Gökçeada ve Bozcaada çevresinde bulunan siyah mercan (Savalia savaglia) ve taş mercan (Cladocora caespitosa) türlerinin korunması amacıyla başlatılan proje 3 yıl sürecek. Proje kapsamında mercan popülasyonlarının haritalandırılması ve iklim değişikliğinin etkilerinin izlenmesi de planlanıyor.

İklim değişikliği, kirlilik, hedef dışı avcılık ve süs eşyası olarak kullanılma gibi çeşitli tehditlerle karşı karşıya bulunan mercanlar için başlatılan projenin ilk çalışması ve tanıtım toplantısı, Gökçeada’da TÜDAV'a ait MARU araştırma gemisinde gerçekleştirildi. Toplantıya İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri İzlem Erdem ile Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk katıldı.

Çalışmalar kapsamında mercan popülasyonlarının bulunduğu alanların uzaktan kumandalı araçlar ve taramalı sonar sistemleriyle haritalandırılması, elde edilen verilerle yayılım alanlarının belirlenmesi ve bilimsel altyapının oluşturulması planlanıyor. Ayrıca, iklim değişikliğinin bu türler üzerindeki etkilerinin uzun vadeli gözlemlerle izlenmesi, ölü mercan örnekleri üzerinden yapılan analizlerle iklimsel değişimlerin etkisinin bilimsel olarak kayıt altına alınması hedefleniyor.

Proje çerçevesinde mercanların doğal yaşam alanlarını korumak için özellikle hayalet ağlar nedeniyle tehdit altında bulunan bölgelerde temizlik çalışmaları yürütülürken trol avcılığının mercan ekosistemleri üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla envanter çalışmaları yapılıyor. Bununla birlikte, yasa dışı avcılığı önlemek için balıkçılarla işbirliği kurularak farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.

Projeyle birlikte İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Bursa ve Balıkesir’deki okullarda öğrencilere yönelik seminerler düzenlenmesi planlanıyor. Bu sayede hem kamuoyunda hem de genç kuşaklarda denizlerin korunmasına yönelik bilinç geliştirilmesi hedefleniyor.

Sadece mercanlar değil barındırdığı türler de tehdit altında

Prof. Dr. Öztürk, toplantıda yaptığı konuşmada, mercanların deniz çayırlarından sonra Akdeniz’in en önemli ikinci ekosistemi kabul edildiğini ve 400’ün üzerinde canlı türüne ev sahipliği yapan taş mercanlar ile siyah mercanların, balıkçılıkta kullanılan ağlar nedeniyle yerlerinden oynadığını, bu durumun ölümlerine yol açtığını söyledi.

İklim değişikliğinin etkileri nedeniyle taş mercanlardaki beyazlaşmanın sadece mercanların değil barındırdığı türlerin kaybına da neden olabileceğine dikkati çeken Öztürk, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Özellikle son 50 yılda Akdeniz’de deniz suyu sıcaklıkları ortalama 1,5 derece, Kuzey Ege’de 1,6 derece arttı. Bu nedenle taş mercanların durumunu yakından izlemek, deniz ekosistemlerinin geleceği için kritik öneme sahip. Taş mercanlar, yalnızca iklim değişikliğiyle değil aynı zamanda insan kaynaklı tehditlerle de karşı karşıya. Koloni halinde yaşayan taş mercanlar, Akdeniz’de hedef dışı avlanan ve nesilleri tehlikede olan türler arasında bulunuyor. Bu nedenle Vakfımız, balıkçı kooperatifleriyle işbirliği yaparak türün korunmasına yönelik çalışmalar yürütüyor."

Fosil niteliği taşıyan bu türlerin Akdeniz’de en az 10 bin yıllık geçmişe sahip olduğunu belirten Öztürk, "Yılda sadece 2 ila 5 milimetre büyüyebilen taş mercanlar, yavaş gelişimleri nedeniyle son derece hassas. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesi’nde yer alan bu tür, 2022 yılında bizim önerimizle Türkiye’de yasal koruma altına alındı. Şimdi ise İş Bankasının desteğiyle başlattığımız yeni projeyle mercanları koruyarak deniz ekosisteminin sürdürülebilirliğine katkı sağlamayı hedefliyoruz." ifadelerini kullandı.

"Başka projelerin de önünü açmak istiyoruz"

İzlem Erdem de TÜDAV ile 2023’te "Denizlerin Geleceği: Deniz Çayırları" Projesi'ni hayata geçirdiklerini hatırlatarak bugün de deniz çayırlarından sonra Akdeniz Havzası açısından ikinci büyük ekosistem olan mercanların korunması için çalışma başlattıklarını belirtti.

Ekosistemi canlı tutmayı amaçladıklarını dile getiren Erdem, "Buradan doğru veri akışı sağlayarak başka projelerin de önünü açmak istiyoruz. Bu tür bir çalışmayı tek bir kurumun yürütmesi zor ancak hep birlikte bu bilince sahip olursak ve bu doğrultuda adımlar atabilirsek gerçekten etkili ve olumlu sonuçlara ulaşabiliriz. Bu nedenle projedeki ilk hedeflerimizden biri de çevre illerde bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri yürütmek." diye konuştu.