مسکو/ محمد اوزتورک/ خبرگزاری آناتولی/ قسمت اول مصاحبه

ضمیر قبول‌اف، نماینده ویژه ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان در گفتگوی اختصاصی خود با محمد اوزتورک، مدیر بخش زبان‌های خارجی خبرگزاری آناتولی مسائل گوناگونی را مورد ارزیابی قرار داد.

قبول‌اف در مورد اشغال افغانستان توسط نیروهای ارتش سرخ شوروی در 27 دسامبر 1979 اظهارداشت: اشغال نظامی افغانستان از سوی اتحاد جماهیر شوروی اشتباه بود. بله، تصمیم اشتباهی بود. من این را می پذیرم. حتی باید گفت که اشتباه محض بود. اولا نباید آن را انجام می دادیم. ثانیا، پس از ورود به آنجا (افغانستان) بايد فورا خارج می شدیم.

شرح این مصاحبه را در زیر می خوانید:

- علی رغم روابط خوب با افغانستان از دوران داوود تا آن زمان، دلایل اصلی این مداخله نظامی شوروی در 27 دسامبر 1979چه بود؟

قبول‌اف: "روابط ما نه از دوران داوود، بلکه از یک مرحله پیش تر آغاز شد و بدون وقفه ادامه داشت. روابط ما از دوران دولت امان الله خان با به رسمیت شناختن دولت وی توسط ما و شما (ترکیه) آغاز شد. بله در مه 1919 شما هم مانند ما جزء دو کشور نخست بودیم که امان الله را به عنوان پادشاه افغانستان به رسمیت شناختیم. تا سال 1953 پس دوران جنگ جهانی دوم، روابط ما در افغانستان دچار مشکل نشد و در این سال نیز روابط بیش از پیش گسترش یافته بود.

دوران جنگ سرد فرا رسیده بود. آمریکایی ها با برنامه ریزی کودتا علیه مصدق، نخست وزیر وقت ایران را برکنار و ایران را تبدیل به ابزار سیاست خود کردند. به همین دلیل افغانستان نیز خیلی مهم بود. در باره منطقه سال های زیادی را مطالعه کرده ام و درباره گذشته آن اطلاعات زیادی دارم، اما هیچ نگرانی در مورد آینده ندارم. استقلال هند و پاکستان نیز یکی از دلایل اصلی بود.

مناسبات تجاری با افغانستان در سال های دهه 50 میلادی آغاز شد، اما قسمت عمده آن در دهه 60 انجام گرفت. پس از 1954 به مدت 20 سال به افغانستان کمک های زیادی کردیم، به طوری که طرح های بزرگ این کشور متعلق به آن دوران است. داودخان تا زمان برکناری اش توسط ظاهرشاه نخست وزیر این کشور بود تا اینکه وی بعدا کودتایی را راه اندازی کرد".

- آیا کودتا را خود انجام داده بود؟

قبول‌اف: "این موضوع به ما ربطی نداشت. این را ما برنامه ریزی نکردیم، حتی وقوع آن ما را غافلگیر کرد. اکثر مقامات نظامی که در این کودتا نقش داشتند، در جماهیر شوروی آموزش دیده بودند. اکثر نظامی ها نیز از سال 1919 در افسریه های ما یا افسریه های ترکیه، به عنوان دو محل مهم آموزش نظامی برای افغانستان تعلیم یافته بودند. شما هم در آموزش نظامیان(برخی افسرها) نقش داشته اید. ما امکانات بهتر و رایگان در اختیار آن ها گذاشتیم. به همین خاطر اکثرشان به روسیه آمدند.

شوروی از کودتای داوود خان حمایت نکرد، چون در آن دوران ما از ظاهرشاه مظلوم راضی بودیم. وی بسیار فروتن بود و با ما همکاری می کرد. چرا دست به چنین اقدامی بزنیم؟ برای همین این اتفاق زیاد خوشایند نبود. بعد از آن هم افسران زیادی توسط داوود خان اخراج شدند، چون می ترسید و خواست تا نقشه جدیدی طراحی کند. یک نقشه بین المللی! نظامیان نیز به خوبی وظیفه شان را انجام دادند. حالا باید برای درک علت این که چرا باید شوروی یا دفتر سیاسی حزب کمونیست این را انجام داده باشد، شرایط آن زمان را در نظر گرفت. این یک جنگ سرد به تمام معنا بود. یک جهان دو قطبی. حزب کمونیست و رؤسای آن وجود داشتند. به همه چیز باید از این زاویه نگاه کرد.

