استانبول/ خبرگزاری آنادولو

دکتر عزت آری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا، در تحلیلی برای «آنادولو» توافقات میان ترکیه و آمریکا در حوزه انرژی و اهمیت آن‌ها را بررسی کرد.

پس از دیدار رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از کاخ سفید، مجموعه‌ای از توافق‌های جامع انرژی و تفاهم‌نامه‌ها به امضا رسید. این توافق‌ها آغازگر دوره‌ای تازه و راهبردی در روابط ترکیه و ایالات متحده به شمار می‌آید. با این توافق‌ها، روابط دو متحد ناتو از تنش‌های دفاعی و سیاسی عبور کرده و امنیت انرژی و همکاری‌های تجاری را در کانون توجه قرار داده است. این تحولات از یک سو هدف ترکیه برای تنوع‌بخشی به منابع انرژی و تبدیل شدن به یک «مرکز انرژی» را تقویت می‌کند و از سوی دیگر دستیابی به هدف ۱۰۰ میلیارد دلاری حجم تجارت دوجانبه با آمریکا را تسهیل می‌سازد. توافق‌های اصلی شامل تأمین بلندمدت گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) و امضای تفاهم‌نامه همکاری راهبردی در زمینه انرژی هسته‌ای غیرنظامی است.

- توافقات ال‌انجی

شرکت دولتی بوتاش که مسئول زیرساخت و تجارت نفت و گاز ترکیه است، با گروه‌های بزرگ انرژی جهانی «مرکوریا» و «وودساید انرژی» توافق‌نامه‌های بلندمدت تأمین «ال‌ان‌جی» امضا کرده است. توافق با مرکوریا دوره‌ای ۲۰ ساله از ۲۰۲۶ تا ۲۰۴۵ را شامل می‌شود و طی آن مجموعاً حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب معادل گاز طبیعی «ال‌ان‌جی» تأمین خواهد شد. میزان تحویل سالانه حدود ۴ میلیارد مترمکعب برآورد شده است.

روند تحویل‌ عمدتاً در دوره‌های زمستان انجام خواهد شد. یکی از نکات برجسته این توافق، انعطاف‌پذیری در نقاط تحویل است. نقاط تحویل می‌توانند شامل بنادر بارگیری در آمریکا و پایانه‌های گازسازی در ترکیه، اروپا و شمال آفریقا باشند. ارزش تقریبی این توافق حدود ۴۳ میلیارد دلار بوده و انتظار می‌رود موقعیت بوتاش را در صحنه جهانی «ال‌ان‌جی» تقویت کند. این توافق همچنین وابستگی ترکیه به گاز خط لوله را کاهش داده و استراتژی این کشور برای تبدیل شدن به یک «هاب منطقه‌ای» را تقویت می‌کند.

علاوه بر این، با امضای پیش‌توافق «ال‌ان‌جی» با وودساید انرژی، از سال ۲۰۳۰ به مدت ۹ سال حدود ۵.۸ میلیارد مترمکعب «ال‌ان‌جی» به بوتاش تحویل خواهد شد. این امر از منظر تنوع منابع تأمین اهمیت دارد و انتظار می‌رود عمده این تأمین از پروژه «ال‌ان‌جی» ایالت لوئیزیانای آمریکا باشد.

این توافق‌ها نمونه‌ عملی از سیاست‌های ترکیه برای افزایش امنیت عرضه انرژی و تنوع‌بخشی به منابع است. ترکیه همچنان وابستگی بالایی به کشورهایی چون روسیه و ایران دارد. ورود «ال‌ان‌جی» آمریکایی به سبد واردات، این وابستگی را کاهش داده و امنیت عرضه را تقویت می‌کند. همچنین تنوع بیشتر عرضه‌کنندگان می‌تواند فشار رقابتی بر قیمت‌ها ایجاد کرده و قدرت چانه‌زنی ترکیه را بالا ببرد.

