استانبول/ خلیل سلحشور/ خبرگزاری آنادولو

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد «یونسکو» در بیستمین نشست میراث ناملموس، سنت هنری مینیاتور کمال‌الدین بهزاد را تحت نام افغانستان در فهرست نماینده میراث فرهنگی ناملموس بشریت افزوده است.

یونسکو در بیانیه رسمی خود اعلام کرد که بسیاری از هنرمندان معاصر و مدارس همچنان الهام مستقیم از سبک بهزاد می‌گیرند و از روش‌های او به عنوان مدلی پایه‌ای استفاده می‌کنند. این نهاد تأکید کرد که حفاظت از این سنت هنری به حفظ تنوع فرهنگی در زمانی که میراث افغانستان با چالش‌هایی روبرو است، کمک می‌کند.

مقاماتی که در این جلسه حضور داشتند، اعلام کردند که تلاش برای ثبت سنت مینیاتور بهزاد نزدیک به یک سال آماده‌سازی فنی، مستندسازی و پیگیری دیپلماتیک به طول انجامیده است.

محمد همایون عزیزی، سفیر حکومت پیشین افغانستان در فرانسه گفت: این به رسمیت‌شناسی دارای وزن نمادین قدرتمندی است. افغانستان زنده است، هنرش زنده است و هیچ تاریکی نمی‌تواند نور فرهنگ افغانستان را خاموش کند» و این ثبت را پیامی از تاب‌آوری خواند.

حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان نیز این ثبت را ستود و آن را «منبع افتخار برای همه مردم افغانستان» نامید و افزود: بهزاد در زمره تأثیرگذارترین هنرمندان مینیاتور در جهان قرار دارد و نقشی تعیین‌کننده در شکل‌دهی به هویت فرهنگی مرتبط با عصر طلایی هنری هرات ایفا کرده است.

کمال‌الدین بهزاد به‌طور گسترده‌ای به عنوان یکی از بزرگ‌ترین استادان نقاشی مینیاتور فارسی‌زبان شناخته می‌شود. آثار باقی‌مانده از او، که عمدتاً در نسخه‌های خطی مصور حفظ شده‌اند، به دلیل ترکیب‌بندی‌های ظریف، استفاده متعادل از رنگ و تصاویر طبیعی‌گرایانه از پیکره انسانی و مناظر شناخته شده هستند.

مورخان هنر خاطرنشان می‌کنند که نقاشی‌های بهزاد هم ظرافت زندگی درباری و هم ریتم‌های روزمره مردم عادی را به تصویر کشیده است. تلفیق واقع‌گرایی و چیدمان نوآورانه او برای قرن‌ها بر مدارس هنری سراسر آسیای مرکزی، ایران و بخش‌هایی از جنوب آسیا تأثیر گذاشته است.

کمال‌الدین بهزاد، هنرمند قرن پانزدهم–شانزدهم، یکی از تأثیرگذارترین چهره‌ها در تاریخ هنر مینیاتور است که ابتدا مدرسه هرات را شکل داد و سپس بر مدرسه تبریز تأثیر گذاشت. بهزاد که به خاطر ترکیب‌بندی‌های نوآورانه، جزئیات ظریف، تسلط استادانه در استفاده از رنگ و توانایی فوق‌العاده در روایت‌گری شناخته می‌شود، نقاشی مینیاتور فارسی را به اوج جدیدی رساند.

او در دوران سلطنت سلطان حسین بایقرا و تحت حمایت وزیر هنردوست، امیر علی‌شیر نوایی، به شهرت رسید. بعدها، توسط شاه تهماسب صفوی به تبریز دعوت شد وآنجا کتابخانه سلطنتی را رهبری کرد. شاهکارهای او از جمله «سقوط قلعه»، «یوسف و زلیخا» و «دراویش بر سر سفره» همچنان به عنوان نمادهای نقاشی مینیاتور شرقی مورد تحسین قرار می‌گیرند.

ثبت جهانی سبک مینیاتور بهزاد توسط یونسکو با استقبال گرم هنرمندان، چهره‌های فرهنگی در هرات، شهری که مدتها به عنوان یکی از مراکز اصلی هنری افغانستان شناخته می‌شود، مواجه شده است. هرات همچنان میزبان شمار زیادی از هنرمندان و نقاشان، خوشنویسان، مذهّبان و هنرمندان مینیاتور است که میراث فرهنگی غنی آن را حفظ می‌کنند.

کارشناسان فرهنگی می‌گویند که این ثبت ممکن است فرصت‌های جدیدی برای جذب بودجه حفاظتی، برنامه‌های آموزشی برای هنرمندان مینیاتور و همکاری بین‌المللی بیشتر برای حفاظت از میراث هنری گسترده‌تر افغانستان فراهم کند.