جهان, ایران

پیامدهای سیاسی و اقتصادی سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران

دو تن از کارشناسان ایرانی علوم سیاسی در گفتگو با «آناتولی» نسبت به تاثیر مثبت سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران بر کاهش تنش میان ایران و آمریکا ابراز تردید کردند.

11.06.2019 - به‌روز رسان : 12.06.2019
پیامدهای سیاسی و اقتصادی سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران عکس از ایرنا

استانبول/خبرگزاری آناتولی

دکتر محمد محبی، استاد حقوق و علوم سیاسی دانشگاه «آزاد اسلامی» و دکتر علی افشاری استاد دانشگاه «جرج واشنگتن» آمریکا در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی گفتند که نمی‌توان از سفر شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن به تهران جهت حل تنش بین ایران آمریکا انتظار معجزه داشت.

-علی افشاری درباره اهمیت سیاسی سفر نخست وزیر ژاپن به ایران و تاثیر نتایج احتمالی آن اظهار داشت:

این اولین سفر یک مقام بلندپایه ژاپنی به ایران پس از انقلاب 1979 این کشور است و با توجه به تلاش توکیو برای تنش زدایی میان تهران-واشنگتن اهمیت دارد. ژاپن نگران افزایش ریسک‌هایی است که می‌تواند خاورمیانه را بی‌ثبات‌تر کند و تاثیراتش را بر اقتصاد جهانی، انرژی و بهای نفت بگذارد.

این موضوع باعث شده که کشورهای مختلفی، از جمله ژاپن برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا تمایل نشان دهند. طرفین نیز از این ماموریت ژاپن استقبال کرده اند. آبه قرار است سه روز در ایران باشد که از لحاظ حضور یک مقام خارجی در کشوری دیگر نامتعارف محسوب می‌شود و نشانه اهمیت این سفر است.

باید نسبت به نتایج این سفر واقع‌بین بود چون آبه نمی‌تواند معجزه کند. اختلافات ایران و آمریکا و رسیدن طرفین به نقطه‌ای که به مذاکره مستقیم منجر شود، بالاتر از توان هر کشوری، از جمله ژاپن است. بدون تغییرات اساسی در سیاست‌های ایران و آمریکا رسیدن به این هدف سخت است. چنین سفرهایی تنها می‌تواند هموارکننده زمینه برای آغاز مذاکرات میان دو کشور کند.

احتمالا آبه در این سفر سعی خواهد کرد برخی از پیام‌های خصوصی یا امتیازاتی که دو طرف حاضر هستند در پشت پرده طرح کنند و همچنین ملاحظات امنیتی ترامپ را انتقال دهد. در گفتگوهای 12 ساله که در نهایت به برجام منتج شد، بخش مهمی از آن شامل مذاکرات محرمانه و مستقیم ایران و آمریکا بود.

این بار تلاش‌ برای زمینه سازی به منظور آغاز مذاکرات احتمالی انجام می‌پذیرد. در واقع مقامات کشورهای مختلف با سفر به ایران وآمریکا و کشورهای ثالث، تلاش می‌کنند که موانع پیش‌روی آغاز مذاکرات را کاهش دهند. البته این کار گرچه در مقایسه با گذشته سخت‌تر است اما عبور از آنها ناممکن نیست.

-انگیزه ها و جوانب اقتصادی سفر نخست وزی ژاپن به تهران از دیدگاه علی افشاری

ژاپن روابط خوبی با طرفین دارد؛ با آمریکا در شرق آسیا و با ایران در حوزه اقتصادی و نفت. به لحاظ سیاسی و راهبردی مناسبات خاصی میان تهران و توکیو وجود ندارد. ژاپن از بزرگترین مشتریان نفت ایران است. پالایشگاه‌های کشورهای خریدار نفت خام دارای تجهیزات و تاسیسات ویژه نوع نفت خام کشور فروشنده هستند. تغییر کاربری و تجهیزات آنها هم هزینه مالی دارد و به لحاظ اقتصاد سیاسی به مصلحت نیست.

