای سیاست نداشت»، اعلام کرده است: ''برخی همرزمان حاج قاسم برخلاف مشی وی، به‌دنبال حضور در انتخابات و رياست‌جمهوری هستند.''

این درحالی است که علی شیرازی، نماینده سابق رهبر ایران در نیروی قدس در مصاحبه با «کیهان» غیرسیاسی بودن سلیمانی را تکذیب و تصریح کرده است: ''سلیمانی به من گفت که دولت مقاومت این دولت نیست و باید برویم دولت مقاومت داشته باشیم و بروی کرمان و آنجا تلاش کنی تا دولت مقاومت شکل بگیرد.'' دولت مقاومت، اسم رمز دولت انقلابی (به تعبیر آیت‌الله خامنه‌ای) یا رئیس‌جمهور سپاهی و نظامی است.

فارغ از اینکه نقل قول مذکور صحت دارد یا خیر، سخنان شیرازی را می‌توان دلیلی برای بهره‌برداری وی از شخصیت فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران به نفع جناح راست و نظامیان در انتخابات آتی دانست، همانطور که می‌شود این گمانه‌زنی را پیرامون اظهارات اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران انجام داد.

از سوی دیگر، سرتیپ حسین دهقان از فرماندهان ارشد سپاه که کاندیداتوری خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری آینده با شعار «دولت انقلابی» اعلام کرده است، 18 ماه پیش گفت‌: ''اگر دخترکی با تحریک برخی کشف حجاب کند و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی معاند از آن قهرمان بسازند، نباید انتظار تنبیه نداشته باشد''، اما او دیروز در توئیترش نوشت: ''حاج قاسم هیچ‌گاه القاب بی‌حجاب، بدحجاب و امثال این تقسیم‌بندی‌ها را قبول نداشت''. سایت «سلام نو» خطاب به دهقان گفته است: ''پوپولیست باشید، اما نه این‌قدر!''

در زمینه سیاست خارجی، از جمله مذاکرات و برجام و غیره نیز طرفین ضمن تقدیر از عملکرد نظامی سلیمانی، کوشیده‌اند به منظور تقویت جناح متبوع خود، وی را دیپلمات و حامی صلح معرفی کنند. به‌عنوان مثال محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه گفت: ''سلیمانی در صحنه دیپلماتیک هیچ وقت کم نمی‌آورد. من او را نه تنها قهرمان مبارزه با تروریست‌ها، بلکه قهرمان تلاش برای صلح می‌دانم.''

این درحالی است که حسین شریعتمداری، مدیرمسئول «کیهان» و نماینده رهبر ایران در این روزنامه درباره سلیمانی اظهار داشته است: ''او می‌گوید در جریان جنگ صفین مشکل ازآنجا شروع شد که از اردوگاه حضرت علی(ع) دو صدا بیرون آمد. وقتی دو صدا شد، طرف مقابل متوجه می‌شود که در این‌طرف احساس ضعف وجود دارد. نظر سلیمانی نسبت به آمریکا و برجام کاملا مشخص است؛ این صدای واقعی ماست.''

مهرداد ویس‌کرمی، استاد علوم اسلامی و نماینده مجلس نیز راجع به شیوه دیپلماسی و مذاکره فرمانده سابق نیروی قوس در توئیترش نوشته است: ''سردار سلیمانی در دوران حیات، دست ایادی تروریست آمریکا را از منطقه قطع کرد و با شهادت افتخارآمیز خود تروریسم دولتی آمریکا را افشا نمود. او روش درست مذاکره با آمریکا را به ما نشان داد.''

سرلشکر قاسم سلیمانی حدود دو سال پیش با اتخاذ راهکاری به شیوه مذاکرات هسته‌ای برای حل اختلاف تهران با کشورهای منطقه که از سوی حسن روحانی تحت عنوان «برجام-2» مطرح شد، مخالفت کرد و گفت: '' دشمنان جمهوری اسلامی می‌خواهند با توافق برجام-2 ریشه جریان‌های اسلامی (حزب‌الله و حشدالشعبی و حوثی‌ها و غیره) را بخشکانند.''

البته سلیمانی با «برجام-1» هم مخالف بوده، چون او گفته که 'برجام یک بعدی نیست و سه ضلعی است'. وقتی یک ضلع را قبول ندارید، مثلثی باقی نمی‌ماند که دیگر اضلاعش را بپذیرید. دلیل دوم اینکه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نیز در مصاحبه اخیرش اظهار داشت: ''نمی‌دانم حاج قاسم طرفدار یا مخالف برجام بود.'' ظریف در اینجا تقیه کرده، چون محال است که او نظر فرد دوم نظام (سلیمانی) درباره تصمیم استراتژیکی مانند برجام مطلع را نداند.

بسیاری از دیپلمات‌ها و کارشناسان اصلاح‌طلب از سپردن سیاست منطقه ایران به دست قاسم سلیمانی و سردار اسماعیل قاآنی جانشین وی در نیروی قدس سپاه انتقاد کرده‌اند، اما سردار محمدرضا یزدی، فرمانده پیشین سپاه تهران در پاسخ به آنها به خبرگزاری «خبرآنلاین» گفته است: ''بنده به جرأت می‌توانم بگویم که امروز در مکتب سلیمانی، دیپلمات‌های ما باید زانو بزنند.''

در این زمینه، محسن امین‌زاده، معاون اسبق وزارت امور خارجه دیروز به روزنامه «شرق» گفت: ''اگر دولت و وزارت خارجه سیاست خارجی منطقه‌ای را در اختیار داشت و مدیریت می‌کرد، امکان داشت که دیپلماسی مانع خروج ترامپ از برجام شود. ایران درحالی با تروریسم بین‌المللی داعش مبارزه کرد و پیروز شد که این اقدام با مدیریت دیپلماسی به یک فرصت بین‌المللی برای ایران بدل نشد. این اشتباه بزرگ باعث شد که تقریبا همزمان با شکست کامل داعش، با هدایت اسرائیل و عربستان سعودی، جامعه بین‌المللی به جای قدردانی از ایران خواهان خروج ایران از منطقه شود.''

قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه ایران و سفیر اسبق این کشور در یونان و مالزی سال گذشته اظهار داشت: ''از مدت‌ها قبل مسئولیت پیشبرد سیاست منطقه‌ای ایران به سپاه واگذار شده است. ترور سردار سلیمانی، معلول ضعف در سیاست منطقه‌ای ایران است.''

او سه روز پیش در مصاحبه با سایت «دیپلماسی ایرانی» گفت: ''ایران هیچ‌گونه برنامه‌ریزی و راهبرد مشخص و منسجمی، نه تنها برای عراق، بلکه برای کل محور مقاومت در خاورمیانه ندارد. از یک طرف دولت با برخی از این تحرکات کشور در منطقه مخالف است یا حداقل آن را چندان به سود نمی‌داند. اما از آن سو برخی نیروهای انتصابی این مسائل را جزء اولویت‌ها و حتی ماهیت انقلابی جمهوری اسلامی ایران می‌دانند. این مشکل از همان ابتدای پیروزی انقلاب تا به اکنون با شدت و ضعف وجود داشته و کل سیاست خارجی ایران در خاورمیانه و در سطح جهان را تحت تاثیر قرار داده است.''