ترکیه سال‌هاست با دیپلماسی انرژی در پی تبدیل شدن به یک مرکز انرژی است و علاوه بر دیپلماسی، سرمایه‌گذاری‌های مهمی در زیرساخت‌های «ال‌ان‌جی» و ذخیره‌سازی انجام داده است. توافق‌های اخیر «ال‌ان‌جی» با آمریکا، همراه با سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در تأسیسات «اف‌اس‌ار‌یو» (دورتیول، ساروس) و ذخایر زیرزمینی (سیلیوری، دریاچه نمک)، به نقش ترکیه در کریدورهای انرژی بین اتحادیه اروپا، قفقاز و خاورمیانه کمک می‌کند. این سرمایه‌گذاری‌ها زمینه را برای صادرات مجدد «ال‌ان‌جی» خریداری‌شده به سایر بازارها فراهم کرده است.

البته با گسترش تجارت انرژی و حضور در بازارهای دیگر، ریسک‌های تجاری نیز پدیدار می‌شود. در توافق‌های نهایی تدابیری مانند تعیین واحد پولی معاملات و تعریف دامنه قیمت شناور بر اساس بازار لحظه‌ای (اسپات) برای کاهش ریسک‌ها اتخاذ خواهد شد.

به این ترتیب ترکیه با این توافق‌ها گام مهمی در مسیر تبدیل شدن به مرکز انرژی برداشته است. این روند می‌تواند در آینده به امضای توافق‌های جدید با شرکت‌های جهانی و کشورهای صادرکننده دیگر منجر شود. بنابراین، تداوم تنوع‌بخشی به شرکای انرژی برای ترکیه اهمیت راهبردی دارد.

-یک نقطه عطف: همکاری هسته‌ای در روابط ترکیه و آمریکا

ترکیه و ایالات متحده علاوه بر توافق‌های «ال‌ان‌جی»، «تفاهم‌نامه همکاری راهبردی در زمینه انرژی هسته‌ای غیرنظامی» را نیز امضا کرده و شراکت راهبردی خود را به حوزه انرژی هسته‌ای گسترش داده‌اند. این تفاهم‌نامه زمینه همکاری بلندمدت در استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای را فراهم می‌کند. حوزه‌های تحت پوشش آن شامل تولید انرژی هسته‌ای، تحقیق و توسعه، اشتراک فناوری، پروتکل‌های ایمنی و هم‌سوسازی مقرراتی است. این توافق را می‌توان به عنوان یک «نقطه عطف» در روابط ترکیه و آمریکا در حوزه انرژی هسته‌ای ارزیابی کرد.

ترکیه با این توافق، متعهد به آینده‌ای متنوع، ایمن و پایدار در انرژی شده و هدف دارد در فناوری هسته‌ای غیرنظامی به رهبر منطقه‌ای تبدیل شود. در این چارچوب، به‌ویژه استفاده از رآکتورهای کوچک ماژولار (SMR) در مقیاس‌های مختلف در دستور کار قرار خواهد گرفت. این گام به تحقق هدف «انتشار خالص صفر تا ۲۰۵۳» و تعهدات ترکیه در چارچوب توافق پاریس کمک می‌کند. رآکتورهای کوچک ماژولار به دلیل نیاز به زیرساخت کمتر نسبت به نیروگاه‌های هسته‌ای سنتی، گزینه‌ای مهم برای اقتصادهای در حال توسعه و تأمین بار پایه پاک به شمار می‌روند.

این تفاهم‌نامه در چارچوب همکاری هسته‌ای، گزینه‌ای مهم برای استراتژی ترکیه در کاهش وابستگی‌های بخش انرژی محسوب می‌شود. نخستین نیروگاه هسته‌ای ترکیه، «آک‌کویو»، عمدتاً توسط شرکت روسی «آک‌کویو نوکلر» اداره می‌شود. توافق جدید با آمریکا نشان‌دهنده تمایل آنکارا برای تنوع‌بخشی به شرکای هسته‌ای و کاهش وابستگی به یک بازیگر خارجی است.

در مجموع، توافق‌های «ال‌ان‌جی» و هسته‌ای با آمریکا ظرفیت بالایی برای تقویت امنیت عرضه بلندمدت ترکیه، پیشبرد هدف تبدیل شدن به مرکز انرژی و تنوع‌بخشی به مشارکت‌های راهبردی دارد. این گام‌های استراتژیک روابط دو کشور را در حوزه انرژی و تجارت تقویت کرده و به آن شتابی مثبت می‌بخشد.

[دکتر ایزت آری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا است.]

دیدگاه‌های مطرح شده در این تحلیل متعلق به نویسنده است و الزاما سیاست تحریریه آنادولو را منعکس نمی‌کند.