کشورهایی مانند ژاپن، ترکیه و کره جنوبی که خریداران عمده نفت ایران هستند ترجیح می‌دهند که این مناسبات را به شکل بلندمدت حفظ کنند. بُعد دیگر هم امنیت ترانزیت و انتقال انرژی‌های فسیلی در خلیج برای ژاپن است. افزایش تنش‌ها به ویژه در تنگه هرمز اقتصاد ژاپن را با تهدید مواجه می‌کند.

درواقع ژاپن منافع خاص اقتصادی ژئواکونومیک با تهران دارد و همین موضوع سبب می‌شود که ژاپن سعی در جلوگیری از افزایش اختلافات بین ایران و آمریکا نماید و مانع از درگیری دو طرف شود. توکیو از سوی دیگر به دنبال تنش‌زدایی و کاهش تحریم ها علیه ایران است تا بتوانند منافع خود را تامین کند.

-نظر افشاری درباره تفاوت کشورهایی که تاکنون برای حل تنش میان ایران و آمریکا کوشیده اند:

تفاوت عمده ژاپن با عمان، قطر و سوئیس این است که توکیو عملکردش در این رابطه (میانجی‌گری) کم سابقه تر است. حداقل نسبت به عمان که به لحاظ سنتی نقش وساطت میان تهران و واشنگتن را بر عهده داشته و سوئیس که حافظ منافع آمریکا در ایران است. عراق هم سال‌هاست که ناخواسته عملا تبدیل به بستری برای رویایی ایران و آمریکا شده است.

بغداد بیشتر از همه از افزایش تنش‌ها میان دو طرف متضرر می‌شود و نگران جنگ نیابتی است که احتمال دارد عراق را نیز درگیر کند. قطر شرایطی مثل ژاپن دارد، اما تاثیر این کشور بیشتر است. اهمیت روابط خوب اقتصادی با ژاپن برای ایران بالاست. اثرگذاری توکیو برای آمریکا نیز از دوحه بیشتر است. ژاپن شانس بیشتری برای اقناع طرفین دارد تا سیاست‌های خود را تا حدودی تغییر دهند و بر موانع کنونی برای آغاز مذاکرات فائق آیند.

-محمد محبی نیز درباره تاثیر سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران بر تنش میان ایران و آمریکا تصریح کرد:

درست است که طی 40 سال گذشته برای نخستین بار چنین سفر انجام می شود، اما یک سری انتظارات زیاد و بی‌جا درحال شکل گرفتن است که اتفاق خوبی نیست. آبه نمی‌تواند معجزه کند چون اختلافات ایران و آمریکا آنقدر زیاد هست که نمی‌شود توقع زیادی از نخست وزیر ژاپن داشت.

شاید هم خود آبه از طرف ملت ژاپن تصمیم گرفته است که میانجی‌گری را انجام دهد، چون اولین کشوری بوده که تبعات دو بمب هسته‌ای و جنگ جهانی ویرانگر را داشته است. بعد از اظهاراتی که در سفر دونالد ترامپ به ژاپن از وی و آبه شنیدیم احتمال وجود پیامی از طرف آمریکا برای ایران وجود دارد.

از لحاظ نشانه‌شناسی سیاسی هم می‌شود این موضوع را تحلیل کرد. ابتدا وزیر امور خارجه آلمان به تهران آمد و فردا هم آبه به ایران خواهد رفت. واشنگتن دارد نمایندگان کشورهایی را برای وساطت به ایران می‌فرستد که شکست سنگینی از آمریکا در جنگ خورده اند. ژاپن و آلمان در مقابل آمریکا پرمدعا بودند و می‌خواستند نظم جهانی را عوض کنند اما شکست بسیار دردناکی دریافت کردند.

