استانبول/ شاهین دمیر/ خبرگزاری آنادولو
کریدور ۴۳ کیلومتری زنگزور که قرار است جمهوری آذربایجان را از طریق جنوب ارمنستان به منطقه برون‌بوم نخجوان و از آنجا به ترکیه متصل کند، بر اساس بند نهم توافق‌نامه آتش‌بس پس از پیروزی آذربایجان در جنگ دوم قره‌باغ مطرح شد. از آن زمان، باکو از دو سمت این مسیر، احداث راه‌آهن و جاده را آغاز کرده و بخش عمده آن رو به پایان است.
در ۸ اوت ۲۰۲۵، رویدادی مهم در واشنگتن رقم خورد؛ الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان به دعوت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا گرد هم آمدند و پیش‌نویس توافق صلح را امضا کردند. یکی از مفاد کلیدی این نشست، گشایش کریدور زنگزور بود.
این طرح در ابتدا با نگرانی‌هایی از سوی ایران همراه شد که آن را «تغییر مرزهای ژئوپلیتیکی» ارزیابی می‌کرد. با این حال، اظهارات اخیر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران و فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت حاکی از تعدیل موضع تهران و تمرکز بیشتر بر مدیریت حضور بازیگران خارجی در منطقه است.
دکتر سرهان آفاجان، رئیس مرکز مطالعات در آنکارا «ایرام»، در گفت‌وگو با خبرگزاری آنادولو، تغییر رویکرد ایران را نتیجه تحولات اخیر دانست و اظهار داشت: ایران از ابتدای جنگ دوم قره‌باغ، تحولات محور باکو–ایروان را با دقت دنبال می‌کرد. در مراحل اولیه، واکنش تهران بیشتر بر پایه نگرانی‌های امنیتی و ژئوپلیتیکی بود، اما در دوره اخیر، شاهد کاهش لحن و پرهیز از اقداماتی هستیم که می‌توانست روابط با آذربایجان را دشوار کند.
وی با اشاره به توافق واشنگتن افزود: این توافق عملاً بسیاری از نگرانی‌های ایران و ترکیه را برطرف کرده است. دو کشور متعهد شدند هیچ ادعای ارضی علیه یکدیگر نداشته باشند، به حاکمیت یکدیگر احترام بگذارند، سرزمین‌های خود را در اختیار کشور ثالث علیه دیگری قرار ندهند و به هیچ گروه تروریستی پناه ندهند. این موارد به‌طور قابل توجهی دغدغه‌های تهران را کاهش داده است.
آفاجان ادامه داد: پیش از این، روابط ایران با آذربایجان همواره تحت‌الشعاع تنش‌ها بود، زیرا تهران روابط نزدیکی با ارمنستان داشت که از دید باکو، سرزمین‌های آذربایجان را اشغال کرده بود. اکنون با حل این مسئله، زمینه برای روابط سالم‌تر ایران با قفقاز جنوبی، به‌ویژه با آذربایجان، فراهم می‌شود.
وی بُعد دوم اهمیت این کریدور را اقتصادی دانست و گفت: در ماهیت، ما با یک مسیر ترانزیتی روبه‌رو هستیم و تجارت جهانی بر پایه چنین مسیرهایی شکل می‌گیرد. وقتی مزایای این کریدور برای ایران مشخص شود، تهران احتمالاً به بهره‌برداری از آن خواهد پرداخت. ایران روابط مهمی با کشورهای آسیای میانه و قفقاز جنوبی دارد و این مسیر می‌تواند پیوندهای اقتصادی و سیاسی آن را تقویت کند.
به گفته این کارشناس، با توجه به سیاست ایران برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای پس از تنش با اسرائیل، کریدور زنگزور می‌تواند کانالی مهم برای افزایش تعاملات اقتصادی و سیاسی ایران در قفقاز جنوبی باشد.