در گذشته احتمال قرار گرفتن افغانستان در کنار شاه ایران به عنوان دست نشانده آمریکا، موجب بروز نگرانی ها شده بود. پایگاه های نظامی و سامانه های پرتاب موشک از اهمیت بالایی برخوردار بودند. فناوری مانند امروز پیشرفت نکرده بود و سران اتحاد جماهیر شوروی شاید نگران قرار گرفتن افغانستان در کنار آمریکا بودند. بعدها ادعای مضحک "شوروی برای ورود به آب های گرم وارد پاکستان می شود" عنوان شد. برای این ادعاها هیچ مدرکی وجود ندارد. به هر حال حضور در افغانستان مهم بود".

- آیا این تصمیم اشتباه بود؟

قبول‌اف در ارتباط به ششم دى؛ (بیست و هفتم دسامبر) سالروز تجاوز شوروی سابق به افغانستان در سال 1979 در پاسخ به سوالی آیا این تصمیم اشتباه بود؟ گفت: "اشغال نظامی افغانستان از سوی اتحاد جماهیر شوروی اشتباه بود. بله، تصمیم اشتباهی بود. من این را می پذیرم. حتی باید گفت که اشتباه محض بود. اولا نباید آن را انجام می دادیم. ثانیا، پس از ورود به آنجا (افغانستان) بايد فورا خارج می شدیم".

- دلیل اصلی اشغال افغانستان توسط آمریکا چه بود؟

قبول‌اف: "اهداف زیادی دارند، اما پیش از همه آن دلایل؛ این امر به خاطر اخراج آمریکایی ها از ایران بود.

- منظورتان انقلاب 1979(1357) ایران است؟

قبول‌اف: "بله، منظورم انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 است. با وقوع این انقلاب، آنها یکی از پایگاه های اصلی‌شان که قابلیت کنترل منطقه ای از آسیا را داشت، را از دست دادند. به همین جهت افغانستان گزینه مناسبی بود، زیرا آمریکایی ها به دلیل ظرفیت هسته ای پاکستان به شدت نگران بودند. نخست از لحاظ سیاسی- نظامی و دوم از لحاظ اقتصادی. افغانستان در مرکز سه ذخیره اصلی هیدرو کربن، یعنی خلیج، دریای خزر و آسیای میانه قرار دارد. افغانستان از موقعیت مناسبی برای دسترسی به این مناطق برخوردار است. در دوران پهلوی، ایران چنین نقشی برای آمریکا داشت. با رشد چین و روسیه چنین نیازی را احساس کردند.

در افغانستان همه چیز برای یک حمله غافلگیرانه فراهم است، ما از سیستم های خطرناکی که در آن جا مستقر کرده اند، اطلاع داریم. خوب به خاطر دارم که کارشناسان نظامی ما قبل از آغاز روند فراخوانی سربازان آمریکایی توسط اوباما، تمامی احتمالات را محاسبه کرده بودند. اما امروز با توجه به زیر ساخت ها، اگر آمریکا بخواهد در این پایگاه ها صد هزار نیرو مستقر کند، به 2 الی 4 هفته نیاز دارد. این از لحاظ قوانین بین المللی اشغال محسوب نمی شود.

تحقق این امر در توافق متقابل با یک کشور را قانونی می دانیم، به همین دلیل به ناچار به آن احترام می گذاریم. اما از همان ابتدا به افغان ها هشدار دادیم که اگر آمریکا از زیر ساخت ها علیه منافع ملی ما استفاده کند، روابط دو جانبه ما با این کشور از آن متاثر خواهد شد. افغان ها اعلام کردند که آمریکایی در این باره تعهد کرده اند. البته ما اعتبار قول آمریکایی ها را می دانیم؛ برای همین ما با مقامات کشورمان به این موضوع خندیدیم. داستان از این قرار است!".