این نشان می‌دهد که هیئت حاکمه ایالات متحده آمریکا و شخص دونالد ترامپ دنبال یک قاطعیت در مقابل ایران هستند و اگر هم دنبال مذاکره باشند نمی‌خواهند امتیاز چندانی را بدهند. هدف‌ دولت آمریکا این است که حکومت جمهوری اسلامی را به سمت پذیرش نُرم‌های جهانی و نظم بین المللی سوق بدهند.

جمهوری اسلامی به خاطر ایدئولوژی خودش آرمان تغییر نظام جهانی را دارد. این ایدئولوژی تلفیقی از اندیشه‌های چپ و اندیشه سیاسی اسلام در قرن بیستم است. ایالات متحده آمریکا می خواهد پاسخ محکم و پیام قاطعی به ایران بدهد. همین تشدید تحریم‌های پتروشیمی هم نشانه این پیام قاطع است.

ایالات متحده آمریکا نمی‌خواهد به هر قیمتی مذاکره و توافق صورت بگیرد و هدفش این است که این امر به سمت تغییر رفتار اساسی حکومت ایران پیش برود. دونالد ترامپ و شورای امنیت ملی ایالات متحده آمریکا و وزارت امور خارجه این کشور به دنبال این هدف هستند.

-تاثیر احتمالی سفر شینزو آبه به تهران بر اقتصاد ایران و تحریم های واشنگتن علیه این کشور از دیدگاه محبی

درباره تحریم صنعت پتروشیمی خیلی‌ها تعجب کردند که ترامپ هم از مذاکرات و سفر وزیر خارجه آلمان و نخست وزیر ژاپن صحبت و هم از طرفی این تحریم‌ها را اعمال می‌کند. بعد از نفت مهمترین منبع درآمد ایران فروش محصولات پتروشیمی است. اگر فروش نفت و پتروشیمی ایران به حداقل برسد، جمهوری اسلامی در واقع از لحاظ اقتصادی فلج خواهد شد و این نوعی فروپاشی اقتصادی است.

چرا آمریکا چنین کاری را می‌کند؟ چون دنبال یک پیام قاطع به ایران است و مانند اوباما حاضر نیست به هرقیمتی مذاکره و توافق کند. واشنگتن می‌خواهد که حکومت جمهوری اسلامی به معنای واقعی عضوی عادی از نظام بین‌المللی شود و دست از نزاع با این نظام و همچنین صدور انقلاب و فعالیت‌هایی که در این راستا در منطقه انجام می‌دهد، بردارد.

اینکه تحریم تا چه اندازه کارساز خواهد شد و ایران چقدر می‌خواهد به آن تن بدهد مشخص نیست. ایران نیم‌نگاهی به انتخابات 2020 آمریکا دارد که یک نامزد دموکرات رئیس جمهور شود. در واقع ایران خیلی امیدوار است که دموکراتها در این انتخابات پیروز بشوند. این قمار خطرناکی است. تا دو سال آینده و تا استقرار رئیس جمهور جدید در آمریکا، جامعه ایران می‌تواند فلج شود و خیلی از مردم ما به زیر خط فقر سقوط کنند.

تازه اگر دموکرات‌ها هم روی کار بیایند تضمینی برای بازگشت آمریکا به برجام نیست. ترامپ از لحاظ حقوقی اقدامات زیادی را انجام داده که بازگشت آمریکا به برجام را سخت می‌کند. شواهد نشان می‌دهد خود دموکراتها می‌خواستند پس از برجام چیزهایی را از ایران بخواهند که ترامپ الان انجام می‌دهد. خواست‌هایی مانند برنامه موشکی و فعالیت ایران در منطقه از جمله اینها هستند. دموکراتها می‌خواستند که این مذاکرات یا توافق جدید با ایران را بعد از اجرای برخی ضرب‌الاجل‌های برجام انجام دهند.

خبرگزاري آناتولي اخبار خود از طريق سامانه مدیریت خبر (HAS) براي مشترکین رسانه‌ای ارسال و فقط بخشي از آنها را خلاصه و در وبسايت خود منتشر ميكند. بنابراين براي دريافت اخبار كامل ما، لطفا تماس گرفته و مشترك شويد!