دریاچه ارومیه؛ روزهایی که در خاطرات شیرین گذشته ثبت شدند

استانبول/ شاهین دمیر/خبرگزاری آنادولو

دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه شور خاورمیانه که روزگاری محل تردد لنج‌ها، کشتی‌ها و پرندگان مهاجر بود، امروز در آستانه خشک شدن کامل قرار گرفته است.

این پهنه آبی که زمانی همچون تنگه بسفر، شهر ارومیه را به تبریز متصل می‌کرد، اکنون تنها خاطره‌ای تلخ از شکوه گذشته‌اش در ذهن مردم به‌جا گذاشته است. لایه‌ای نازک و پراکنده از آب، آن‌چه از دریاچه ارومیه باقی مانده، به‌سختی نفس می‌کشد.

حجت جباری، مدیرکل محیط زیست آذربایجان غربی، با اعلام وخامت اوضاع، گفت: «احتمال خشک شدن کامل بخش شمالی در روزهای آینده بسیار بالاست و در حال حاضر تنها یک لایه بسیار نازک و پراکنده از آب باقی مانده است.»

به گفته احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های ایران، تنها حدود نیم میلیارد مترمکعب آب در دریاچه باقی مانده است که پایین‌ترین سطح در طول ثبت تاریخ تراز آبی این دریاچه محسوب می‌شود. او هشدار داد که واقعیت میدانی حتی از آمارها نیز نگران‌کننده‌تر است.

دلایل خشکی؛ از سدسازی تا کشاورزی نامناسب

کارشناسان محیط زیست، علت وضعیت بحرانی فعلی دریاچه را مجموعه‌ای از عوامل انسانی و اقلیمی می‌دانند. سدسازی بی‌رویه بر رودخانه‌های منتهی به دریاچه، مدیریت ناپایدار منابع آب، توسعه کشاورزی پرمصرف و احداث جاده‌ از وسط دریاچه، از جمله اقداماتی هستند که به گفته منتقدان، طی سال‌ها به کاهش تدریجی سطح آب کمک کرده‌اند.

تغییرات اقلیمی و افزایش دما نیز شرایط را تشدید کرده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، سطح بارندگی در سال‌های اخیر کاهش محسوسی داشته که نقش مستقیمی در خشکی دریاچه داشته است.

تلاش‌هایی که کافی نبودند

طی دو دهه گذشته طرح‌های مختلفی با هدف احیای دریاچه ارومیه اجرا شد؛ از جمله کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، انتقال آب از حوضه‌های دیگر و مدیریت مشارکتی با جوامع محلی. با این حال، این تلاش‌ها بنا بر اذعان مسئولان، نتوانستند مانع از ادامه روند خشک‌ شدن دریاچه شوند.

مسئولان از تدوین «سناریوهای مختلف مدیریتی» خبر داده‌اند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر اقدامی فوری و مؤثر صورت نگیرد، نه‌تنها دریاچه به‌طور کامل خشک خواهد شد، بلکه تبعات ناشی از آن از جمله پراکنده‌ شدن نمک در منطقه می‌تواند سلامت و امنیت غذایی مناطق همجوار در ایران و حتی کشورهای همسایه مانند ترکیه، ارمنستان وآذربایجان را نیز تهدید کند.