- به نظر شما دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا سیاست واشنگتن در باره افغانستان را تغییر خواهد داد؟

قبول‌اف: "نمی دانم، اما خود او و دیگران می گویند که ترامپ یک کارآفرین است، بنابراین منطقی عمل می کند. اگر این طور باشد، قاعدتا باید سیاستِ شان را تغییر دهد. وضعیت آمریکا و همپیمانانش در این 15 سال در افغانستان وخیم تر شده است.

آمریکا ادعا می کند که در مدت 15 سال 1 تریلیون دلار در این جا هزینه کرده است. از این که مبلغ مذکور در کجا و چه طور صرف شده، خبری ندارم، اما می دانم که همه آن در افغانستان مصرف نشده است. البته فرقی ندارد، چون این پول ما نیست، آن ها خود مسئول پول خود هستند. گویا این مبالغ برای اموری که پیشتر اتحاد جماهیر شوروی صرف کرده بود، خرج شده، اما حاصلی نخواهد داشت. با توجه به این وضع معتقدم دونالد ترامپ باید برای تغییر این روند تلاش کند. این را به این دلیل می گویم که چرا آمریکا با این همه هزینه در این کشور به نتیجه ای نرسیده است؟ برای همین امر باید اقداماتی در این زمینه انجام گیرد.

همه در باره این موضوع روسیه را مقصر می دانند، متهم کردن آسان است. کسانی که روسیه را متهم می کنند، فراموش کرده اند که ما دیگر در دوران جنگ سرد نیستیم. حالا بیست سال از جنگ سرد سپری شده، قبلا این روند را تجربه کرده ایم. با شیوه و فناورهای جنگ سرد بهتر از «صلح سرد» آشناییم. برای ما مشکلی وجود ندارد، برای سینه سپر کردن در مقابل سختی ها آماده هستیم. به هیچ وجه خواستار جنگ نیستیم. برآوردمان این است که ترامپ نگرش آمریکا در مورد افغانستان را تغییر خواهد داد.آمریکا در باره مسائل منطقه، نه تنها به نظر روسیه، بلکه باید به نظر کشورهای دیگر مانند چین، پاکستان و ایران احترام بگذارد.

علت اصلی شکست آمریکا در جنگ افغانستان را نمی دانیم، اما در واقع آمریکا در جنگ افغانستان شکست خورد. این شکست، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا را به کاهش شمار نظامیان و امضای قرارداد همکاری شراکت راهبردی با افغانستان ناچار کرد. این امر را نخست با حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین این کشور آزمود و سپس قراردادی برای تأسیس 9 پایگاه نظامی در خاک افغانستان به دولت نوپای این کشور تحمیل کرد. آمریکا در ترکیه یک پایگاه نظامی و در افغانستان 9 پایگاه نظامی دارد که در صورت درخواست می تواند از 10 پایگاه دیگر نظامی نیز استفاده کند".

- آیا این وضع شما را ناراحت می کند؟

قبول‌اف: "بله البته. چرا نباید ناراحت کند؟ چرا در افعانستان؟ آمریکا کجاست و افغانستان کجا؟! اگر ما در مکزیک اقدام مشابهی انجام دهیم، این برای آمریکا ناراحت کننده نخواهد بود؟ در کوبا این را تجربه کردیم و نتیجه آن را می دانیم. به نظر من این قبیل اقدامات منسوخ شده، همه این کارها احمقانه است. آن ها سعی می کنند با گفتمان ضد تروریستی بگویند که در این 15 سال، برای آموزش در آنجا حضور داشته اند. شما با انسان های نادان طرف نیستید، ما دلایل اصلی این اقدام را می دانیم. باید روی این مسأله تمرکز کنیم. روسیه تنها نیست و نخواهد بود. ما با این وضع با مسامحه برخورد نخواهیم کرد.

انتهای قسمت اول

(ادامه دارد)